Kołodziej Andrzej cz. 1
Andrzej Kołodziej (ur. 1959, Zagórz) wychował się w małej miejscowości w Bieszczadach. W 1977 roku ukończył technikum zawodowe (specjalność ślusarz) i zatrudnił się w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, a także rozpoczął naukę w Technikum Budowy Okrętów. Dzięki kolegom robotnikom poznał środowisko gdańskiej opozycji, związanej z Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Zaangażował się w działalność opozycyjną na rzecz Wolnych Związków Zawodowych (WZZ) – drukował niezależne publikacje oraz ulotki, które kolportował na terenie Stoczni Gdańskiej. W styczniu 1980 za próbę zorganizowania strajku w obronie zwolnionych działaczy (m.in. Lecha Wałęsy) został wraz z Anną Walentynowicz zwolniony z pracy oraz usunięty ze szkoły, co spowodowało jeszcze większe zaangażowanie w działalność opozycyjną. 14 sierpnia 1980 zatrudnił się – na polecenie Bogdana Borusewicza – w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a następnego dnia wywołał tam strajk okupacyjny, którym pokierował. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, zorganizowanego w Stoczni Gdańskiej, uczestniczył w układaniu listy postulatów, negocjacjach z komisją rządową oraz podpisaniu porozumień sierpniowych.
więcej...
mniej
[00:00:10] Ur. 18 listopada 1959 r. w Zagórzu w Bieszczadach. Dzieciństwo w latach 60. na pograniczu polsko-ukraińskim, żywe wspomnienia wojenne mieszkańców. Dziadek przed wojną służył w 6 Pułku Strzelców Podhalańskich w Drohobyczu, w czasie okupacji partyzant w AK. Trudne relacje polsko-ukraińskie, nie rozmawiało się o nich przy dzieciach, w domu niechęć do ZSRR i Ukrainy („kacapy”). Dziadek narodowiec, wielbiciel Rydza-Śmigłego, golił głowę brzytwą co niedziela.
[00:05:21] Inwazja na Czechosłowację w 1968 r., wojska radzieckie przemieszczały się przez Zagórz w stronę Czechosłowacji. Nasłuch radia Koszyce, napięta atmosfera. Grudzień ’70 – mit walki ludzi o ich prawa – nasłuch z RWE wieczorami.
[00:08:15] Osiem sióstr, boh. był jedynym synem, dobrze się uczył. Ojciec mawiał: jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz. Duża samodzielność, sport, narciarstwo. Po ukończeniu szkoły zawodowej (ślusarz) w 1977 r. wyjazd na wakacje na Wybrzeże, poszukiwanie drogi życiowej. Decyzja o podjęciu pracy w Stoczni Gdańskiej (mit walecznych stoczniowców z grudnia 1970 r.).
[00:15:50] Dopłaty do zakwaterowania, ogrom zakładu, dalsza nauka w technikum budowy okrętów w Gdańsku.
[00:17:38] Zdobywanie informacji na temat Grudnia ‘70, nikt nie chciał o tym mówić. W stoczni pracowało 15 tys. osób. Kolega Roman, zwolniony z pracy w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, opowiedział o wypadkach grudniowych.
[00:19:43] Poznanie syna Tadeusza Szczudłowskiego, piłsudczyka – spotkania w jego domu, poznawanie nieoficjalnej historii Polski. Wspomnienia mamy z Drohobycza. W domu Szczudłowskiego mieścił się punkt kontaktowy Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), spotkania młodych ludzi, późniejszych działaczy Ruchu Młodej Polski.
[00:23:52] Zaangażowanie w wytwarzanie pamiątek po Piłsudskim – odlewy figurek. Kontakty z działaczami opozycyjnymi z Warszawy, unikanie tajniaków bezpieki.
[00:26:20] Zauważanie dysproporcji społecznych, słabe warunki pracy – porównanie z pracownikami z Zachodu pracującymi w stoczni i ich sprzętem.
[00:28:15] Poznanie (w domu Szczudłowskiego na Morenie) Andrzeja Gwiazdy, Anny Walentynowicz, Bogdana Borusewicza, którzy chcieli założyć wolne związki zawodowe. W rocznicę wydarzeń 1970 r. demonstracja przy 2 Bramie, kwiaty pod murem stoczni, tajniacy rozpędzający grupę – zaangażowanie w wolne związki – dostarczanie ulotek do stoczni.
