Pruszyński Stanisław cz. 1
Stanisław (Stash) Pruszyński (ur. 1935, Warszawa) – dziennikarz radiowy, przedsiębiorca, restaurator, syn pisarza i reportażysty Ksawerego Pruszyńskiego. W latach 1948-1950 uczył się w jezuickiej szkole św. Alojzjusza w Hadze, a następnie – po śmierci ojca i powrocie do Polski – w szkole podstawowej Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Warszawie (1950–1951) oraz liceum ogólnokształcącym w Rabce (1951–1954), gdzie zdał maturę. W 1954 r. podjął studia w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Krakowie. Po niespełna roku przerwał naukę i wyjechał nielegalnie z Polski, ukryty w przedziale kolejowym. W zorganizowaniu ucieczki pomogła mu grupa młodych ludzi z zagranicy, poznana podczas V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie. Na emigracji Stash zatrudnił się w niemieckim przedstawicielstwie „Głosu Ameryki” i Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium, gdzie zajmował się m.in. oceną programową audycji radiowych z punktu widzenia młodzieży mieszkającej w Polsce. Wiosną 1956 r. z pomocą Jana Nowaka-Jeziorańskiego otrzymał stypendium i podjął studia w Collège de l’Europe Libre w Strasburgu i na Uniwersytecie w Edynburgu. Od 1965 do 1966 r. był redaktorem w United Press International (UPI), następnie reporterem w „The Ottawa Journal” (1966-1967) i „The Gazette” w Montrealu (1967-1969). 5 czerwca 1968 w Los Angeles, relacjonując dla kanadyjskich mediów wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych, był świadkiem zamachu na senatora Roberta F. Kennedy’ego. W 1992 r., po kilkudziesięciu latach spędzonych na emigracji (m.in. w Niemczech, Kanadzie i Francji), wrócił do Polski. Przy ulicy Nowogrodzkiej 56 w Warszawie prowadzi restaurację Radio Café, gromadzącą pamiątki po Radiu Wolna Europa i wspierającą związane z tą rozgłośnią środowisko.
more...
less
00:00:10 Boh. ur. w suterenie domu na Saskiej Kępie w Warszawie, rodzice, starszy brat i młodsza siostra. Pałac Oskara Meysztowicza k. Wołkowyska (dziś Białoruś), zapach koni. Rodzina mieszkała tam w latach 1936-39. Po wybuchu wojny ucieczka części rodziny przez zieloną granicę. Dziadek został, zastrzelili go Rosjanie 23 września 1939. Mieszkanie na Saskiej Kępie, potem w Krakowie przy placu Na Groblach (pamiątkowa tablica). Ksawery Pruszyński nie znosił polskiego rządu zdominowanego przez wojskowych.
00:04:30 Ojciec boh. miał poglądy antyfaszystowskie, książka Palestyna po raz trzeci, aresztowanie ojca przez Niemców, udało mu się uciec, wyśmiewał tani patriotyzm typu „gotowi umrzeć za ojczyznę”. Odznaczony w bitwie o Narwik. Pod Narwikiem walczył ojciec boh., stryj, chrzestny ojciec Adolf Bocheński i wuj Jan Meysztowicz. Losy żołnierzy polskich we Francji, ojciec i wuj przejechali do Anglii, stryj i ojciec chrzestny przewiezieni w węglu na statku do Palestyny, gdzie dołączyli do armii Andersa. Babcia Pruszyńska w Krakowie.
00:09:45 Ksawery Pruszyński pisał w Anglii, przy rządzie na uchodźstwie, wyjechał z gen. Sikorskim w czerwcu 1941 r. w delegacji polskiej do Moskwy na rozmowy na temat zwolnienia Polaków z Gułagu. Został w ZSRR przez rok (znajomość m.in. z Ilją Erenburgiem), ciężko zachorował na tyfus. Wydawał biuletyn dla Polaków w ZSRR. Po powrocie do Wielkiej Brytanii dalej pisał. W 1944 r. zaciągnął się do dywizji gen. Maczka, ciężko ranny we Francji.
00:12:20 Boh. wyjechał z Polski na Zachód w 1955 r. – po festiwalu młodzieży, angaż w radiu Wolna Europa. List od Cecyli Gillie. Boh. zamieszkał w Monachium, wspólnie z dziennikarzem Misiem Tyszkiewiczem, mężem Hanki Ordonówny. Zaproszenie od Cecilii Gillie na studia do Wielkiej Brytanii. Ucieczka boh. z Polski dzięki studentom (studentce) z Cambridge. Zatrudnienie w Radiu Wolna Europa jako „konsultant”, pomimo matury w Rabce z ocenami jedynie dostatecznymi.
