Mirosław Pająk ( ur. 1951, Wrocław) ukończył technikum mechaniczne w Słupsku i w 1970 roku został zatrudniony w słupskich Zakładach Przemysłu Cukierniczego „Pomorzanka”. W grudniu 1970 uczestniczył w demonstracji w związku z wydarzeniami w Gdańsku, został zwolniony z pracy. W latach 70. kilkukrotnie zmieniał miejsca pracy. W lipcu 1980 został zatrudniony w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Słupsku, gdzie w sierpniu 1980 współorganizował strajk i jako delegat był w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Od września 1980 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Słupsku, do marca 1981 był członkiem Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego „S” w Słupsku. W listopadzie 1981 wyjechał z Polski z zamiarem osiedlenia się w Republice Południowej Afryki. Przebywał w obozie dla uchodźców w Traiskirchen w Austrii. Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego wrócił do kraju. Podjął współpracę z Okręgowym Komitetem Oporu w Słupsku, działał w Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Kolportował podziemne wydawnictwa i ulotki, współorganizował manifestacje i akcje protestacyjne, a także Msze za Ojczyznę w parafii św. Jacka. W 1985 roku w proteście przeciwko obowiązkowej służbie wojskowej odesłał do Wojskowej Komendy Uzupełnień swoją książeczkę wojskową. Był wielokrotnie zatrzymywany, przesłuchiwany, karany grzywnami przez kolegium ds. wykroczeń.
more...
less
[00:00:10] Bohater urodził się we Wrocławiu, gdzie jego ojciec, syn maszynisty z Kielc, studiował medycynę, a matka była w szkole pielęgniarskiej. Wcześniej rodzice matki mieli majątek na Podolu, dziadek był sędzią w Równym. Małżeństwo córki uznali za mezalians i zabrali boh. z Wrocławia, odtąd boh. wychowywał się z dziadkami i matką.
[00:01:35] Nakaz pracy zmusił dziadka, sędziego, do osiedlenia się w Słupsku. Dziadek w 1948 r. po zajściach w szkole milicji i pobycie na SB zrezygnował z pracy sędziego i śmierci w 1958 r. pracował jako notariusz.
[00:03:50] W latach 60. matka wyjechała do Warszawy, pracowała w szpitalu. Boh. został z babcią, która na skutek pobytu w czasie wojny w obozie miała upośledzony słuch. Boh. uczył się przez trzy lata w technikum mechanicznym, potem wyjechał [ze Słupska]. Jego ojciec, dyrektor sanepidu w Szczytnie, załatwił boh. zaliczenie szkoły. Wczesne założenie rodziny przez boh.
[00:06:40] Powrót z pierwszą żoną do Słupska. Praca żony. Dyskoteki i zabawy. Rozstanie boh. z żoną. Słuchanie radia Wolna Europa i pogłębianie się postawy opozycyjnej boh., który pracował jako konserwator w „Pomorzance”. Informacje o strajkach i ofiarach wydarzeń grudniowych 1970 w Gdańsku.
[00:08:40] Boh. agitował w zakładzie i nawoływał do strajku, za co został z zakładu „wyproszony”. Wraz z innymi zebrał się na [obecnym] Rondzie Solidarności i w ok. 2 tys. ludzi ruszyli na pobliski Komitet. Hasła protestujących.
[00:11:30] Próby rozmowy członków Komitetu z tłumem. Podpalenie budynku i przyjazd straży pożarnej. Przyjazd ZOMO z Koszalina i ucieczka protestujących. Pobicie i gazowanie boh. przez funkcjonariuszy ZOMO pod zakładem fryzjerskim. Pomoc fryzjerek i wciągnięcie boh. do zakładu. Powrót boh. do domu. Zachowanie tłumu.
[00:14:05] Zdegradowanie boh. do pomocnika palacza. Odmowa boh. pracy na niższym stanowisku i rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. Życie boh. w latach 70., ukończenie wieczorowo szkoły średniej.
[00:15:40] W lipcu 1980 r. boh. dostał pracę w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji. Strajk w sierpniu 1980.
