Barbara Jakubiuk z d. Puch (ur. 1939, Brześć nad Bugiem) jest córką Jana Pucha, zawodowego żołnierza, zamordowanego najprawdopodobniej w Katyniu. Aresztowany podczas kampanii wrześniowej przez Sowietów, zbiegł i w listopadzie 1939 r. wrócił do Brześcia, gdzie podjął pracę jako robotnik. W lutym 1940 ponownie aresztowało go NKWD i ślad po nim zaginął. 13 kwietnia 1940 r. Barbara Jakubiuk razem z mamą i starszą przyrodnią siostrą Izabelą zostały deportowane do sowchozu w Itumieniu koło Szczucińska w Kazachstanie. Kilkuletnia Barbara zachorowała na odrę, z której – po odmowie miejscowej lekarki, która uznała stan dziecka za beznadziejny – została wyleczona dzięki pomocy Ustinii (Uścii) Mirończuk i innych miejscowych kobiet. Uścia udzieliła polskiej rodzinie wszelkiej pomocy, mimo, że sama miała kilku synów, a mąż przebywał na wojnie. Barbara Jakubiuk z mamą i siostrą mieszkała pół roku u Uścii, która potem pomogła im znaleźć nowy dom. W maju 1946 Barbara Jakubiuk z mamą i siostrą wróciła do Polski i zamieszkały w Białej Podlaskiej. Pani Barbara wciąż miała poważne problemy ze zdrowiem, musiała przejść skomplikowaną operację oczu. Po latach udało się jej odnowić kontakt z Ustinią Mirończuk, obie rodziny odwiedzały się kilka razy.
more...
less
00:00:40 Autoprezentacja boh. urodzonej w Brześciu w 1939 r.
00:00:54 Ojciec był sierżantem 82 Pułku Piechoty. Prezentacja rodziców: Julii i Jana Puchów oraz przyrodniej siostry Izabeli.
00:01:35 W marcu 1939 r. pułk ojca został przeniesiony w okolice granicy z Prusami Wschodnimi. Ojciec przyjechał na przepustkę z okazji chrztu boh. Po kampanii wrześniowej uciekł z sowieckiego z transportu i wrócił w listopadzie do domu. Pewnego dnia ojciec został aresztowany przez NKWD. Mama poszła z paczką do więzienia – w marcu 1940 r. paczkę przyjęto, w kwietniu już nie. [+]
00:06:13 13 kwietnia do domu przyszli enkawudziści i rodzina musiała się w krótkim czasie spakować – droga do Kazachstanu. Rodzina przyjechała do Szczuczyńska 30 kwietnia 1940 r. – wyjazd ciężarówką do Itiumienia. Warunki w podróży – opis wnętrza wagonu, posiłki podczas podróży, wyrzucanie zwłok z wagonów.
00:11:23 Uroczystości z okazji 1 Maja w kołchozie w Itiumieniu – Polacy zostali przedstawieni jako przestępcy. Mama z córkami trafiła do domu Rosjanki, pozostali zesłańcy zamieszkali w szkole. Po jakimś czasie mama zamieszkała w lepiance. Mama pracowała w oborze, a boh. opiekowała się siostra.
