Balicka Teresa cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/2084

11 października 2024, Toruń

2:04

Teresa Balicka z d. Strużyńska (ur. 1946, Piórkowo) pochodzi z rodziny rolniczej, gospodarującej na 12 hektarach na Kujawach. Z powodu choroby matki została przez ojca zmuszona do przerwania nauki w liceum ogólnokształcącym w Rypinie, by pomagać w domu i gospodarstwie. W 1974 roku jej ojciec sprzedał ziemię i pani Teresa wraz z rodzicami, mężem i dwojgiem dzieci przeprowadziła się do nowowybudowanego segmentu w Toruniu. W styczniu 1975 podjęła pracę w Toruńskiej Przędzalni Czesankowej Merinotex w dziale zdwajalni. Trzykrotnie wybierana do Rady Pracowniczej, członkini NSZZ „Solidarność”. W 1996 roku przeszła na emeryturę. Mieszka w Toruniu.

[00:00:20] Pierwszy dzień pracy w Merinoteksie: 13 stycznia 1975 r. Przeprowadzka ze wsi w listopadzie 1974 r., mama opiekowała się synem. Blisko 5 tys. pracowników w zakładzie, głównie ze wsi i sąsiednich miasteczek (Golub, Rypin), dowożeni autokarami. „Swojska” atmosfera w zakładzie. Praca stojąca, nowoczesne włoskie maszyny Ras o długości 30 m. Specyfika pracy na zdwajalni. Uważność w pracy – wiązanie zrywających się nici, „ja nie mogłam na sekundę usiąść”.
[00:03:20] Objęcie miejsca pracy, zarobki „w miarę”. „Szłam chętnie do pracy”, dobra atmosfera, „dobry brygadzista”.
[00:05:25] Przyuczenie do pracy przez znajomą Helenę z sąsiedniej wsi, 3-miesięczny okres próbny. Ciężka praca na akord.
[00:07:13] Przebieg dnia pracy: pobudka o godz. 3:30, toaleta, makijaż, autobus do pracy ok. godz. 5, tramwaj nr 4 z pl. Teatralnego, przebranie w szatni zakładowej, włosy w czepkach, stopery w uszach, początek pracy od godz. 6. Zmiany w pracy w godz.: 6-14, 14-22 i 22-6. Zalety pracy zmianowej, dwie skrócone zmiany w soboty robocze (6-12, 12-18). [+]
[00:11:25] Serwisowanie maszyn w czasie przerw w produkcji. Opis pracy boh.: nawijanie przędzy z dwóch cewek na jedną oznakowaną szpulkę. Utrata premii przy wybrakowanym produkcie. Specyficzne warunki nawijania wełny, wiskozy, elany. Wiązanie zerwanej nici specjalną igłą. Uważność, szybkość i sprawność pracy. [+]
[00:15:15] W pełni sfeminizowana produkcja, mężczyźni do obsługi maszyn, wózkarze do przenoszenia szpul. Praca chodząco-stojąca „do końca”. Po 22 latach likwidacja stanowiska.
[00:17:20] Stopniowa likwidacja zakładów włókienniczych w rejonie (Elana) podczas transformacji ustrojowej. Produkt końcowy Merinoteksu: przędza, z której tkano materiały w Łodzi. Zakończenie pracy w 1997 r., całkowite zamknięcie zakładu. [+]
[00:19:19] Wysoka wydajność boh.: 5 pojemników po 36 szpul = 180 szpul na jednej zmianie. Jedna 20-minutowa przerwa śniadaniowa (woda z sokiem, kawa) w stołówce. 40 osób przy maszynach na wydziale na jednej zmianie. Jedna osoba obsługiwała jedną maszynę.
[00:22:24] Wygląd hali działu zdwajalni, maszyna obsługiwana przez boh.– chodzenie cały dzień wzdłuż maszyny o długości 22 m. Zakaz noszenia biżuterii. Wypadki przy pracy – urwany palec.