00:17:10 Oczekiwanie na wizę brytyjską, spotkanie z pracownikiem Home Office. Wplywowi koledzy, Mark Frankel. Cecilia był dyrektorką BBC w Paryżu, żoną dziennikarza Darsiego Gillie, wyjazd z Niemiec, pożegnanie z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, który załatwił mu stypendium na studia w Baden-Baden [+]. Spotkanie z p. Maetzem. Wyjazd do Paryża. Darsie był dziennikarzem „Manchester Guardian” (poprzednik „Guardiana”), wyjazd do Londynu, wizyta w pubie [+].
00:24:37 Poznanie p. Sikorskiej. Egzaminy wstępne do Edynburga – przygotowanie do nich w Cambridge – spotkanie przyjaciół. Pub „The Eagle”. Wielkanoc w Paryżu. Podróż do Edynburga, brudny pociąg, podróż z górnikami [+]. Początki w Edynburgu, sieć restauracji Lyons Corner House.
00:30:13 Spotkanie z hrabią Janem Tarnowskim, zamieszkanie w domu Aleksandra Żywa. Msza polska, poznanie młodych Polaków, Kazik, Krzysztof, Kalina. Zimny pokój u p. Murphy [+] – namiętnej graczki na wyścigach koni i psów. Droga na uniwesytet przez łąkę The Meadows. Znajomości, m.in. Robert Kemp, dziennikarzi i dramaturg.
00:37:00 Spotkanie z sekretarzem uniwersytetu Robertem Taubmanem, egzaminy wstępne, rozpoczęcie studiów. Obóz Free Europe Commitee w Strasburgu, spotkanie studentów Łotyszów i Polaków, pływanie w Renie. Jan Wodzicki. [+]
00:42:50 Wyprawa autostopem na południe Francji do Marsylii. Upały, wakacje w Cannes, schronisko auberge de jeunesse na wyspie Île Sainte-Marguerite, spanie na sienniku, wino. Wakacje Francuzów. [+]
00:47:50 Droga pociągiem na gapę do Paryża. Przyjaźnie na studiach, koszmarne jedzenie i gościnność szkocka. Silna pozycja Ksawerego Pruszyńskiego w Europie, z której boh. nie zdawał sobie sprawy, a dzięki której udawało mu się żyć beztrosko na Zachodzie. Ojciec boh. zginął w wypadku samochodowym [1950 r.]. Julia Hartwig była narzeczoną ojca po rozwodzie rodziców, lubili się z boh. Znajomi Holendrzy, wiadomość o wypadku ojca. [+]
00:53:40 Przelot z rodzeństwem do Warszawy na pogrzeb ojca, szok. Mieszkanie wuja przy ul. Barskiej 5. Pogrzeb w Krakowie, dom babci przy ul. Warszawskiej 1. Mowa pogrzebowa Iwaszkiewicza, wyjście do kina po pogrzebie, kuzyni (Franek, Olga, Elżbieta) Bocheńscy. Film z łyżwiarką Sonią Henie. Obóz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci nad morzem, żołnierze na plaży.
00:58:40 Indoktrynacja antyamerykańska: prasówki propagandowe na temat wojny w Korei, zetempowcy na obozie. Piosenka o ZMP, donos [+]. Dom dziecka na Bielanach w Warszawie. Warunki bytowe: 55 łóżek na sali, zimna woda. Sieroty z Syberii. Szkoła Towarzystwa Przyjaciół Dzieci na Żoliborzu (ul. Felińskiego), propaganda antyamerykańska. Trzy okresy w roku szkolnym. Zapalenie płuc, pobyt w szpitalu, gra w szachy z księdzem.
01:06:05 Pediatra Franciszek Groër skierował boh. do „sanatorium szwedzkiego” w Otwocku, w ciągu miesiąca przyrost wagi 10 kg. Stryj zarobił nieźle na handlu szelakiem, wyjazd do sanatorium w Rabce, uczęszczanie do polskiej szkoły. Rodzina Kadenów, basen olimpjski w Rabce. Kuzyn Franek Bocheński.