[00:31:34] Rozpoczęcie działalności drukarskiej („Robotnik Wybrzeża”, ulotki), przygotowanie rocznic Grudnia ‘70. Pisanie o problemach robotników, budowanie wiarygodności. W 1979 r. pierwsze ostrzeżenia od bezpieki – od tej pory boh. nie ukrywał w pracy, że to on podrzuca ulotki – zaskoczenie robotników. [+]
[00:35:07] Rozmowy z robotnikami w stoczni. Wyczerpująca praca na wydziałach kadłubowych, cięższa niż w kopalni pod ziemią. Choroba zawodowa – pylica płuc, wypadki przy pracy. Strach przed emeryturą, dudnienie z kadłubowni niosące się po ulicach miasta. [++]
[00:39:15] Po Grudniu ‘70 potrzeba rewolty została stłumiona, zastraszeni ludzie. Nachodzenie przez SB, represje, przesłuchania.
[00:42:24] Opór ludzi, grożenie zwolnieniem z pracy. Pierwszym najważniejszym celem działania były obchody Grudnia ‘70. Uciekanie przed ubeckimi „ogonami”, ostrzeżenia przełożonych w pracy.
[00:45:05] Współpraca WZZ z Ruchem Młodej Polski i ROPCiO, organizowanie wspólnych manifestacji rocznicowych (11 listopada), drukowanie na powielaczu, opary denaturatu. Andrzej Butkiewicz relegowany z uczelni za działalność opozycyjną. Nauka sitodruku.
[00:48:15] Demonstracja pod stocznią w 1979 r. w rocznicę Grudnia – przyszło kilka tysięcy ludzi, boh. prewencyjnie zatrzymany w areszcie. Demonstracja 3 maja 1980 r.
[00:50:04] Namawianie do bojkotu wyborów. Razem z Anną Walentynowicz kolportowali „Robotnika Wybrzeża”, wsparcie robotników [+]. W styczniu 1980 wyrzucenie z pracy robotników z Elektromontażu, próba strajku w ich obronie. Oboje (boh. i Walentynowicz) usunięci z pracy.
[00:52:50] Nadmiar wolnego czasu na początku 1980 r. – większa intensywność drukowania. Niemożność znalezienia pracy. Zatrzymanie Tadeusza Szczydłowskiego i Dariusza Kobzdeja po demonstracji w maju ’80. Wspólne modlitwy o zatrzymanych, codziennie ulotki w kościołach w obronie więźniów politycznych. Fala strajków w Polsce od początku lipca.
[00:55:43] Wyjazdy w Bieszczady, przewożenie ulotek, kilkukrotne zatrzymania przez SB
noc w celi bez szyb i koca zimą. Apel sióstr boh. – ulotki w obronie boh. w zakładach Autosan i Stomil w Sanoku. Pierwszy strajk w Polsce w 1980 r. odbył się w Sanockiej Fabryce Autobusów, potem w Krośnie.
[00:58:24] W pociągach dyskusje polityczne, rozmowy o strajkach. Ok. 21 lipca 1980 r. rozprawa w sądzie pracy o przywrócenie do pracy – Anna Walentynowicz została przywrócona, boh. zatrudnił się w Stoczni Komuny Paryskiej w Gdyni. Spotkania u Andrzeja i Joanny Gwiazdów oraz Anny Walentynowicz, przybywanie sympatyków WZZ.
[01:02:15] Przekonanie SB, że boh. wyjechał z Wybrzeża. Rozpoczęcie działalności w Gdyni. Przyjmowanie do pracy. 14 sierpnia 1980 r. – pierwszy dzień w pracy, początek strajku w Gdańsku. Sprzeciw dyrektora stoczni gdańskiej wobec decyzji sądu przywrócenia Walentynowicz – główny powód strajku. Pozycja Walentynowicz w stoczni. [+]
[01:07:33] Początek strajków, przyjazd do Stoczni Gdańskiej, wprowadzenie na teren stoczni przez Annę Walentynowicz późnym popołudniem. W stoczni gorące, głośne rozmowy bez strachu, „wolna strefa słowa”.
[01:10:11] Rozpoczęcie druku ulotek informacyjnych o strajku i żądaniach. Cały teren stoczni opanowany przez strajkujących, radość. Namawianie do organizowania strajków w innych zakładach pracy. Boh.podjął się organizacji strajku w stoczni gdyńskiej, narodziny Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego.