[00:25:28] Jedna 20-minutowa przerwa śniadaniowa o godz. 8:45. Podczas przerwy maszyna była wyłączona. Dobre wspomnienia z pracy: „jedna wielka rodzina”, bliskie, szczere kontakty, pomocność, rozmowy w szatni. Pracownicy ze wsi wynajmowali pokoje.
[00:28:24] Stołówka zakładowa. Mąż Roman pracował w betoniarni przy ul. Polnej w Toruniu, wykonywał elementy do budownictwa.
[00:30:20] Nocne zmiany: „największy kryzys”, senność między 1 a 2 w nocy. Destabilizacja życia w systemie zmianowym. Osamotnienie w pracy przy maszynie. Dbałość o przędzę, jakość zależna od gatunku wełny, mocne mieszanki z elaną i wiskozą.
[00:34:45] Wełna owcza przygotowywana w kolejnych działach: czesalnia, przędzalnia, zdwajalnia, skręcalnia, przewijalnia – stamtąd transportowana do Łodzi. Szorstka wełna wielbłądzia.
[00:37:10] Rozmowy z koleżankami z pracy: problemy osobiste, rodzinne. Pomaganie koleżance Ewie, której mąż oślepł po poparzeniu się odczynnikami chemicznymi w fabryce nawozów. [+]
[00:40:01] Zagrożenie pylicą, niemożność pracy w maskach z powodu wysokich temperatur, ciągły pył w hali. Wypadek chorego kolegi Andrzeja, silne przeżycie dla boh. Silnie zanieczyszczone powietrze i ciągły huk w pracy. Przywiązanie boh. do zakładu pracy. Spotkania z dawnymi koleżankami.
[00:45:45] Dalszy ciąg dnia po zakończeniu zmiany: kąpiel w szatni, powrót do domu. Przywyknięcie do trudów pracy. Najcięższa praca: w przędzalni.
[00:48:20] Strach przed złamaniem dyscypliny i utratą pracy. Kontrole przy wychodzeniu z pracy, prześwietlanie bagażu, rewidowanie pracownic. Specjalna przepustka dla boh. przyznana przez dyrektora produkcji Bernarda Rawluka.
[00:51:17] Działalność boh. w Radzie Pracowniczej przez trzy kadencje, współpraca z dyrekcją. Fotografia: IV kadencja rady 1987-89.
[00:53:20] W czasie „Solidarności” pracownicy zawiesili obraz Matki Boskiej na wydziale boh., poświęcenie nowych maszyn przez księdza Paleja.
[00:55:30] Zakładanie NSZZ „Solidarność” w Merinoteksie: 90 proc załogi należało. Unikanie wszelkich związków z „komuną” przez całe życie.
[00:56:42] Wiadomość o strajkach sierpniowych [1980] z telewizji, „musieli to pokazać”. „Wierzyłam w siłę narodu”. Boh. zapisywała koleżanki do „S” w szatni, „wszystkie się zapisały”. Elektryk Witold [Wincenty] Fijołek – inicjator powstania komisji „S” w Merinoteksie.
[01:00:51] Powstanie „S”: ustępstwa dyrekcji wobec pracowników, poprawa warunków socjalnych, zapomogi. Ulgowa praca w Dzień Kobiet w 1981 r., talony na przydział wełny.
[01:05:30] Zaopatrzenie w zakładowym bufecie w wędliny. Zapisy na mieszkania zakładowe. Wczasy pod gruszą, ośrodki wypoczynkowe. Boh. nie korzystała – urlopy spędzane w gospodarstwie rodziców, „nie byłam nigdy na wczasach”.
[01:07:27] Wyjazdy do sanatorium (Kołobrzeg), „nie lubię morza”. Ośrodek wczasowy w Okoninie.
[01:09:41] Zamach na papieża w 1981 r. przeżywany w szpitalu. Upomnienie żołnierza o „zhańbieniu polskiego munduru” po wprowadzeniu stanu wojennego. [+]
[00:13:00] Moment wprowadzenia stanu wojennego. Strach przed wojną. Internowanie najważniejszych działaczy „S” Merinoteksu do Strzebielinka: Witold [Wincenty Fijołek], Józef Skrzek, Krzysztof Żabiński. Informacje o trudnej sytuacji w zakładach pracy w Polsce, pacyfikacjach, ofiarach śmiertelnych.
