Popieliński Edmund
Edmund Popieliński (ur. 1935, Wołkowysk) wychował się w małej miejscowości na Kresach Wschodnich jako syn oficera żandarmerii wojskowej. Jego ojciec po wkroczeniu Sowietów był kierownikiem gorzelni w Podorosku, co uratowało rodzinę od wywózki. Po wkroczeniu w 1941 roku Niemców ojciec rozpoczął działalność konspiracyjną w wywiadzie Armii Krajowej. Pan Edmund był świadkiem bitwy partyzanckiej, jaka rozegrała się w czerwcu 1943. Jego ojciec został aresztowany, ale udało mu się wydostać z więzienia. Po ponownym aresztowaniu w styczniu 1944 w obronie ojca zastrajkowali pracownicy gorzelni, a niemiecki dyrektor gorzelni spowodował zwolnienie ojca z transportu do obozu koncentracyjnego Stutthof. Pan Edmund wspomina przejście frontu w sierpniu 1944, terror wprowadzony przez Sowietów (m.in. rozstrzeliwanie Polaków posądzanych o współpracę z Niemcami), a także kontakty z żołnierzami powojennego podziemia antykomunistycznego.
more...
less
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Wołkowysku.
00:00:20 Boh. wychował się w domu, w którym podtrzymywano tradycje patriotyczne. Ojciec Marian Popieliński był podoficerem żandarmerii wojskowej i opowiadał w domu o swojej służbie.
00:02:01 Gdy wybuchła wojna, rodzina przebywała w Podorosku. Po 17 września wycofujący się oddział polskich żołnierzy wysadził most na rzece Zelwiance, co spowodowało zatrzymanie innych cofających się oddziałów – ojciec przeprowadził żołnierzy przez bród na rzece. Po latach boh. będąc studentem SGGW zdawał egzamin u profesora, który był jednym z żołnierzy przeprowadzonych przez ojca. [+]
00:05:52 Sytuacja polskich żołnierzy nad brzegiem Zelwianki, poczęstowanie boh. kawą. Przeprawa żołnierzy, którzy wycofywali się w kierunku Białegostoku. Wjazd sowieckich czołgów do Podoroska – reakcja ojca.
00:07:38 Początek sowieckiej okupacji w majątku [wątek przerwany przez hałas za oknem]
00:08:28 Wiadomości o wywózkach – spotkania Polaków w domu rodziny boh. Dokumenty dotyczące ojca były w Wołkowysku oraz w gminie – obawa przed aresztowaniem. W gminie pracował Białorusin, który ostrzegł ojca – spalenie dokumentów i przedmiotów związanych ze służbą w żandarmerii. Ojciec pracował w gorzelni i dzięki wstawiennictwu białoruskich pracowników rodzina nie została deportowana. Dostawy surowca do zakładu. Kierowniczką majątku została Rosjanka, która zarządziła przeniesienie ojca i rodziny do gorzelni za Białymstokiem, gdzie nikt ojca nie znał. [+]
00:14:35 Po napaści Niemiec na Związek Radziecki ojciec nadal pracował jako kierownik gorzelni. Początki konspiracji – ojciec wstąpił do Armii Krajowej. 3 czerwca 1943 r. partyzanci zostali otoczeni przez Niemców we wsi Liza Stara w 1943 r. – boh. słyszał odgłosy toczonej walki, wycofywanie się po walce. Odsłonięcie pomnika „Huzara” w Wysokiem Mazowieckiem – opinia boh. na jego temat.
00:19:12 Opatrywanie rannych po walce, przemywanie ran spirytusem. Chłopak, który wziął spirytus z gorzelni powiedział o tym swojemu ojcu, który zadenuncjował ojca boh. Niemcy aresztowali ojca oraz mężczyznę, który na niego doniósł. Ojciec został zwolniony, ale w styczniu 1944 aresztowano go ponownie – reakcja mamy i dzieci. Pracownicy gorzelni nie podjęli produkcji po aresztowaniu ojca. Dyrektor Dorsch [?] pojechał za ojcem wiezionym do Stutthofu i w Łapach, dzięki jego interwencji, ojciec został uwolniony. Wkroczenie Armii Czerwonej 1 sierpnia 1944 r. [+]
00:28:42 Rodzina podczas okupacji mieszkała w Pietkowie. Polska rodzina ukrywała na strychu dwie Żydówki, które pewnego dnia wyszły z kryjówki i zostały przez Niemców zastrzelone. W okolicy ukrywali się Żydzi, którzy uciekli z transportów do Treblinki.
00:31:59 Ojciec został pobity po aresztowaniu, znęcanie się nad więźniami. Wysyłanie Polaków do obozu w Stutthofie.
