Kalarus Janina cz. 1

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2112

19 listopada 2024, Karpacz

1:34

Janina Kalarus z d. Karol (ur. 1927, Oharewicze) wychowała się w miejscowości Podbołocie k. Oharewicz (obecnie Białoruś), gdzie jej ojciec był gajowym. W lutym 1940 rodzina została deportowana do posiołka Ozierona w obłasti wołogodzkiej, gdzie rodzice pracowali przy wyrębie tajgi. Po amnestii przeprowadzili się do Kazachstanu, gdzie pracowali w kołchozie. Ojciec dostał się do armii polskiej gen. Berlinga, matka zachorowała i w styczniu 1944 r. zmarła. W 1946 roku Janina wraz z bratem przyjechała transportem repatriacyjnym do Polski, odnalazła ojca i osiedliła w przejętym przez niego poniemieckim gospodarstwie w Kleczy k. Lwówka Śląskiego. W 1948 roku wszła za mąż za Mieczysława Kalarusa, z którym ma dwóch synów. W 1953 roku rodzina przeprowadziła się do Cieplic k. Jeleniej Góry. Mąż pracował jako kierowca w fabryce uranu R1 w Kowarach, pani Janina prowadziła sklepy spółdzielni inwalidów w Cieplicach i Sobieszowie. W 1989 roku przeszła na emeryturę. Mieszka w Domu Seniora „Grześ” w Karpaczu.
more...
less