[01:16:25] „Przytłumienie” ludzi po wprowadzeniu stano wojennego, „naród był wystraszony”. Roznoszenie przez boh. ulotek otrzymywanych od „Witka”. Silne obawy przed interwencją radziecką.
[01:20:15] Służba wojskowa brata w czasie stanu wojennego. Wojsko radzieckie stacjonowało na osiedlu Jar – rozmowy z radzieckim żołnierzem Saszą, handel kradzionymi dobrami. Jednostka wojska radzieckiego nieopodal, rozminowywanie okolicznych terenów. Kapitan radziecki w gościnie u ojca.
[01:26:10] Zbieranie grzybów na terenie jednostki wojskowej. Wyjazd Rosjan z Polski. Budowa osiedla na terenie po wojsku.
[01:28:00] Wybranie boh. na członkinię Rady Pracowniczej, nieproporcjonalnie wielu mężczyzn w radzie.
[01:30:10] Wyjazdy na ogólnopolskie zjazdy „S” do Lubina po reaktywacji związku, kolega Zbigniew Dąbrowski. Witek [Wincenty Fijołek] walczył o sprawy pracownicze, popularność wśród załogi.
[01:32:25] Przyjazd Wałęsy do zakładu. Stan Tymiński – słaby oponent dla Wałęsy.
[01:33:40] Przygotowania do „wizyty gospodarskiej” Gierka w zakładzie: malowanie ścian, odświeżanie, porządki – prezentacja nowych włoskich maszyn Ras. Wizyta Gierka w PGR Sokołów: przewożenie bydła z PBR w Ugoszczy na pokaz, „okłamywanie tego Gierka”.
[01:37:10] Wybór kardynała Wojtyły na papieża: „może teraz nastąpi na tym świecie jakaś zgoda”, „bardzo się cieszyłam”. Wspomnienie wizyty papieża w Toruniu, transmisje pielgrzymek w telewizji – nadzieja na poprawę życia w Polsce.
[01:40:07] Lata 90.: spadek produkcji, przerwy w pacy, poczucie, że „coś się szykuje”. Szybsza upadłość „Elany”. Odejście boh. na emeryturę w wieku 50 lat – w zamian za utrzymanie stanowiska koleżanki.
[01:42:17] Wizyta w zakładzie związkowca ze Stanów Zjednoczonych –zdziwienie nadwyżkami zatrudnienia i rozrostem biurokracji. [+]
[01:44:00] Życie na emeryturze: odpoczynek, kłopoty ze zdrowiem. Zakład męża nie został zamknięty. Pomoc córce w wychowaniu wnuków.
[01:47:03] Odbiór upadku Merinoteksu wśród mieszkańców Torunia, zburzenie zakładu. Budynki po „Elanie”: „jakby wojna była”. Upadek zakładów przemysłu włókienniczego w Łodzi.
[01:50:00] Radość ojca i mamy z „upadku komuny”.
[01:51:00] Macierzyństwo w latach 70. – poród w Golubiu Dobrzyniu. Docenienie poświęcenia własnej matki. Pamięć bólu porodowego, dobra opieka w szpitalu – znajoma położna, lekarz Jabłoński, 6-osobowa sala poporodowa. Wypchnięcie syna (4,2 kg) – obecnie zakazane.
[01:55:34] Wizyta w Telewizji Trwam – koncert życzeń. „Wspaniały ojciec Rydzyk”. Gospodarskie talenty Rydzyka” „co on zrobił, to jest bajka”. Znajomość z piosenkarką Eleni i Bayer full, zespołem Mazowsze.
[01:58:02] Wiadomość o katastrofie smoleńskiej: przekonanie boh. i rodziny o działalności sabotażowej Rosjan.
[01:59:26] Jednomyślne poparcie PiS przez całą rodzinę „jak jeden mąż”, unikanie rozmów o polityce z wnukami.
[02:01:00] Marzenie boh. o urządzeniu świata „po mojej myśli”, „żebyśmy byli sobą”. „Cieszyłabym się, gdyby się ta Unia rozwaliła”, potrzeba zagwarantowania wolności indywidualnych.
more...
less

Gleb Tomasz

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film