[01:13:13] Pierwszego dnia przyjście do pracy z ulotkami, w których żądano przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz, Lecha Wałęsy i boh. Pokój w hotelu robotniczym w Gdyni. Główny problem pierwszego dnia pracy: „Jak wywołać strajk w stoczni gdyńskiej?”.
[01:15:20] Schowanie ulotek w szafce pracowniczej w szatni, opowadanie kolegom o strajku w Gdańsku. Napięta atmosfera, początek protestu w stoczni gdyńskiej. Reakcje kadry kierowniczej, marsz w stronę dyrekcji – przejęcie roli lidera przez boh., przejście na plac przy bramie głównej.
[01:20:01] Rozrzucenie ulotek – moment uwiarygodnienia boh. – nieznanego nikomu dwudziestolatka. Zamknięcie bramy, rozpoczęcie strajku okupacyjnego. Nie udało się powołać komitetu strajkowego.
[01:23:52] Przyjazd Andrzeja Butkiewicza i grupy ludzi z Gdańska do Stoczni Komuny Paryskiej. Sformułowanie postulatów, żądanie utworzenia niezależnych związków zawodowych, broniących robotników – lekcja demokracji bezpośredniej. Postulaty polityczne i socjalne, głosowanie przez załogę stoczni gdyńskiej.
[01:26:50] Megafon od straży przemysłowej, żądanie dostępu do radiowęzła. Andrzej Butkiewicz w delegacji do dyrektora, oburzenie strajkujących, przejęcie radiowęzła – współpraca z załogą radiowęzła.
[01:29:45] Wdarcie się do drukarni stoczniowej – uruchomienie w sobotę po południu – Drukarnia Wolnej Stoczni Gdynia.
[01:32:15] Niechęć ludzi do zaangażowania się indywidualnie – żywe wspomnienie Grudnia ‘70, kiedy władza zaplanowała odgórnie zbrojne działania przeciw ludziom spokojnie idącym do pracy. Boh. zaangażowany w organizację strajku i prace drukarni. Otwarcie magazynu styropianu – posłużył za materace, „miasteczko willi styropianowych” [+]. Delegacje z innych zakładów.
[01:37:37] Odmowa współpracy ze strony Stoczni Gdańskiej: Lech Wałęsa powiedział, że walczą tylko w swojej sprawie. Kontakt z Bogdanem Borusewiczem, podpisanie porozumienia Wałęsy z dyrektorem dotyczącego podwyżek, zaniepokojenie wśród delegatów z innych zakładów. Kontynuacja strajku. [+]
[01:41:11] Niedziela na Kaszubach, chłoporobotnicy na strajku. Pomysł mszy w stoczni uratował strajk. Opozycja wobec strajkujących, nawoływanie do zakończenia strajku, ulotki władzy z helikoptera. Napływ sprzecznych informacji, napięta atmosfera. Ksiądz Jastak, więzień stalinowski, „król Kaszubów” obiecał odprawić mszę. Euforia, moment przełomowy.
[01:45:16] Zaangażowanie partyjnych aktywistów, wroga agitacja: decyzja o usunięciu sekretarzy partyjnych ze strajku. Debata z dyrektorem, ośmieszenie go. Poczucie siły u strajkujących. Zamknięcie dyrektora i zastępców na terenie stoczni – internowanie w starym budynku dyrekcji, służba wartownicza, usunięcie miękkich mebli z budynku, żeby mieli takie warunki jak reszta załogi. [+]
[01:50:08] Wybranie komitetu strajkowego. Uruchomienie stołówek finansowanych z funduszu socjalnego – posiłki dla 8,5 tys. ludzi, pomoc od rolników. Przepustki dla wychodzących, wynoszenie ulotek. „Strajk stał się normalnością”, budowa ołtarza, ławek, grupa porządkowa, wyłapywanie i wyrzucanie sekretarzy PZPR.
[01:54:12] Tłum matek i żon przed bramą. Publiczne odbieranie przepustek partyjniakom, wyrzucanie ich za bramę, musieli przejść przez szpaler oburzonych kobiet pod bramą – dręczenie psychiczne, presja tłumu. [+]
[01:55:57] Sobota [16 sierpnia] po południu – przyjazd Andrzeja i Joanny Gwiazdów, przedstawianie idei wolnych związków zawodowych. Informacje od Bogdana Borusewicza – mówił o innych strajkujących zakładach, utworzenie MKS. Komunikat o jego powstaniu wydrukowano, zanim się faktycznie uformował. Sytuacja w stoczni gdańskiej.