[00:00:10] Ur. 2 stycznia 1927 r., nazwisko rodowe Karol, jeden brat. Dom rodzinny w gajówce powiatu Łuniniec, woj. pińskie na Kresach Wschodnich. Ojciec był gajowym. Szkoła podstawowa w Oharewiczach.
[00:01:49] Wybuch II wojny światowej. Po wkroczeniu Sowietów prowadzenie języka białoruskiego do szkół. W 1940 r. rodzinę wywieziono w głąb ZSRR, do okręgu Wołogda. Droga pociągiem, a następnie furmankami do posiołka, zakwaterowanie w baraku. Rodzice pracowali przy wyrębie drzewa w tajdze i spławiali drewno. Choroba mamy. Możliwość kupna chleba, „jakoś tam się żyło”.
[00:04:10] Atak Niemiec na ZSRR w 1941 r., wiadomość o możliwości wyjazdu z armią polską, rodzina wyjechała do Tadżykistanu, a następnie do kołchozu w Kazachstanie. Trudne warunki bytowe, wyprzedawanie dobytku zabranego z Polski. Rozliczenia z kołchozem raz w roku, deputat, wytwarzanie mąki kukurydzianej.
[00:08:03] Po roku organizowanie się pozostałych Polaków, ojciec nie dostał się do Armii Andersa z powodu wieku. Łapanki Polaków do kopalni w Karagandzie. Zatrudnienie ojca i boh. jako ładowaczy buraków na wagony w Dżambule w zamian za chleb. Postępująca choroba mamy, wiadomość o śmierci w szpitalu, grób mamy w stepie. [+]
[00:12:55] Powołanie ojca do armii polskiej w ZSRR, boh. musiała pracować i opiekować się 10-letnim bratem. Zachorowanie na malarię: wspomnienie gorączki i głodu. Leczenie w szpitalu chininą, „nagle wyzdrowiałam”. Odwszawianie poprzez wygolenie głowy.
[00:16:18] Mleko przyniesione boh. przez brata, wyjście ze szpitala. Trudne warunki higieniczne. Listy od ojca, przyjazd ojca, trudności z wyjazdem do Polski. Przewiezienie dzieci do rodziny mamy na Białorusi, powrót ojca do jednostki wojskowej.
[00:20:35] Możliwość przyjazdu Polaków do Polski w 1946 r. Droga pociągiem do Poznania. Ojciec razem z innymi żołnierzami osiadł na Ziemiach Odzyskanych, w gospodarstwie poniemieckim w okolicy Legnicy. Wspólnicy ojca: Świderski, Rzeczycki, wspólne mieszkanie. Ostateczny wyjazd Niemców z gospodarstwa.
[00:23:02] Boh. pomagała ojcu przy gospodarstwie. Przyszły mąż (ur. 1925) – były sybirak spod Lwowa. Jego ojciec został ranny w I wojnie światowej, osiadł na Ziemiach Odzyskanych.
[00:25:30] Poznanie męża, „długo nie czekało się”, szybki ślub w1948 r. Mąż w czasie wojny woził amunicję, po wojnie pracował jako kierowca. Przyjście na świat syna Janusza w 1949 r. Dwóch młodszych synów ukończyło studia we Wrocławiu i Jeleniej górze, założyli rodziny. Choroba i śmierć męża.
[00:28:28] Przekazanie mieszkania najstarszej wnuczce, wspólne zamieszkanie. Dalsze losy wnuczki, przeprowadzka do najmłodszego syna. Kłopoty zdrowotne, złamana kość udowa. Przeprowadzka do domu opieki, „a życie przeszło”. Edukacja zakończona na 4 klasie szkoły podstawowej.
[00:31:10] Rodzice: Maria d. Kononowicz, ojciec Karol Aleksander, brat Jerzy Karol. Gajówka rodziców w miejscowości Podbołotje (Podbołocie) nieopodal Oharewicz, tartak w pobliżu. Partyzanci działający w okolicznych lasach spalili gajówkę ojca. Koleżanka Janina Rutkowska, córka sklepikarza.
[00:33:30] Wybuch wojny, ojciec nie został zmobilizowany, pozostał na służbie leśnej. Smolarnia prowadzona przez Żyda – wyrób smoły drzewnej i terpentyny z karp sosnowych. Buntujący się robotnicy smolarni.
[00:36:06] Zainstalowanie władzy białoruskiej. Pilnowanie lasów przez polskich gajowych przed wycinką dokonywaną przez Białorusinów. Przygotowywanie list proskrypcyjnych. Przepadek mienia i inwentarza żywego po wywózce. Zabranie do pociągu 5 bochenków chleba, pierwszy posiłek w drodze po trzech dniach.
[00:39:02] Wywiezienie rodziny w lutym [1940], przyjazd na stację Lusino, załadunek do wagonów towarowych. Prycze na półkach.
[00:41:48] Droga do Lusina furmankami przez las. Pomoc ludzi ze wsi przy pakowaniu dobytku w worki po siennikach. Zabranie nici do wyszywania makatek. Robienie rękawiczek z pięcioma palcami w Kazachstanie.
[00:45:10] Nastroje w pociągu, płaczące głodne dzieci. Pierwszy posiłek – makaron „łapsza”. Przydział zajęć w lesie, praca przy ognisku. Powszechne donosicielstwo. Posiołek Ozierone oddalony od Wołogdy ok. 100 km. [00:48:47] Możliwość wyjazdu Polaków: zakup saraju (szopa do suszenia siana) przez kilku Polaków, zbudowanie tratwy na bagaże. Rodziny przemieszczały się piechotą przez mokradła, do jedzenia jagody, maliny, żurawiny. Droga parostatkiem do Wołogdy.
[00:53:01] Pękanie lodów na rzece w maju, drewno spławiane rzeką. Skórzane buty impregnowane gęsim smalcem. Droga przez step, wielbłądy. Rodzina nie zdążyła na nabór do Armii Andersa.
[00:55:32] Zbieranie grzybów w lesie, odstawianie do sklepu. Losy siostry męża.
[00:59:30] Osłabienie mamy pracą przymusową w Wołogdzie, wycieńczenie i choroba w Kazachstanie,.
[01:01:01] Kołchoz w Kazachstanie: domy Kazachów z suszonej gliny. Przyjęcie przez przewodniczącego kołchozu – posiedzenie na dywanie rozesłanym na ziemi, poczęstunek powitalny: rosół i gotowane mięso. Przygotowywanie domu, wspólne posłanie, ochrona przed wężami.
[01:04:50] Uprawa kukurydzy i bawełny. Wytwarzanie kołder z bawełny przez Kazaszki. Zdobywanie materiałów tekstylnych przez Kazachów. Lokalne placki kukurydziane.
[01:07:20] Stosunek Kazachów do Polaków „Lachów”, kołchoz Kinest [?]. Boh. pracowała przy uprawie buraków: pilenie, zbiór, załadunek.
[01:09:30] Choroba matki, stopniowa utrata sił. Pochówek mamy w różowej jedwabnej bluzce, bez butów, wspólne modlitwy koleżanek. Samotna mogiła na wzgórku niedaleko stacji: usypana ziemia i krzyżyk z patyków. Silnie przeżywane przez boh. święto Wszystkich Świętych. [+]
[01:15:40] Powołanie ojca do Armii Berlinga miesiąc po śmierci mamy. Kasza jaglana („prosiana”) z amerykańskich zrzutów w wojsku.
[01:17:40] Brak możliwości wyboru – ojciec musiał iść do wojska. Przydział pół kilo chleba dziennie na rodzinę, także w czasie choroby. Powrót Polaków z Kazachstanu na Ziemie Odzyskane w 1946 r.
[01:19:50] Obietnica powrotu ojca podczas pożegnania. Paczka żywnościowa przysłana na nazwisko mamy ze Stanów Zjednoczonych. „Wszyscy wierzyli i wszyscy czekali” na możliwość wyjazdu do Polski.
[01:22:09] Śmierć mamy w styczniu 1944 r., ojciec wywiózł dzieci do rodziny na Białorusi. Brak żywności na wsi: Niemcy zabierali kontyngent, nocami nachodzili partyzanci „różnej maści”. Pierwsza noc w domu na Białorusi – wtargnięcie partyzantów. Piece w białoruskich domach.
[01:25:34] Dom rodzinny mamy we wsi Czasza, powiat nieświeski. Niechęć ludzi do przystępowania do kołchozów. Zamek w Czaszy.
[01:27:33] Przechodzenie terenów kresowych z carskiej Rosji do II RP. Ojciec służył w Skierniewicach. W czasie II wojny był zaopatrzeniowcem w dywizji zapasowej Armii Berlinga. Listy od taty: „pilnuj Jureczka”.
[01:30:20] Samodzielny powrót boh. do Polski z bratem do Poznania (świeże bułeczki), przesiadka do Legnicy. Poszukiwanie ojca w Jeleniej Górze. Gospodarowanie ojca ze wspólnikami: 6 krów, produkcja masła w gospodarstwie poniemieckim we Wleniu. Błądzenie boh. w poszukiwaniu ojca: Legnica, Bolesławiec. Demobilizacja ojca w 1945 r., męża w 1946 r. Ślub w 1947 r.
more...
less

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film