01:10:10 Pobyt w sanatorium w Rabce przez 3 lata (od 1951): edukacja, słabe oceny, willa „Kasztelanka”, pierwszy własny pokój, polonistka Podkowińska, narty [+]. Stryj Mieczysław Pruszyński, jego żona Marie Lise. Plany ucieczki do Ameryki. Treningi lekkoatletyczne, oszczepnictwo, rzut dyskiem. Obóz junacki k. Bytowa, praca w PGR, ucieczka z obozu. Spotkanie Andrzeja Łuczaja w Malborku. Po powrocie przerażenie w domu, powrót na obóz. List gończy za boh. („dezynter”) [+]. Nauka szermierki. Matura, studia na AWF w Krakowie: nauka tańców ludowych, anatomii człowieka, studium wojskowe. Strzelania uczyli radzieccy żołnierze. Usunięcie ze studiów. Zamieszkanie w Krakowie u wujostwa: Oskar Meysztowicz i ciocia Inia, bieda: ciotce zabrano cały majątek.
01:24:08 Przyjazd do mamy, która otrzymała 16-metrowe mieszkanie na Czerniakowie w Warszawie. Spotkanie Antoniego Bohdziewicza ze szkoły filmowej w Łodzi. Spektakl Mewa, narty w Zakopanem. Trenowanie pięcioboju nowoczesnego. Praca statysty w Teatrze Polskim dzięki Iwaszkiewiczowi, sztuka Alfreda de Musset „Lorenzaccio” w gwiazdorskiej obsadzie (premiera 1 czerwca 1955 r.). Nauczyciel szermierki Węgier mjr János Kevey.
01:29:49 Międzynarodowy Festiwal Młodzieży sierpień 1955, pomysł ucieczki z Polski. Wakacje w Rabce z dziećmi Róży Zamoyskiej (Elżbieta, Maryjka, Marcin). Spotkanie w EMPiK-u studentów Cambridge, dziewczyna przez 2 tygodnie: miłość w Parku Saskim, kąpiele w Wiśle, planowanie ucieczki, farbowanie włosów. [+]
01:38:00 Dyskobol na AWF Edmund Piątkowski. Ucieczka z Polski w pociągu studentów wracających z festiwalu. [++]. Podróż na półce bagażowej, noc 15-16 sierpnia 1955 r., z dziewczyną Bridget, obiad w Katowicach.
01:43:25 Wysłanie listu do policji wyjaśniającego, dlaczego uciekł. Kontrola graniczna na granicy z Czechosłowacją przez 5 godzin. [+]. Granica czechosłowacko-niemiecka, oszustwo z paszportami. [+]. Wysiadka w Norymberdze, żołnierz amerykański, konsulat brytyjski w Monachium.
01:54:36 Zamieszkanie w Monachium. Kontakt z Catem Mackiewiczem, zaprzyjaźnionym z rodzicami, artykuł w „Dzienniku Polskim” o ucieczce boh. Dziennikarz amerykański z „Głosu Ameryki” Donald Shee [?], polska sekcja, RWE, Jan Nowak-Jeziorański, zamieszkanie u Misia Tyszkiewicza. Praca w „Głosie Ameryki” i Radiu Wolna Europa. Oczekiwanie na wizę brytyjską.
01:59:10 Poznanie Waverly Scott, córki aktora Zachary’ego Scotta, która była pasierbicą Johna Steinbecka. Wyjazd do Wiednia z Alanem Williamsem i Waverly, poker w Strasburgu. Boh. wygrał 100 dolarów, postanowił odwiedzić wuja w Watykanie. Targowanie się o cenę pokoju. Spotkanie z wujem, prałatem, przyjaźnił sie z Karoliną Lanckorońską, mandarynki obsypane śniegiem. Używanie życia z córką ambasadora Finlandii Ivalo, dolce vita. Spowiedź za radą wuja.
02:06:03 Znajoma Łotyszka z Hagi – odwiedziny w Bregenz am See (Bregancja), powrót do Monachium w początku stycznia [1956 r.]. Otrzymanie wizy brytyjskiej. Przyjazd do Paryża, odwiedziny u Cecilii i Darsiego Gillie, przejazd z nimi pociągiem do Londynu. Klub w Mayfair Curson House. Wizyta w pubie z Darsiem. [+]
02:11:03 Obiad z pułkownikiem, odwiedziny u siostry Cecilli, Dolly, rozmowa z Sikorską [Heleną].
more...
less