[01:58:19] Namówienie ks. Jankowskiego do odprawienia mszy w stoczni Lenina – chciał zgody kurii i władz. Msza w Gdańsku zgromadziła wielu ludzi. Lista 21 postulatów MKS uchwalonych przez noc. Zapowiedzi strajków w kolejnych zakładach. MKS był wspólną reprezentacją zakładów regionu.
[02:00:21] W Gdyni wybranie komitetu strajkowego. Boh. nie spał 4 dni. Codzienność strajkowa. W MKS boh. był zastępcą Wałęsy, który budził nieufność, był trudny do kontroli. W MKS było wielu członków WZZ.
[02:02:38] Wolna Drukarnia Stoczni Gdynia działała pełną parą, wydała ok. 3 milionów druków, w magazynie było pod dostatkiem papieru i farby. Przyspieszony kurs drukowania.
[02:05:04] Wysyłanie młodych ludzi do miast w Polsce, by rozrzucali ulotki w miejscach publicznych, np. na dworcach. Pieniądze od ks. Jastaka. Ulotki informowały o wydarzeniach na Wybrzeżu. Wrocław strajkował, popierając żądania Wybrzeża. [+]
[02:07:40] W następnym tygodniu aktorzy z Teatru Dramatycznego codziennie po mszy o 17 grali przedstawienia. Publiczne słuchanie zachodnich rozgłośni: RWA, Głos Ameryki, BBC. Organizacja poczty strajkowej na wzór warszawskiej poczty powstańczej - działała na terenie całego Trójmiasta. Poczta Polska akceptowała taką korespondencję, stemplowała i dostarczała te listy. [++]
[02:10:21] W stoczni była czynna przychodnia lekarska, 2 karetki, własny nasłuch milicyjny, przerzuty bibuły (m.in. holownikami, karetką ratunkową pełną ulotek). Komunikaty z radiowozów były odsłuchiwane w megafonach. Uznanie MKS przez rząd. Reglamentacja benzyny. [++]
[02:13:40] Nie działała komunikacja miejska, kurierzy i kolporterzy na rowerach. Punkt przerzutowy i informacyjny w kościele ks. Jastaka. Zobowiązanie trójmiejskich złodziei, że nie będą kraść na czas strajku. Poczucie wspólnoty. Pomoc taksówkarzy. [+]
[02:15:35] Radość z życia, poczucie wolności. Milicja chowała się przed ludźmi. Rano spotkania prezydium MKS, do rozwiązania sprawy miasta (zakaz handlu alkoholem, regulacja pracy sklepów i piekarni). Obietnice władz, próby złamania strajku. Samoorganizacja strajkujących. Uwolnienie energii ludzi we wszystkich obszarach.
[02:19:36] Rozmowy z komisją rządową: spór o postulaty polityczne. Rozlewanie się fali strajków na całą Polskę (Szczecin). Wicepremier Jagielski raportował do Biura Politycznego KC PZPR. W piątek 29 sierpnia namówienie Wałęsy [przez władzę], by nagrał wezwanie do odwołania strajków w Polsce, miało być puszczone w TV. To oznaczałoby przegraną strajku. Doradcy (Gremek, Mazowiecki, Cywiński) namawiali do tego Wałęsę. Awantura, wyrzucenie doradców z sali obrad.
[02:25:00] Kontrolowanie Wałęsy. Obecność barek desantowych i okrętów marynarki wojennej ZSRR w Zatoce Gdańskiej – pogłoski o prawdopodobnym desancie w stoczni gdańskiej. Telefon od Jagielskiego z Warszawy o uznaniu wszystkich postulatów przez władze. Praca nad tekstem porozumienia.
[02:27:29] Niedziela 31 sierpnia – w południe parafowano porozumienia. Ostatni spór o kierowniczą rolę PZPR w państwie. Informacja o podpisaniu porozumień w Szczecinie – bez punktu o powstaniu wolnych związków zawodowych. Po parafowaniu porozumień Wałęsa nie dbał o wypuszczenie więźniów politycznych. Awantura z Wałęsą.