[00:17:30] Ówczesnym dyrektorem [WPK] był [Maciej] Kobyliński. Rozmowa boh. z Kobylińskim w zajezdni. 21 sierpnia 1980 WPK rozpoczął strajk. Przemówienie [Ryszarda] Kurylczyka, ogłoszenie strajku. Boh. był przedstawiany przez władze zakładu jako „spadochroniarz” z Zachodu.
[00:21:50] Boh. z innym pracownikiem udał się z listami i pieniędzmi pociągiem do Gdańska. Porzucenie towarzysza podróży i dotarcie na zajezdnię tramwajową Gdańsk-Wrzeszcz. Poranny przerzut boh. na teren Stoczni Gdańskiej.
[00:23:25] Boh. był w stoczni do 31 sierpnia, robił zdjęcia. Działalność w tymczasowym Zarządzie Regionu. Spotkanie z Jackiem Kuroniem w siedzibie Zarządu.
[00:28:45] Profesor [Stanisław] Łach, ówczesny podział „S” na stronę radykalną i mniej radykalną. [Anna Bogucka-] Skowrońska i jej artykuł. Usunięcie boh. z Zarządu Regionu. Postać p. Kozłowskiego, który rozrzucał ulotki otrzymane od KOR-u.
[00:31:00] Rzekoma propozycja prof. Łacha i p. Skowrońskiej usunięcia p. Kozłowskiego z Zarządu Regionu. Uświadomienie sobie faktu, że część członków „Solidarności” należała wcześniej do PZPR.
[00:32:35] Strajk marcowy [1981]. Udział boh. i innych działaczy „Solidarności” w zjeździe OPZZ w Warszawie [Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych], zdominowanie zjazdu przez członków „Solidarności”. Przemowa Władysława Frasyniuka, oskarżenia formułowane wobec i przez niego.
[00:35:00] Boh. wszedł do komisji rewizyjnej NSZZ „Solidarność” Komunikacji Miejskiej.
[00:35:50] Spotkanie boh. z Lechem Wałęsą, któremu złożono propozycję firmowania strajku komunikacji. Wałęsa się początkowo nie zgodził, potem przystał na warunki. Strajk komunikacji miejskiej.
[00:37:45] Nachodzenie w autobusie boh. przez zakładowego oficera SB, Jerzego Chumka. Rozmowy z dyrekcją. Przedświąteczne wizyty SB w domu boh. i zatrzymanie na 48 godzin. Po jednej z rewizji druga żona boh. poroniła. [+]
[00:40:30] Propozycja kolegi Andrzeja wyjazdu do RPA. Podróż pociągiem do Wiednia i przyjazd do obozu [emigrantów z Polski]. Wprowadzenie w Polsce stanu wojennego. Powrót boh. do kraju.
[00:46:00] Pierwsza żona boh. wyszła za mąż za obywatela Niemiec i wyjechała do niego z 13-letnią córką boh. w styczniu [1982]. Samobójstwo córki boh. w Niemczech. Odmowa przez rodziców kremacji dziecka.
[00:48:00] Wiktor, kolega pochodzenia polsko-rosyjskiego, który podpisał zobowiązanie do współpracy z SB, by uniknąć deportacji do ZSRR. Konsultacja z adwokatką Kozłowską i p. Kobylińskim.
[00:51:00] Powrót boh. z Berlina w marcu [1982]. Zdjęcia Wiktora z oficerami SB. List do Jaruzelskiego i koniec szantażowania Wiktora przez SB. Obecna opinia [w IPN] o koledze Wiktorze.
[00:53:00] Organizacja podziemia przez Edwarda Müllera, propozycja dołączenia do „grupy Morawieckiego” i wysadzania samochodów i mieszkań. „Grupa Edka Müllera”, inne grupy i tarcia między nimi.
[00:55:30] W 1985 r. boh. został zwolniony z pracy w MPK. Razem z żoną pracował przy sprzątaniu wagonów i ponownie został zwolniony. Z kolegą Witkiem kupił samochód „Star” i zaczęli działalność prywatną, którą prowadzili do 1990 r.
[00:58:00] Rodzice boh.: Romuald Pająk i Alina z d. Kaszewska. Wspomnienia babci z utraconego majątku na Podolu. Dziadek mieszkał w Równym, pochodził z Radomia. Babcia nie wspominała rzezi wołyńskiej. [00:59:30] Opowieść babci o chłopach, zebranych na podwórzu podczas rewolucji październikowej („jak były te ruchy Dzierżyńskiego”).
[01:00:00] „Elitarne” wychowanie boh. przez babcię. Brak wykształcenia boh. i przymus obcowania z „prostym ludem”. W majątku babci było 100 koni. Powody niechęci babci do ludzi z niskiego stanu. Dokończenie opowieści o chłopach na podwórzu: sprowadzenie przez ojca babci Kozaków z Krzemieńca, pobicie chłopów przez Kozaków.
[01:03:20] O wydarzeniach grudniowych [1970] i strzelaniu do robotników boh. dowiedział się z Radia Wolna Europa, w pracy o tym nie rozmawiano.
[01:05:15] Działania Tomka, kolegi boh. z podwórka. Powody amnezji boh. do nazwisk.
[01:06:45] Protesty robotnicze w 1976. Manifestacja w Słupsku na Placu Zwycięstwa, uczestnicy byli zabierani z zakładów pracy, aby protestowali przeciw „warcholstwu”.
[01:08:45] Dalsze losy kolegi boh. z pociągu.
[01:09:30] Atmosfera w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980. Spodziewano się nocnego desantu na stocznię – wywożenie łódką na pirsy i tam spędzanie nocy. Listy i pieniądze boh. składał na ręce p. [Henryki] Krzywonos. Pogłoski o alkoholizmie Henryki Krzywonos.
[01:12:45] Kolega boh., który wyjechał do Ameryki, podczas odwiedzin w Polsce załatwił boh. papiery na wyjazd do Ameryki. Przywiózł boh. książkę pt. „Who is who” dotyczącą „Solidarności”, jest w niej zdjęcie boh. przy stole w Stoczni Gdańskiej.
[01:14:30] Zdjęcie boh. na ekspozycji w sali BHP, wykonane podczas strajku sierpniowego 1980.
[01:16:30] Podczas strajku w sierpniu 1980 boh. nie miał poczucia, że to będzie początek końca komunizmu. Aktywności i rozmowy protestujących w Stoczni, występy Teatru Wybrzeże. Przysłuchiwanie się negocjacjom przywódców strajku, transmitowanym na teren stoczni, reakcje robotników. Wyprowadzenie poza stocznię kadrowca, który okazał się współpracownikiem bezpieki.
[01:19:25] Źródła otrzymywania ulotek przez boh. i ich dystrybucja. Pomówienia boh. dotyczące osób, które odmawiały mu dystrybucji ulotek.
[01:20:30] Przebieg rewizji i aresztowania boh. po której żona boh. poroniła. Boh. raz się spotkał z wulgaryzmami i przemocą służb jak został zabrany na komendę z manifestacji spod kościoła. Pozycja boh. jako działacza w Słupsku.
[01:22:40] Przesłuchanie na SB i stosowanie wulgaryzmów przez funkcjonariusza o nazwisku Stępień. Na pierwszym przesłuchaniu u Chumka boh. wziął relanium i podczas przesłuchania prawie spał.
[01:24:25] Warunki w celi. Boh. był w niej ze znajomym, nazywanych przez władzę „spekulantem”, który bardzo się bał. Nazywał się Król, dziś ma hotel w Jarosławiu i jest boh. wdzięczny za podtrzymywanie go na duchu.
[01:27:15] Boh. o wprowadzeniu stanu wojennego dowiedział się z mediów, przebywał w tamtym czasie w Austrii w obozie w Traiskirchen [w Austrii].
[01:29:00] Podróż do Wiednia i rozmowy między pasażerami. Spotkanie w obozie. Ułatwienie wyjścia z obozu dla osób będących w nim rodzinami. Przesłuchania w obozie w obecności tłumacza. Obowiązkowa kwarantanna w obozie.
[01:31:40] Aby dostać się do obozu, czekało się w kolejce. Kontrola paszportowa. Warunki panujące w obozie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.