00:34:06 Bieda czasu okupacji, brak żywności, surowe kary za zabijanie świń. Wynagrodzenie dla osób pracujących w majątku. Brak mydła, leczenia w przypadku chorób – „zamawianie” kołtuna. [+]
00:37:13 1 sierpnia 1944 r. miejscowość zajęła Armia Czerwona – uczucia boh. Zatrzymanie frontu w Pietkowie – boh. z okien domu widział niemiecką linię obrony, walki pozycyjne. Przyczyna rozdawania przez Rosjan ugotowanej kaszy. Po ostrzale z katiusz Niemcy się wycofali. W domu boh. zainstalowała się sowiecka radiostacja – treść nadawanych meldunków. [+]
00:45:36 15 sierpnia do Pietkowa przyjechał polski oficer ppor. Segda, który wziął udział w mszy św. Pojawienie się w okolicy polskich oddziałów partyzanckich, m.in. „Łupaszki”. Sytuacja ludności wiejskiej po przejściu frontu. Parcelacja majątków – zabójstwa geometrów.
00:49:49 Po wyzwoleniu boh. rozpoczął naukę w szkole – opłacanie nauczycieli produktami żywnościowymi przez rodziców. Boh., nie umiejąc pisać ani czytać, poszedł do IV klasy.
00:51:55 Przyjazd agitatora Kiełbasy, który zachęcał rolników do przystępowania do spółdzielni. Po kolacji w domu boh. Kiełbasa i wójt zostali zamordowani w drodze do Poświętnego.
00:54:29 Boh. widywał partyzantów z podziemia antykomunistycznego, ponieważ mieli kontakt z ojcem – nocne wizyty w domu, umundurowanie i uzbrojenie. 28 kwietnia 1945 r. partyzanci zabrali z gorzelni 5 tys. litrów spirytusu, zostawiając ojcu pokwitowanie. Stosunek miejscowej ludności do partyzantów po wojnie. Rozmowy żołnierzy LWP z ojcem. [+]
00:58:41 Radość boh. po wyzwoleniu.
00:59:42 Walki KBW z podziemiem na Białostocczyźnie. Boh. był z ojcem w Białymstoku i widział na dworcu pluton odprowadzający sztandar, kilkanaście kilometrów za miastem pociąg został ostrzelany. Zabijanie działaczy komunistycznych przez partyzantów – egzekucje w domach. Boh. jako ministrant brał udział w wielu pogrzebach. Refleksja po przeczytaniu dokumentów dotyczących egzekucji żołnierzy gen. Maczka. Zabicie członków PPR w Pietkowie – reakcja mieszkańców. W 1946 r. niewielki oddział Rosjan gonił stado krów na wschód, mama rozmawiała z dowódcą, starszym kapitanem, który niedługo potem został zabity przez partyzantów. [+]
01:10:19 Po wojnie boh. chodził do szkoły. Sytuacja na Białostocczyźnie w latach powojennych – wizyta partyzantów, którzy zażądali od ojca pieniędzy, a przy okazji zabrali buty i maszynę do szycia. Napad partyzantów na dom w maju 1947 r. – rankiem rodzina wyjechała z Pietkowa w lubelskie do stryja. Ojciec znalazł pracę na Wybrzeżu i rodzina zamieszkała w Skarszewach – różnice między wsią białostocką a pomorską. [+]
01:17:27 W 1947 wracali żołnierze 2 Korpusu i gen. Maczka, działalność V Brygady na Pomorzu.
01:18:06 Boh. chodził do szkoły w Skarszewach, nastroje w domu, podtrzymywanie tradycji patriotycznych. Boh. chodził do Technikum Rolniczego i odbywał praktyki na Ziemiach Odzyskanych. Po studiach w warszawskiej SGGW boh. pracował na Żuławach.
01:20:43 Szkolenie wojskowe podczas studiów. Obecnie boh. działa w stowarzyszeniu kombatantów, byłych żołnierzy dywizji gen. Maczka oraz w Rodzinach Katyńskich.
01:22:50 Spotkanie z profesorem SGGW, który był w oddziale przeprawionym przy pomocy ojca przez Zelwiankę w 1939 r.
01:23:47 Stryj Władysław Popieliński, były żołnierz legionów, był aspirantem policji. W 1939 r. był zastępcą komendanta w Kamieniu Koszyrskim. Po wkroczeniu sowietów nakazano stryjowi powrót do pracy na komendzie. Stryj nie chciał zdjąć munduru i uciekać, został aresztowany. Poszukiwania męża przez stryjenkę – pismo z prokuratury. Stryj został zamordowany w Bykowni.
01:30:19 Stryj mieszkał w Kamieniu Koszyrskim. Współczesny wyjazd – poszukiwanie domu przy ul. Handlowej, w którym mieszkał stryj. Spotkania z mieszkańcami miasta, wizyta w miejscowym muzeum i kościele – rozmowa z księdzem. Po aresztowaniu stryja jego żona wyjechała do Brześcia n/Bugiem, po otrzymaniu odpowiedzi z prokuratury stryjenka podejrzewała, że jej mąż nie żyje. Nazwisko stryja na drugiej liście katyńskiej.
more...
less