[02:32:35] Andrzej Gwiazda wynegocjował wypuszczenie więźniów politycznych – podpisanie porozumień. Ulga. [+]
[02:34:05] Marzenie o wyspaniu się. Organizacja związku zawodowego – tłum chętnych. Improwizacja organizacyjna, walka o lokal, delegacje zakładów pracy z całej Polski. Pospieszne wymyślanie spójnej idei wolnego związku. Biuletyny zakładowe wydawane bez cenzury – strefa wolnego słowa. [+]
[02:38:20] Boh. koordynował współpracę z zakładami w Polsce. Kraj podzielono na regiony wg województw. Pisanie statutu związku przez całą dobę, pomoc i poprawki doradców, prawników. Pośpiech w działaniu.
[02:40:40] 17 września I zjazd TKK (Tymczasowej Komisji Krajowej), gotowy projekt statutu. Trójmiasto oklejone białymi plakatami z czerwonym napisem „Solidarność”. Ruch społeczny wykraczał poza ramy związku zawodowego.
[02:42:34] Ruch „struktur poziomych” w PZPR kierowany przez Iwanowa – oni też chcieli należeć do „S”. Odmowa przynależności do „S” rolnikom, taksówkarzom, prywatnym rzemieślnikom. Pierwszy strajk ostrzegawczy w połowie października, kłopoty w zakładaniu związku w Polsce, wyjazdy mediatorów do rozmów z dyrekcjami („grupa postrachu” dla dyrektorów – częste wnioski o odwołanie dyrektorów).
[02:45:00] 10 milionów członków NSZZ „S”, składki potrącane z zarobków. Biuletyny w zakładach pracy z kolejnymi oczekiwaniami pracowników, wydawanie książek bez cenzury mimo sprzeciwu władz. Silna pozycja „S” w Trójmieście.
[02:47:50] „Karnawał” Solidarności, nieustanne spory z władzą, blokowanie inicjatyw na każdym szczeblu. Penetracja związku przez struktury służby bezpieczeństwa, agenci wpływu. Wmawianie ludziom, że ograniczenia w zaopatrzeniu sklepów są „przez Solidarność”.
[02:50:00] Wydarzenia bydoskie w marcu 1981 r. – doradcy Komisji Krajowej byli „piętą achillesową” związku. Wybory w „S” – silne wpływy władzy, odsuwanie działaczy politycznych.
[02:53:57] Ludzie chcieli mieć wpływ na przedsiębiorstwa, a obawiali się „polityki”. W PZPR było wtedy 3 mln członków, którzy tracili przywileje – patrzenie władzy na ręce. Wiosną 1981 r. hasła, że „nam nie potrzeba rewolucji, tylko pracy”. Podział w „S” – osłabienie ducha walki o wolność. Odsuwanie zaangażowanych politycznie działaczy.
[02:58:00] Komitet Obrony Więźniów Politycznych przemianowany na Komitet Obrony Więzionych za Przekonania, „żeby nie obrażać władzy”. Słabnięcie „Solidarności”, uległość. Już wiosną 1981 r. utworzono listy osób przewidzianych do internowania. Przygotowania do krajowego zjazdu związku.
[03:00:30] Obawa przed atakiem władzy. Spór na zjeździe regionalnym w Gdańsku w lipcu 1981 r., Wałęsa chciał usunąć radykalnych członków, chciał pełnej władzy nad związkiem. Rola Wałęsy w wydarzeniach Grudnia ‘70 i jego współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa. Rezygnacja boh. ze startu w wyborach do władz „S”.
[03:03:58] Na zebraniu w stoczni gdyńskiej boh. po raz pierwszy wyjawił współpracę Wałęsy z UB w 1970 r., ostra dyskusja. Unikanie odpowiedzialności Wałęsy, „choroba i rekonwalescencja” u biskupa Kaczmarka. Pojawienie się Wałęsy dopiero na I Zjeździe Krajowym „S”.
[03:06:05] Przekonanie o końcu „S”, ukrywanie sprzętu, matryc, materiałów, przygotowywanie się do działań w razie wprowadzenia stanu wyjątkowego. Zainteresowanie działalnością wydawniczą, aresztowanie boh. za wydane broszury o Katyniu oraz książki 13 dni na nadziei [Sándor Kopácsi], odchodzenie od spraw związku. Rozmowa z Lechem Kaczyńskim, doradcą w MKZ, który przewidywał stan wojenny przed Bożym Narodzeniem. Obwinianie „S” za chaos w kraju.