00:15:51 Wiosną bydło wyganiano na pastwisko i mama mieszkała w szałasie w stepie – choroba boh. Jedna z krów zwaliła na nią kawałek darni, która zainfekowała rany powstałe podczas choroby. Mama zdobyła podwodę i pojechała z córką do szpitala. Starsza córka opiekowała się cielakami i została w kołchozie – incydent z cielakiem. Powrót mamy ze szpitala. [+]
00:21:46 Po ataku Niemiec na Związek Radziecki mężczyźni poszli do wojska, głód z powodu wysyłania zapasów na front. Pewnego wieczoru mama zgubiła się podczas buranu – odnalezienie jej przez Kirgiza, skutki odmrożeń. Powrót mamy do kołchozu. [+]
00:28:40 Przymusowa paszportyzacja – mama odmawiała przyjęcia radzieckiego paszportu. Niektórzy Polacy przyjęli sowieckie dokumenty. [+]
00:31:46 Nawrót choroby z powodu niedożywienia. Racje żywnościowe mamy i siostry, która pracowała w spółdzielni robiącej skarpety i rękawice dla wojska. Sowiecka niegospodarność. Z powodu choroby córki mama nie pojawiła się pracy – przyjście enkawudzisty, który zgodził się na wyjazd mamy do szpitala. Diagnoza lekarska. Mamie pomogła Rosjanka, która doradziła, by przeniosła się do Makinki. Mieszkała tam jej teściowa, która przyjęła mamę do siebie. [+]
00:41:41 Warunki w Makince, gdzie gospodyni miała ogródek i krowę. Gospodyni – Ustia, zaprosiła sąsiadki na konsylium. Kobiety kazały mamie przynieść mrowisko z lasu – kąpiele w kwasie mrówkowym, leczenie ziołami. Mama zajmowała się dziećmi, swoimi i gospodyni, gdy ta chodziła do pracy. [+]
00:46:07 Sześcioletni Pietia, z którym boh. spędzała dużo czasu, nauczył się mówić pacierz po polsku. Odejście na front Iwana, syna Ustii, któremu mama wszyła medalik w mundur. Mama poszła z córką na spis powszechny i spotkała lekarkę, która nie przyjęła jej do szpitala – oględziny boh. Podczas pierwszego badania lekarka uszkodziła oko boh. Mama, pracując w kołchozie przy krowach, podkradała czasem mleko dla boh. nie wiedząc o tym, że krowy są chore na gruźlicę. [+]
00:55:00 Z powodu choroby córki mama nie mogła jechać do Armii Andersa. Mama i siostra zaczęły pracować przy ścince drzewa – lepsze warunki bytowe, w sowchozie pracowały Rosjanki-więźniarki. Na poletku w lesie mama posadziła ziemniaki – na wiadomość, że będzie podstawiony pociąg, którym Polacy będą mogli wrócić do kraju, mama zostawiła wszystko i udała się do Makinki. Pociągu nie podstawiono, ale było wielu Polaków. Mama spotkała żonę oficera, która kupiła chałupę w Makince i odstąpiła jej i córkom łóżko. Mama pracowała na stacji przy rozładunku wagonów. Pewnej nocy kobiety zostały napadnięte w domu, pobite i okradzione, a ich dokumenty spalono. Mama ukradła kilka worków i z nich uszyła dzieciom ubrania, w których wróciły do Polski. [+]
01:07:28 W Makince siostra zaczęła chodzić do szkoły. Pewnego dnia nauczycielka poinformowała dzieci, że będą mogły wyjechać do kraju. Ustia przyjechała, żeby się pożegnać – podarunki na drogę. Podróż do Polski, w Brześciu siostra pobiegła zobaczyć dom. Spotkanie z Polakami na stacji w Terespolu. W Białej Podlaskiej repatrianci mogli się wykąpać w łaźni i dostali czyste ubrania. [+]
01:14:28 Pociąg jechał do Szczecina, ale mama zdecydowała się wysiąść w Białej Podlaskiej, gdzie miała rodzinę. Reakcja dorożkarza na widok mamy i córek – zawiadomienie rodziny. Spotkanie z wujkiem na stacji. Reakcja babci na wiadomość, że córka wróciła z zesłania. Pierwszy posiłek u ciotki. [+]
01:20:45 Mama z córkami zamieszkała u babci w pożydowskiej kamienicy – pierwsza noc z pluskwami. Trudności w znalezieniu pracy, dorywcze zajęcia u ogrodnika. Rodzina wróciła w 1946 r. – nauczycielka pani Potocka pomogła nastoletniej siostrze boh. dostać się do szkoły krawieckiej. Boh. poszła do szkoły powszechnej – trudności adaptacyjne, kłopoty ze wzrokiem – wyjazd do lekarki do Częstochowy. Kierownik PSS-u zatrudnił mamę jako kucharkę i wysłał ją na szkolenia, dzięki którym zdobyła uprawnienia zawodowe. Poprawa warunków mieszkaniowych.
01:30:27 Szef lotniska chciał zatrudnić mamę w kuchni, a rodzina miała dostać mieszkanie – powody odmowy. Siostra zaczęła naukę w liceum krawieckim w Lublinie, po roku dyrektor powiedział jej, że nie może kontynuować nauki. Kłopoty zdrowotne boh. – mama zdobyła antybiotyki potrzebne do leczenia. Boh. przez pół roku przebywała w lubelskiej klinice, gdzie leczył ją prof. Krwawicz.
