Szarycz Stanisława
Stanisława Szarycz z d. Łosińska (ur. 1930, Planty, obecnie Białoruś) – jej ojciec był osadnikiem wojskowym, który walczył m.in. w wojnie polsko-bolszewickiej. Matka zajmowała się domem. W lutym 1940 rodzina została deportowana do specposiołka Kiarnysz w archangielskiej obłasti, gdzie dorośli pracowali przy wyrębie tajgi. Po amnestii rodzina przeniosła się do Siji, a gdy ojciec pani Stanisławy poszedł do Armii Berlinga, reszta rodziny wyjechała do Skorohodowa k/Połtawy na Ukrainie. Po powrocie w 1945 roku do Polski pani Stanisława osiadła we Wrocławiu i pracowała we Wrocławskiej Przędzalni Czesankowej przy ul. Stabłowickiej.
more...
less
00:00:10 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r.
00:00:25 Prezentacja rodziców: Antoniny i Ludwika. Ojciec był osadnikiem wojskowym, do lutego 1940 r. rodzina mieszkała w osadzie Planty w woj. nowogródzkim. Boh. miała ośmioro rodzeństwa, przed wojną szóstka chodziła do szkoły
00:01:30 W chwili wybuchu wojny boh. miała 9 lat i zaczęła naukę w trzeciej klasie, wspomnienie rodzeństwa. Szkoła mieściła się w domu wójta Orzechowskiego, starsze rodzeństwo uczyło się w Ostrowie.
00:02:46 Po 17 września 1939 utworzono szkołę białoruską. Rekwizycje zwierząt gospodarskich. Powrót do domu siostry mieszkającej w Baranowiczach.
00:03:39 10 lutego 1940 r. – wejście czterech żołnierzy do domu, skucie ojca i brata, rewizja w domu, krótki czas na spakowanie się. Wyprowadzanie koni ze stajni – incydent z klaczą. Wyjazd saniami, widok sań, którymi wywożono sąsiadów z osady. