Benedykt Reszka (ur. 1935, Borowy Młyn) okres wojny przeżył w rodzinnej wsi pod Bytowem na Kaszubach. W 1945 roku był świadkiem bitwy pancernej pod Katarzynkami, a także gwałtów dokonywanych przez żołnierzy Armii Czerwonej. Po wojnie dokumentował wywózki Kaszubów na Syberię.
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w Borowym Młynie w 1935 r.
00:00:25 Dzieciństwo w Borowym Młynie, boh. miał kolegów ewangelików. We wsi był kościół katolicki i ewangelicki, życie przed wojną.
00:02:37 W sierpniu 1939 niedaleko domu boh. odbywały się ćwiczenia wojskowe. Niemieccy żandarmi zastrzelili psa, by móc bez przeszkód podsłuchiwać pod oknami.
00:03:53 Pomoc boh. w pracach gospodarskich. Sprzątanie ulicy przez dzieci. Podczas okupacji boh. chodził do niemieckiej szkoły – większość dzieci chodziła boso albo w drewniakach. Przydział obuwia na kartki w czasie okupacji.
[wywiad – świadek odpowiada na pytania]
00:07:15 Dyscyplina w szkole podczas okupacji – w szkole pracowały cztery nauczycielki, więc do placówki przyjeżdżał żandarm, który wymierzał kary cielesne za różne przewinienia. Boh. został zbity pejczem za popchnięcie kolegi, który zbił głową szybę. [+]
00:09:40 Podczas okupacji na polu Malicha rozstrzelano trzech uciekinierów z obozu jenieckiego w Czarnem.
00:10:50 W okolicy działała partyzantka Gryfa Pomorskiego, wielu partyzantów uciekało do lasu przed wcieleniem do Wehrmachtu. Wsparcie udzielane przez miejscową ludność – leśne bunkry. W 1945 r. Rosjanie wyłapywali partyzantów i wywozili ich na Syberię.
00:12:20 Żandarm Kuchlerz przyjeżdżał do szkoły i wymierzał kary cielesne uczniom. Boh. bawił się z kolegami na ulicy – przechodzący żandarm kazał dzieciom pozdrowić się hitlerowskim „Heil Hitler”.
00:14:05 Lekcje w szkole skończyły się w styczniu 1945 r. – przejazdy niemieckich oddziałów przez wieś, nocowanie żołnierzy w szkole. Chłopcy przeszukiwali słomę, na której spali żołnierze. Kolega Gerard Borzyszkowski przyniósł do domu znaleziony granat i zginął podczas wybuchu. [+]
00:15:57 Odgłosy zbliżającego się frontu, Armia Czerwona weszła do wsi 2 marca 1945 r. Koło kościoła ewangelickiego i szkoły były stanowiska niemieckiej artylerii – ostrzał Rosjan nacierających od strony Człuchowa w kierunku Gdańska. Sytuacja na froncie w początkach lutego – okrążenie Gdańska.
00:19:05 Strach przed Rosjanami – ucieczki mieszkańców wsi. Ojciec został wcielony do Wehrmachtu. Boh. uciekał przed frontem z mamą i niepełnosprawną siostrą. Sąsiad pożyczył konia i wóz – czerwonoarmiści zabrali zaprzęg, więc boh. i mama nieśli dobytek na plecach.
00:22:19 Rodzina schroniła się w gospodarstwie Adamczyka zabierając ze sobą dwie krowy. Oczekiwanie na Rosjan – łuna nad frontem. Rano 2 marca boh. przyszedł z mamą do domu, by nakarmić warchlaki, z podwórka odjeżdżał samochód z rannym niemieckim żołnierzem. Zbliżanie się Rosjan – zachowanie ludzi zgromadzonych w domu Adamczyka. Spotkanie z czerwonoarmistami, którzy zażądali jedzenia i wódki. Gwałty na kobietach zgromadzonych w domu. [+]
00:30:56 Matka boh. ukryła się w kurniku i nie została zgwałcona, ale zgwałcono wszystkie młode kobiety przebywające w domu. Boh. pobiegł za panem Adamczykiem, ale zgubił drewniaki – powrót z lasu po odejściu Rosjan. Poszukiwania przez żołnierzy ukrywających się dziewczyn – jednej z nich, ukrytej w sianie, przekłuto rękę widłami. [+]
00:36:21 W sąsiednim gospodarstwie przebywał kobiecy oddział Gryfa Pomorskiego. Maria Skiba, komendantka oddziału w Borowym Młynie została zamordowana przez sowietów, jej siostra Leokadia została ciężko ranna. Komendant Gryfa w powiecie bytowskim, Alojzy Bruski, przygotował transparent na powitanie Rosjan, którzy nie patrzyli na transparent, lecz ukradli mu zegarek. [+]
00:39:35 Po kilku dniach boh. poszedł z mamą do domu – okazało się, że stacjonują tam Rosjanie, którzy dom zdewastowali, a rodzinne dokumenty spalili. Boh. widział żołnierza ubranego w ornat ukradziony z kościoła. Gwałt popełniony przez żołnierzy na trzynastolatce. Aresztowania nastoletnich chłopców, których wywożono na Syberię.
00:43:47 Po kilkunastu dniach rodzina wróciła do domu – dorobienie zamków w drzwiach. Pod koniec kwietnia Rosjanie, pędzący na wschód stada krów i koni, zatrzymywali się na nocleg we wsi. Jeden z konwojentów przyszedł do domu i poprosił o jedzenie, a potem dał mamie konia i uprząż. [+]
00:48:13 Zachowanie żołnierzy, którzy byli na pierwszej linii frontu.
00:49:00 We wsi stały niemieckie samochody ze skrzyniami amunicji – zabawy chłopaków bronią. Penetrowanie wraków radzieckich czołgów, które zostały po bitwie koło Upiłki. Większość czołgów była produkcji amerykańskiej. Na skrzyżowaniu stał niemiecki czołg ze spaloną załogą, zwłoki żołnierzy radzieckich na pobojowisku. [+]
00:54:00 Wielu partyzantów Gryfa Pomorskiego, m.in. nauczyciel Rogala, zostało aresztowanych przez NKWD i wywiezionych na Syberię. Z Borowego Młyna wywieziono ponad 30 osób, większość zmarła w łagrach. Do łagru wywieziono dwóch braci matki.
00:56:35 Nastoletni Józef Bińczyk został aresztowany po wejściu Rosjan. Karczma w Borowym Młynie została zamieniona na więzienie NKWD, skąd więźniów przewożono do więzienia w Bytowie. Józef Bińczyk uciekł podczas drogi do Przechlewa, ale został złapany przez sowiecki patrol i wywieziony do Czelabińska, gdzie wywoził trupy z łagru. Złapanie i zjedzenie psa przez więźniów – głodowe racje żywnościowe w łagrze. Józef Bińczyk wrócił do Polski w 1948 r.
01:03:09 Aresztowanie listonoszki Stefanii Bińczyk, która trafiła do obozu w Grudziądzu, gdzie zabito ją podczas przesłuchań.
01:05:49 Alfons Kowalik, wuj boh., został aresztowany razem z bratem na początku marca 1945 r. – Rosjanie zaprowadzili ich do Konarzyn, potem do Chojnic, gdzie więźniowie nocowali na dworze. Droga do Czelabińska, obozy wokół miasta. Wujek, z zawodu stolarz, pracował przy budowie baraków, potem w stolarni, w której budowano kabiny do ciężarówek. Jesienią 1949 r. wujek dał łapówkę komendantowi obozu, który wpisał go na listę osób wyjeżdżających do Niemiec. Powody, dla których wujek nie wysiadł w Polsce. [+]
01:15:01 Horst Marten, piętnastolatek z Bytowa, został aresztowany razem z ojcem – wyjście więźniów z bytowskiego zamku. Pożegnanie z ojcem. Horst Marten pracował w obozie w Grudziądzu, po likwidacji obozu skierowano go do pracy w gospodarstwie, do Niemiec wyjechał w 1948 r.
01:18:12 W Borowym Młynie aresztowano ponad 50 osób, niektórym udało się uciec w drodze do Bytowa. Z Pomorza trafiło do łagrów ok. 30 tys. osób.
01:19:59 Przesłuchanie Alojzego Bruskiego, komendant Gryfa w powiecie bytowskim, przez NKWD.
01:21:55 Edukacja boh. – lekcje w szkole wznowiono pod koniec kwietnia 1945 r., jeden nauczyciel uczył 150 dzieci, brak podręczników, zeszytów. Boh. pasł krowy i uczył się czytać na polskim wydaniu „Robinsona Kruzoe”. [+]
01:24:29 Kończąc siódmą klasę boh. chciał być elektrykiem, ale złożył podanie do liceum pedagogicznego i zdał egzamin wstępny. Po ukończeniu szkoły został nauczycielem w Kramarzynach, potem odbył służbę wojskową. Kaszubi, których ojcowie służyli w Wehrmachcie, byli kierowani do batalionów budowlanych lub górniczych. Po powrocie z wojska boh. został kierownikiem szkoły w Modrzejewie – namawianie do wstąpienia do partii. Boh. nie pojechał na zebranie kandydatów do Bytowa i w konsekwencji został odwołany ze stanowiska kierownika szkoły. Boh. podjął pracę w Przytocku, gdzie do 1958 r. była szkoła niemiecka. [+]
01:32:49 Załatwienie przeniesienia do Gdyni – droga zawodowa. Boh. odszedł na emeryturę jako nauczyciel IV LO w Gdyni. Po przejściu na emeryturę zajął się badaniem lokalnej historii. Napisał kilka książek, m.in. „Ewangelicy na Gochach”. Zajmował się także zbieraniem relacji o wojennych losach Kaszubów i ich powojennych wywózkach na Syberię. Prezentacja książek boh., niemieckie wydanie „Czasu zła” – spotkania z czytelnikami, Niemcami i Polakami.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.