01:39:00 Boh. jako dorosła osoba dowiedziała się od lekarza, że miała pęknięte obojczyki i łopatkę. Boh. została potłuczona podczas napadu na dom, gdy bandyci wrzucili kobiety do piwnicy. Mama niechętnie opowiadała o swoich przeżyciach, ale boh. zadawała jej wiele pytań.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
01:43:05 Mama zmarła w 1985 r. Siostra pracowała na kolei, na kursie dyżurnych ruchu poznała przyszłego męża, po ślubie wyjechała do Warszawy. Boh. wyszła za mąż i urodziła dwoje dzieci.
01:45:20 Mama wierzyła, że ojciec wróci – poszukiwania przez Czerwony Krzyż. Boh. założyła Związek Sybiraków w Białej Podlaskiej. Kapelan Związku zorganizował wyjazd do Katynia – wrażenia z lasu katyńskiego, z którego boh. przywiozła garść ziemi. Symboliczny grób ojca na cmentarzu w Białej Podlaskiej. Boh. pisała w sprawie ojca do różnych archiwów – odpowiedź, że został przewieziony z więzienia w Brześciu do Mińska i prawdopodobnie zginął w Kuropatach.
01:57:22 Ustinia Mirończuk była Rosjanką, mama wszyła medalik jej synowi, który szedł do wojska.
01:59:17 Mama poprosiła córkę mieszkającą w Warszawie, by zdobyła adres Ustii – wysłanie listu, na który nie było odpowiedzi. Szwagier jechał do Moskwy i stamtąd wysłał list – odpowiedź od Ustii, która była analfabetką i list napisał jej mąż. Synowie szczęśliwie wrócili z wojny – rola medalika. Wysłanie paczki do Kazachstanu, dalsza korespondencja. Początek stanu wojennego. [+]
02:05:53 Początek stanu wojennego – paczka zza granicy okazała się paczką od Ustii. Przyjazd Pietii w odwiedziny. Wizyta drugiego syna, który pracował w kopalni – urwanie się kontaktów.
02:12:46 Po amnestii mama mogła wyjechać do Makinki i ściągnąć tam starszą córkę. Na zesłaniu byli inni Polacy.
02:14:50 Mama i siostra pojechały do Kazachstanu w odwiedziny do Ustii – wyjazd pociągiem do Moskwy i samolotem do Akmolińska, siostra zorientowała się, że są pilnowane. Na lotnisku był przewodniczący sowchozu, który powitał „turystki” z Polski i zabrał je na przyjęcie do swojego domu. Opowieść Ustii, jak odnowiono jej dom przed przyjazdem gości zza granicy. [+]
02:21:45 Boh. będąc w Brześciu chciała odwiedzić Kuropaty i namawiała siostrę na wyjazd autobusem. Boh. jako dziecko znała rosyjski, ale po powrocie do Polski wszystko zapomniała. Na przystanku do autobusu weszło dwóch funkcjonariuszy, którzy zabrali boh. i siostrę na komendę do Brześcia. Plany legalnego wyjazdu do Mińska. [+]
02:27:11 Urwanie się kontaktu z rodziną Mirończuków. Polskie służby nie interesowały się kontaktami rodziny z zagranicą.
02:29:43 Podczas pobytu na zesłaniu mama dostała paczkę z UNRR-y, gdzie był sukienka dla boh. Po przejechaniu polskiej granicy ludzie przynosili jedzenie do pociągu z repatriantami.
02:33:14 Ustia była Rosjanką, ale jej mąż raczej nie był Rosjaninem. Narodowości w Kazachstanie, obyczaje Kirgizów – picie herbaty, załatwianie potrzeb naturalnych.
02:40:42 Na zesłaniu nie było księdza. Ciężka praca mamy w Kazachstanie – jej hart ducha. Mama miała ze sobą książeczką do nabożeństwa. Gdy zaczęła się wojna, mama zakopała galowy mundur ojca i jego szablę. Stosunek mamy do dóbr doczesnych po powrocie do kraju.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.