Edward Jerzy Drużyłowski (ur. 1955, Workuta, rep. Kami, ZSRR) – archeolog, nauczyciel. Pochodzi z rodziny naznaczonej od pokoleń piętnem Syberii, dokąd trafiło wielu jego przodków. Jego rodzice zostali w 1944-45 roku uwięzieni w sowieckich obozach pracy o zaostrzonym rygorze, skąd w 1952-53 roku zostali zwolnieni i skierowani na bezterminowe zesłanie. Ojciec pochodził z Wilna – za przynależność do Armii Krajowej i udział w operacji „Ostra Brama” osadzono go w więzieniu na Łukiszkach, a następnie wywieziono do Workuty. Mama była pół-Rosjanką, pochodziła z Poznania, została aresztowana, torturowana i zesłana do Workuty w nie do końca jasnych okolicznościach za „wrogą propagandę i terror nad komunistami”. W 1953 roku w obozie urodziła się starsza siostra pana Edwarda. Rodzinie udało się wyjechać do Polski pod koniec 1955 roku dzięki staraniom stryja pana Edwarda oraz jego babki. Osiedli we Wrocławiu i z tym miastem boh. jest związany do dziś. W 1980 roku ukończył Uniwersytet Wrocławski i uzyskał tytuł magistra archeologii. W 1991 ukończył Studium Pedagogiczne w zakresie historii. Założył własną pracownię archeologiczną, a w 2000 r. znalazł cenny skarb pozostawiony przez Niemców. Działa w Związku Sybiraków, jego marzeniem jest budowa pomnika łagierników w Workucie.
more...
less
[00:00:08] Prezentacja boh. Urodzony w 1955 r. w Workucie, za kołem podbiegunowym. Rodzice zesłani w 1944 i 1945 r. do łagrów o zaostrzonym rygorze, zwolnieni w 1952 i 1953 r. bez prawa opuszczania miejsca pobytu – osiedlenie bezterminowe. 11 listopada 1953 r. urodziła się starsza siostra Aleksandra (mieszka w Warnie). Starania rodziny o powrót do Polski. Mama Irena dd. Zawrocka– pół-Rosjanka, pochodziła z Poznania. Ojciec ur. 31 maja 1927 r. w Wilnie został obywatelem ZSRR po wojnie. Kłopoty z legalizacją małżeństwa, bo mama już miała męża.
[00:04:27] Po przyjeździe do Polski osiedli we Wrocławiu. Wyprawa z ojcem do Szczecina do pierwszego męża, unieważnienie pierwszego małżeństwa mamy. [+]
[00:06:05] Starania o powrót rodziny do Polski ‒ babcia Zawrocka pisała do ambasady polskiej w Moskwie – odpis listu z 1948 r. Mama przebywała w więzieniu radzieckim – strażnik pomógł babci napisać gryps do mamy. W 1945 r zaczęli powracać z Syberii pierwsi Polacy. Ok. 30 tys. zesłanych po wojnie wracało w latach 50.
[00:12:30] Mama została skazana na zsyłkę za „wrogą propagandę i terror nad komunistami” – miała kontakty prawdopodobnie z akowcami.
[00:13:31] Ojciec znalazł się na zesłaniu w ZSRR za przynależność do 3 Brygady „Szczerbca” AK Okręg Wileński. Opis pochówku zmarłych kolegów ojca. Ojciec uciekł do Wilna, tam brał udział w operacji „Ostra Brama” razem ze swoim bratem Jerzym Drużyłowskim. Brat uniknął aresztowania, przedostał się do Polski, starał się o powrót brata do Polski.
[00:16:19] Wniosek o powrót z zesłania w łagrze w ZSRR wysyłało się do Rady m.st. Warszawy. Ojciec wskazany przez konfidenta, aresztowany, sądzony z ponad dwudziestoma partyzantami, przez rok w wileńskim więzieniu na Łukiszkach, potem wywieziony do Uchty, a następnie do Workuty. Tam spotkał kolegów z 3 Brygady Wileńskiej. Mama w obozie spotkała swoje koleżanki, m.in. p. Kiałkową, żonę Stanisława Kiałki, rzeźbiarza, autora rzeźby „Łagiernik”.
[00:21:00] Rzeźba „Łagiernik” powstała już w Polsce, modelem miał być ojciec boh. Boh. chciałby postawić pomnik łagierników w Workucie. [+]
[00:22:48] Rodzina ojca boh. Grobowiec rodzinny na Rossie, dziadek Edward, pradziadek Edward Michał. Paulina Żbikowa dd. Drużyłowska (ciotka Pulka), żona kpt. Żbika, osadnika na Kresach, zamordowanego przez Sowietów w Sarnach, uciekła do Wilna. Losy rodziny Drużyłowskich i ich mogiły.
[00:26:57] Ciotka Pulka aresztowana przez brak czujności ojca, wywieziona na Syberię, wyszła z Armią Andersa do Iranu, potem do Libanu i Wlk. Brytanii, gdzie zmarła w 1961 ‒ nie ma jej jednak na żadnej liście Sybiraków.