[03:10:15] Samoograniczanie się związku, np. odmawianie pomocy w wydawaniu niezależnych książek, obrony więźniów politycznych. Zgoda Wałęsy na aresztowanie przywódców KPN. Żądanie [Stanisława] Kani, żeby „S” wycofała się z działalności politycznej – zostawienie tylko Ruchu Młodej Polski, obietnica Wałęsy rozwiązania KOR.
[03:12:44] Bierność „S” wobec aresztowań przywódców KPN. Powstanie Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania, przewodniczył mu Tadeusz Kobzdej, nie miał wsparcia „S”. Głodówka w obronie więźniów politycznych. [+].
[03:14:05] Na I Zjeździe „S” w Hali Olivii wystąpienie gen. Boruty Spiechowicza – mówił o potrzebie odwagi, nie tylko rozwagi. Posłanie do narodów Europy Wschodniej („eksport rewolucji”).
[03:17:12] Po II turze wyborów boh. był w Czechosłowacji, został tam aresztowany 17 października 1981. Poprzednie aresztowanie jesienią 1980 r. w Gdańsku, szybko zwolniony. Działacze „S” nie mogli wyjeżdżać do „demoludów”, przekraczanie granicy nielegalne. Wielu Polaków pracowało wtedy w Czechosłowacji – m.in. w okolicach Ostrawy.
[03:20:30] Władze polskie nie chciały przyjąć boh. z powrotem – skazany przez czechosłowacki sąd przesiedział w czeskim więzieniu do 1983 r. – przez cały stan wojenny. W Polsce panowała największa wolność spośród państw Układu Warszawskiego. Powszechny obowiązek pracy w Czechach. Prokurator Czubiński. Przekazanie boh. do Wałbrzycha przed pierwszą amnestią. W czeskim więzieniu najcięższe restrykcje: boh. przesiedział w karcerze przez 180 dni, specjalny obóz karny w więzieniu.
[03:25:36] Pierwsza amnestia 22 lipca 1983 r., rekonwalescencja w domu rodzinnym (zapalenie płuc), ucieczka przed Służbą Bezpieczeństwa. Działalność w podziemnej „S” w Trójmieście na przełomie 1983/84, rozczarowanie. Ujawnianie się ludzi „S”. Aleksander Hall napisał list do przyjaciół z podziemia, żeby się ujawnili i podjęli normalne życie.
[03:28:28] Pogłoski o możliwym porozumieniu z gen. Jaruzelskim za cenę zaprzestania działalności podziemnej, rozdźwięk między robotnikami a doradcami „S”. Na przełomie 1983/4 ludzie nie chcieli się angażować, „stan wojenny im przetrącił kręgosłup”. Samoograniczanie się ludzi.
[03:32:58] Krytyka ZSRR była uznawana za prowokowanie władzy. Boh. interesowała działalność polityczna, nie związkowa, zaangażowanie w Solidarność Walczącą (Ewa Kubisiewicz, Joanna Gwiazda). Spotkanie z działaczami niepodległościowymi z Wrocławia, współpraca z Kornelem Morawieckim.
[03:35:10] Organizacja oddziału SW w Trójmieście, gdzie było silne środowisko wałęsowskie. Ludzie nie chcieli wierzyć w cynizm i agenturalną przeszłość Wałęsy. [+]
[03:37:00] Angażowanie działaczy „S” do działalności w SW. Ujawnianie przeszłości Wałęsy później, kiedy „zaczął dogadywać się z Kiszczakiem”. Gazetka związkowa wydawana w Stoczni Gdyńskiej. Lata 80. to okres konspiracji niepodległościowej – między Trójmiastem a Wrocławiem, szukanie ludzi i wsparcia walki o niepodległość Polski, żeby „pokonać komunistów”.
[03:41:05] Duża apatia ludzi, zanik podziemnych struktur NSZZ „S”, wyhamowanie działań. Wiele osób pozostawionych bez pomocy, zmuszonych do emigracji. Mętne negocjacje związkowców z Warszawy z władzą, „na kozetce u Kiszczaka”.
[03:44:36] Spółdzielnia „Świetlik” , gdzie pracował Donald Tusk, „stworzona przy współpracy z SB, żebu odciągnąć ludzi od działalności politycznej”. Praca na wysokości. Mariusz Wilk oferował pracę w Świetliku w zamian za rezygnację z działalności konspiracyjnej. Obawa przed niektórymi kolegami.
