Teresa Balicka z d. Strużyńska (ur. 1946, Piórkowo) pochodzi z rodziny rolniczej, gospodarującej na 12 hektarach na Kujawach. Z powodu choroby matki została przez ojca zmuszona do przerwania nauki w liceum ogólnokształcącym w Rypinie, by pomagać w domu i gospodarstwie. W 1974 roku jej ojciec sprzedał ziemię i pani Teresa wraz z rodzicami, mężem i dwojgiem dzieci przeprowadziła się do nowowybudowanego segmentu w Toruniu. W styczniu 1975 podjęła pracę w Toruńskiej Przędzalni Czesankowej Merinotex w dziale zdwajalni. Trzykrotnie wybierana do Rady Pracowniczej, członkini NSZZ „Solidarność”. W 1996 roku przeszła na emeryturę. Mieszka w Toruniu.
[00:00:20] Pierwszy dzień pracy w Merinoteksie: 13 stycznia 1975 r. Przeprowadzka ze wsi w listopadzie 1974 r., mama opiekowała się synem. Blisko 5 tys. pracowników w zakładzie, głównie ze wsi i sąsiednich miasteczek (Golub, Rypin), dowożeni autokarami. „Swojska” atmosfera w zakładzie. Praca stojąca, nowoczesne włoskie maszyny Ras o długości 30 m. Specyfika pracy na zdwajalni. Uważność w pracy – wiązanie zrywających się nici, „ja nie mogłam na sekundę usiąść”.
[00:03:20] Objęcie miejsca pracy, zarobki „w miarę”. „Szłam chętnie do pracy”, dobra atmosfera, „dobry brygadzista”.
[00:05:25] Przyuczenie do pracy przez znajomą Helenę z sąsiedniej wsi, 3-miesięczny okres próbny. Ciężka praca na akord.
[00:07:13] Przebieg dnia pracy: pobudka o godz. 3:30, toaleta, makijaż, autobus do pracy ok. godz. 5, tramwaj nr 4 z pl. Teatralnego, przebranie w szatni zakładowej, włosy w czepkach, stopery w uszach, początek pracy od godz. 6. Zmiany w pracy w godz.: 6-14, 14-22 i 22-6. Zalety pracy zmianowej, dwie skrócone zmiany w soboty robocze (6-12, 12-18). [+]
[00:11:25] Serwisowanie maszyn w czasie przerw w produkcji. Opis pracy boh.: nawijanie przędzy z dwóch cewek na jedną oznakowaną szpulkę. Utrata premii przy wybrakowanym produkcie. Specyficzne warunki nawijania wełny, wiskozy, elany. Wiązanie zerwanej nici specjalną igłą. Uważność, szybkość i sprawność pracy. [+]
[00:15:15] W pełni sfeminizowana produkcja, mężczyźni do obsługi maszyn, wózkarze do przenoszenia szpul. Praca chodząco-stojąca „do końca”. Po 22 latach likwidacja stanowiska.
[00:17:20] Stopniowa likwidacja zakładów włókienniczych w rejonie (Elana) podczas transformacji ustrojowej. Produkt końcowy Merinoteksu: przędza, z której tkano materiały w Łodzi. Zakończenie pracy w 1997 r., całkowite zamknięcie zakładu. [+]
[00:19:19] Wysoka wydajność boh.: 5 pojemników po 36 szpul = 180 szpul na jednej zmianie. Jedna 20-minutowa przerwa śniadaniowa (woda z sokiem, kawa) w stołówce. 40 osób przy maszynach na wydziale na jednej zmianie. Jedna osoba obsługiwała jedną maszynę.
[00:22:24] Wygląd hali działu zdwajalni, maszyna obsługiwana przez boh.– chodzenie cały dzień wzdłuż maszyny o długości 22 m. Zakaz noszenia biżuterii. Wypadki przy pracy – urwany palec.
[00:25:28] Jedna 20-minutowa przerwa śniadaniowa o godz. 8:45. Podczas przerwy maszyna była wyłączona. Dobre wspomnienia z pracy: „jedna wielka rodzina”, bliskie, szczere kontakty, pomocność, rozmowy w szatni. Pracownicy ze wsi wynajmowali pokoje.
[00:28:24] Stołówka zakładowa. Mąż Roman pracował w betoniarni przy ul. Polnej w Toruniu, wykonywał elementy do budownictwa.
[00:30:20] Nocne zmiany: „największy kryzys”, senność między 1 a 2 w nocy. Destabilizacja życia w systemie zmianowym. Osamotnienie w pracy przy maszynie. Dbałość o przędzę, jakość zależna od gatunku wełny, mocne mieszanki z elaną i wiskozą.
[00:34:45] Wełna owcza przygotowywana w kolejnych działach: czesalnia, przędzalnia, zdwajalnia, skręcalnia, przewijalnia – stamtąd transportowana do Łodzi. Szorstka wełna wielbłądzia.
[00:37:10] Rozmowy z koleżankami z pracy: problemy osobiste, rodzinne. Pomaganie koleżance Ewie, której mąż oślepł po poparzeniu się odczynnikami chemicznymi w fabryce nawozów. [+]
[00:40:01] Zagrożenie pylicą, niemożność pracy w maskach z powodu wysokich temperatur, ciągły pył w hali. Wypadek chorego kolegi Andrzeja, silne przeżycie dla boh. Silnie zanieczyszczone powietrze i ciągły huk w pracy. Przywiązanie boh. do zakładu pracy. Spotkania z dawnymi koleżankami.
[00:45:45] Dalszy ciąg dnia po zakończeniu zmiany: kąpiel w szatni, powrót do domu. Przywyknięcie do trudów pracy. Najcięższa praca: w przędzalni.
[00:48:20] Strach przed złamaniem dyscypliny i utratą pracy. Kontrole przy wychodzeniu z pracy, prześwietlanie bagażu, rewidowanie pracownic. Specjalna przepustka dla boh. przyznana przez dyrektora produkcji Bernarda Rawluka.
[00:51:17] Działalność boh. w Radzie Pracowniczej przez trzy kadencje, współpraca z dyrekcją. Fotografia: IV kadencja rady 1987-89.
[00:53:20] W czasie „Solidarności” pracownicy zawiesili obraz Matki Boskiej na wydziale boh., poświęcenie nowych maszyn przez księdza Paleja.
[00:55:30] Zakładanie NSZZ „Solidarność” w Merinoteksie: 90 proc załogi należało. Unikanie wszelkich związków z „komuną” przez całe życie.
[00:56:42] Wiadomość o strajkach sierpniowych [1980] z telewizji, „musieli to pokazać”. „Wierzyłam w siłę narodu”. Boh. zapisywała koleżanki do „S” w szatni, „wszystkie się zapisały”. Elektryk Witold [Wincenty] Fijołek – inicjator powstania komisji „S” w Merinoteksie.
[01:00:51] Powstanie „S”: ustępstwa dyrekcji wobec pracowników, poprawa warunków socjalnych, zapomogi. Ulgowa praca w Dzień Kobiet w 1981 r., talony na przydział wełny.
[01:05:30] Zaopatrzenie w zakładowym bufecie w wędliny. Zapisy na mieszkania zakładowe. Wczasy pod gruszą, ośrodki wypoczynkowe. Boh. nie korzystała – urlopy spędzane w gospodarstwie rodziców, „nie byłam nigdy na wczasach”.
[01:07:27] Wyjazdy do sanatorium (Kołobrzeg), „nie lubię morza”. Ośrodek wczasowy w Okoninie.
[01:09:41] Zamach na papieża w 1981 r. przeżywany w szpitalu. Upomnienie żołnierza o „zhańbieniu polskiego munduru” po wprowadzeniu stanu wojennego. [+]
[00:13:00] Moment wprowadzenia stanu wojennego. Strach przed wojną. Internowanie najważniejszych działaczy „S” Merinoteksu do Strzebielinka: Witold [Wincenty Fijołek], Józef Skrzek, Krzysztof Żabiński. Informacje o trudnej sytuacji w zakładach pracy w Polsce, pacyfikacjach, ofiarach śmiertelnych.