[00:28:40] Witold Drużyłowski zesłany na Sybir do Omska za udział w powstaniu styczniowym, skazany na 7 tys. kijów za niesubordynację – zmarł. Zsyłanie na Sybir praktykowano już za czasów konfederacji barskiej (II poł. XVIII w.) – żyli tam potomkowie tych zesłańców od pokoleń. [+]
[00:30:00] Powrót do Polski: stryj Jerzy Drużyłowski odebrał rodzinę w PUR-ze w Nowym Sączu, karty repatriacyjne, przejazd pociągiem z Workuty przez Lwów. Zamieszkanie we Wrocławiu (ul. Beniowskiego z babcią Bronisławą Drużyłowską). Babcia poszła do komendantury, żeby wyciągnąć ojca z transportu, za karę sama została aresztowana i zesłana do Saratowa na prawie 3 lata. Grobowiec na wileńskiej Rossie.
[00:39:15] Po przyjeździe do Polski boh. miał pół roku. Zabawka ‒ zajączek z pleksi od Stanisława Kiałki przywieziony z Workuty.
[00:42:10] W powojennej Polsce niewskazane mówienie o łagrach, niedowierzanie ludzi. Straszna rusycystka w szkole podstawowej. Pieśń „Taczanka”.
[00:44:26] Opowiadania rodziców o łagrze: mama budziła się w nocy i nie pamiętała, jak się nazywa. Ojciec był świadkiem samosądu za kradzież słoniny – blokowy został zatłuczony przez okradzionych łagierników glinianymi kubkami. Wiersz ułożony z rozkazów słuchanych w obozie, dochodzenie. [+]
[00:47:50] Reaktywacja Związku Sybiraków, konieczność przekazywania świadectwa historycznego.
[00:51:55] Z Workuty od razu przyjazd do Wrocławia. Pierwsze wspomnienie: wakacje nad Bałtykiem, M/S „Batory”. Hafciarka artystyczna Halina Rymkiewicz z Gdańska. Wakacje w Aleksandrowie Łódzkim, ciocia Marychna. Ciocia Wikcia z Poznania. Bieda w domu.
[00:56:36] Ojciec skończył szkołę wieczorową, potem studia inżynierskie i podyplomowe energetyczne, jednocześnie pracował. Rodzice zostali tłumaczami przysięgłymi. Ojciec naprawiał liczniki elektryczne. Mieszkanie przy ul. Curie-Skłodowskiej 81 m. 14. Sąsiedzi byli znajomymi z Workuty. Spacery z ojcem nad Odrą, zmywanie błota w kanale Odry.
[01:00:05] Ruiny we Wrocławiu, obraz samotnej bramy, zabawy cegłami w gruzowisku. Napisy „Nigdy więcej”. Tworzenie przydomowych ogródków, wykopywanie broni – studia archeologiczne. Edukacja we Wrocławiu. Śmiertelny wypadek stryja w 1970. II Liceum Ogólnokształcące im. Piastów Śląskich na ul. Rosenbergów, życzliwi nauczyciele, stanica żeglarska nad śluzą. Wyjazdy na obozy żeglarskie na Mazurach.
[01:04:25] Wyjazd do pracy za granicę, powrót przed wprowadzeniem stanu wojennego, praca w Wojewódzkim Ośrodku Archeologiczno-Konserwatorskim, potem jako kierownik domu kultury, nauczyciel historii i WOS, bibliotekarz, obecnie własna firm archeologiczna. W dzieciństwie fascynacja pozostałościami po Niemcach na tamtych terenach ‒ domy i gospodarstwa wyglądały inaczej niż polskie. W 2000 r. znalezienie 40 sztuk biżuterii rodowej zostawionej przez Niemców, obecnie wystawione w muzeum w Środzie Śląskiej.
[01:10:50] Proces mamy w Moskwie, fałszywe oskarżenia. Więzienie w Moskwie, nocne przesłuchania, zabranianie snu, w końcu załamana w śledztwie. Wkroczenie wojsk radzieckich do Poznania ‒ mama bała się gwałtów, musiała się ukrywać ze strachu. Babcia była związana z Aleksiejem Trafimowem, prawdopodobnie współpracownikiem Niemców, zmarła 2 dni po nim. Nie wiadomo, o co konkretnie oskarżono mamę.
[01:16:20] W obozie Rosjanie mówili „Nie umiesz pracować – nauczymy
nie chcesz pracować – zmusimy”. Mamę traktowano gorzej w obozie, pracowała z kryminalnymi przy rozładunku węgla, w transporcie okradli ją z rzeczy osobistych.
[01:21:50] Mama przyznała się podczas przesłuchania, że należała do Związku Pracowniczego [Ludowo-Pracowniczy Związek, NTS] i to był jedyny możliwy powód, oficjalnie za „terror nad komunistami i wrogą propagandę”, ale o przynależności do związku dzieciom nie wspominała. Ojciec skazany za działalność w AK skierowaną „przeciw partyzantom bolszewickim”, babcia skazana „za to, że wychowała 2 akowców”.
[01:23:29] W czasie karnawału Solidarności boh. był za granicą. Wprowadzenie stanu wojennego – zaskoczenie. Pacyfikacja siedziby „S” na ul. Mazowieckiej we Wrocławiu, zatrzymania działaczy, niepewność informacji i sądów. Boh. pracował w Gminnym Ośrodku Kultury w Miękini obok Mrozowa, odbywały się tam zebrania partyjne. Milicjant przywoził broń dla I sekretarza PZPR.
[01:27:09] Akcje protestacyjne, demonstracje w czasie stanu wojennego. 1 maja ciężarówka przejechała pod gmachem sądu po biodrze człowieka. Biesiady pokutne, Bractwo Krzyżowe (Andrzej Scheer). Transparenty na rynku Świdnickim „Zdelegalizować PZPR”. Boh. nie działał w opozycji demokratycznej.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.