[03:47:12] Część środowisk się rozpadła. Ludzie bali się działać w latach 86/87 – obawa przed utratą pracy, mienia. Struktury trójmiejskie. W całym kraju pozostało ok. 14 tys. aktywnych działaczy podziemia.
[03:50:00] Zastraszanie ludzi. Morderstwo ks. Popiełuszki. Planowane akcje przeciwko władzy: wysadzenie komitetu PZPR w Gdyni. W 1987 r. przestano inwigilować SW. Sprzęt podsłuchowy, nasłuch z posiedzenia Tajnej Komisji Krajowej w Gdańsku z nadajnika tajnego agenta SB.
[03:55:00] Działalność opozycji warszawskiej – silnie powiązanej z władzą – przekonanie, że oni nie chcą zmiany. Słabnięcie władzy, koniec „zarządzania przez pułkowników”, próby reform Jaruzelskiego.
[03:57:49] Pielgrzymka papieża w 1987 r. była przełomem, powiew wolności. Msza na Zaspie – pochód 2 mln ludzi z transparentami pod Stocznię Gdańską, blokada na ul. Grunwaldzkiej we Wrzeszczu, euforia. „Ludzie jakby się policzyli od nowa”. [+]
[04:01:15]W 1987 „Solidarność Walcząca” działała na wielu frontach (radio podziemne, nielegalne gazetki, wspieranie środowiska akademickiego). „Solidarność” nie chciała wspierać ani Ruchu Wolność i Pokój (nie uznawała skazanych za odmowę służby wojskowej za więźniów politycznych), ani Federacji Młodzieży Walczącej. W 1987 r. powołanie Tymczasowej Rady Solidarności – „parcie na władzę”. Bogdan Lis po zwolnieniu z więzienia nagrany na rozmowie z ubekiem w hotelu Heweliusz – instruował, jak osłabiać i niszczyć niezależne struktury.
[04:06:00] Młodzi ludzie z FMW po wyjściu z więzienia pragnęli po 1987 r. walczyć, nie mieli wsparcia starszych. Narastające rozmijanie się z „S” związkową. Obawy Kiszczaka: nowa fala niepodległościowa. Porozumienie władzy z działaczami z Warszawy.
[04:08:05] Aresztowanie Kornela Morawieckiego w listopadzie 1987 r., a boh. w styczniu 1988 r. Skupienie władzy na Solidarności Walczącej, która nie akceptowała porozumienia z władzą. Żądania niepodległości przez młodych działaczy. Lewica warszawska nie umiała „zagospodarować tych ludzi”.
[04:11:09] Więzienie przy Rakowieckiej: w lutym przełom, namawianie do rezygnacji z żądań politycznych (Lis, Frasyniuk). Wywiezienie z Polski boh. i Morawieckiego pod koniec kwietnia. Audiencja u papieża 3 maja 1988 r. sfingowane „leczenie nowotworu” w Rzymie. Rozmowy z włoską prasą, wywiad z Gorbaczowem zapowiadającym pierestrojkę.
[04:17:26] Pogłoski o propozycji zjednoczenia Niemiec. Szantażowanie boh. Morawiecki nie został wpuszczony do Polski (mimo zapewnień ks. Orszulika), deportacja do Wiednia. Przyjazd boh. z Włoch do Paryża, „Kultura” paryska, spotkanie z Ewą Kubasiewicz. Rozmowa z Jerzym Giedroyciem o sytuacji w Polsce, „zdrada grupy warszawskiej”. Słabość „S”.
[04:23:34] Artykuł boh.w „Kulturze” „Współrządzić czy konspirować”. Przewidywanie strajku sierpniowego, który uwiarygodni porozumienie z Kiszczakiem. Propozycja Okrągłego Stołu trafiła w czerwcu 1988 r. do Episkopatu (Ciosek). W imieniu Kiszczaka negocjował Stelmachowski.
[04:27:53] W 1987 r. Czyrek w rozmowie z ambasadorem Szwecji został ostrzeżony, że „sprawa [zjednoczenia Niemiec] jest dogadana z Gorbaczowem”. Rozmowa Jaruzelskiego z Gorbaczowem – brak wsparcia ze strony ZSRR.