[01:16:25] „Przytłumienie” ludzi po wprowadzeniu stano wojennego, „naród był wystraszony”. Roznoszenie przez boh. ulotek otrzymywanych od „Witka”. Silne obawy przed interwencją radziecką.
[01:20:15] Służba wojskowa brata w czasie stanu wojennego. Wojsko radzieckie stacjonowało na osiedlu Jar – rozmowy z radzieckim żołnierzem Saszą, handel kradzionymi dobrami. Jednostka wojska radzieckiego nieopodal, rozminowywanie okolicznych terenów. Kapitan radziecki w gościnie u ojca.
[01:26:10] Zbieranie grzybów na terenie jednostki wojskowej. Wyjazd Rosjan z Polski. Budowa osiedla na terenie po wojsku.
[01:28:00] Wybranie boh. na członkinię Rady Pracowniczej, nieproporcjonalnie wielu mężczyzn w radzie.
[01:30:10] Wyjazdy na ogólnopolskie zjazdy „S” do Lubina po reaktywacji związku, kolega Zbigniew Dąbrowski. Witek [Wincenty Fijołek] walczył o sprawy pracownicze, popularność wśród załogi.
[01:32:25] Przyjazd Wałęsy do zakładu. Stan Tymiński – słaby oponent dla Wałęsy.
[01:33:40] Przygotowania do „wizyty gospodarskiej” Gierka w zakładzie: malowanie ścian, odświeżanie, porządki – prezentacja nowych włoskich maszyn Ras. Wizyta Gierka w PGR Sokołów: przewożenie bydła z PBR w Ugoszczy na pokaz, „okłamywanie tego Gierka”.
[01:37:10] Wybór kardynała Wojtyły na papieża: „może teraz nastąpi na tym świecie jakaś zgoda”, „bardzo się cieszyłam”. Wspomnienie wizyty papieża w Toruniu, transmisje pielgrzymek w telewizji – nadzieja na poprawę życia w Polsce.
[01:40:07] Lata 90.: spadek produkcji, przerwy w pacy, poczucie, że „coś się szykuje”. Szybsza upadłość „Elany”. Odejście boh. na emeryturę w wieku 50 lat – w zamian za utrzymanie stanowiska koleżanki.
[01:42:17] Wizyta w zakładzie związkowca ze Stanów Zjednoczonych –zdziwienie nadwyżkami zatrudnienia i rozrostem biurokracji. [+]
[01:44:00] Życie na emeryturze: odpoczynek, kłopoty ze zdrowiem. Zakład męża nie został zamknięty. Pomoc córce w wychowaniu wnuków.
[01:47:03] Odbiór upadku Merinoteksu wśród mieszkańców Torunia, zburzenie zakładu. Budynki po „Elanie”: „jakby wojna była”. Upadek zakładów przemysłu włókienniczego w Łodzi.
[01:50:00] Radość ojca i mamy z „upadku komuny”.
[01:51:00] Macierzyństwo w latach 70. – poród w Golubiu Dobrzyniu. Docenienie poświęcenia własnej matki. Pamięć bólu porodowego, dobra opieka w szpitalu – znajoma położna, lekarz Jabłoński, 6-osobowa sala poporodowa. Wypchnięcie syna (4,2 kg) – obecnie zakazane.
[01:55:34] Wizyta w Telewizji Trwam – koncert życzeń. „Wspaniały ojciec Rydzyk”. Gospodarskie talenty Rydzyka” „co on zrobił, to jest bajka”. Znajomość z piosenkarką Eleni i Bayer full, zespołem Mazowsze.
[01:58:02] Wiadomość o katastrofie smoleńskiej: przekonanie boh. i rodziny o działalności sabotażowej Rosjan.
[01:59:26] Jednomyślne poparcie PiS przez całą rodzinę „jak jeden mąż”, unikanie rozmów o polityce z wnukami.
[02:01:00] Marzenie boh. o urządzeniu świata „po mojej myśli”, „żebyśmy byli sobą”. „Cieszyłabym się, gdyby się ta Unia rozwaliła”, potrzeba zagwarantowania wolności indywidualnych.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.