[04:30:00] Ani Giedroyc, ani Nowak-Jeziorański nie wierzyli, że w Polsce szykuje się zmiana. Książka Alfreda Znamierowskiego Zaciskanie pięści, rzecz o Solidarności Walczącej z września 1988 r. napisana na podstawie rozmów z boh. w Rzymie. Boh uważał, że nie należy dogadywać się z „komuną”, bo sama upadnie za rok. Nowak-Jeziorański promował książkę boh.
[04:32:37] W 1988 i 89 r. lewica warszawska chciała się dogadać za wszelką cenę – bali się nowej fali nurtu niepodległościowego. „Kiszczak zrozumiał, że przegrał z Geremkiem”. Leszek Moczulski miał jednoczyć prawicę: KPN, PPN, LDPN, SW – zażądał od wszystkich wstąpienia do KPN. SW wydawała publikacje KPN, gdy przywódcy partii siedzieli w więzieniu.
[04:36:20] Po Okrągłym Stole wszystkie organizacje prawicowe się podzieliły. SW nie uznała ugody Okragłego Stołu, KPN przestała istnieć (teczka agenturalna Moczulskiego). Koniec działalności konspiracyjnej SW. „Gazeta Wyborcza” Michnika „służyła uratowaniu twarzy komunizmu w Europie i Polsce”. Argumentacja SW nie trafiała do Polaków.
[04:40:49] Spotkanie Kornela Morawieckiego w Londynie z Polonią z emigracji powojennej – był zbyt radykalnie antykomunistyczny. Poparcie Kościoła było gwarancją dla umów Okrągłego Stołu. Rząd Mazowieckiego odmówił boh. powrotu do Polski. Palenie teczek UB za zgodą nowego rządu.
[04:43:14] Mazowiecki i Wałęsa byli postrzegani jako zwycięzcy. Zwalczanie SW i FMW. Aleksander Hall doradzał Mazowieckiemu pacyfikowanie protestującej młodzieży przez milicję. Oderwanie warszawskich opozycjonistów od rzeczywistości. Ujawnianie teczek.
[04:45:38] Liderzy „S”: Bujak, Frasyniuk, Lis – nagrody z Zachodu. Podejrzane wzbogacenie się Frasyniuka. Na poczatku lat 90. pojawiły się dowody na złe działania Wałęsy i jego doradców, które uwikłały „S” w kryzys gospodarczy po wprowadzeniu planu Balcerowicza. „S” nie stanęła po stronie ludzi, mówiła o niezbędnych „kosztach transformacji”.
[04:49:29] Skrajne oceny Lecha Wałęsy. Przejście ludzi od walki o ideały w latach 80. do biernej akceptacji losu lat 90., zachłyśnięcie się Zachodem, pogoń za pieniądzem. Dysproporcje majątkowe, upadek wartości. Tak jak wcześniej w historii pokolenie po wielkich zrywach narodowych było „pokoleniem straconym” ideowo.
[04:54:15] Lata 90: rząd Jana Olszewskiego nie miał poparcia społecznego, odwołany w czerwcu 1992 r. – nie było protestów społecznych w jego obronie. SW była jedyną organizacją protestującą przeciw rozkradaniu państwa, potem dołączył KPN. Powrót komunistów do władzy (Kwaśniewski, rząd Millera) – biernie przyjęte przez ludzi. Lata 90. to czas marginalizacji SW zarówno przez komunistów, jak i „S”. Kornel Morawiecki nie uznawał Okrągłego Stołu.
[05:00:40] Dorobkiewicze, elita nowych właścicieli Rzeczpospolitej, uwłaszczenie dzieci komunistów na majątku narodowym. Brak lustracji m.in. w środowisku naukowym, wymiarze sprawiedliwości.
[05:03:56] Agenci służby bezpieczeństwa na uczelniach wyższych. Słaby poziom historii w szkole i na uniwersytetach, bez historii najnowszej.
[05:06:30] „S” pogubiła się po 1989 r., oderwanie od idei roku 1980, „kac moralny” po zdradzie tych idei. Dziś „S” wraca do swoich korzeni. Przetrwanie idei Solidarności Walczącej i programu solidaryzmu społecznego pomimo spychania na margines. Od kilku lat w Polsce ten program realizuje syn Kornela Morawieckiego – wsparcia ludzi przez państwo.
więcej...
mniej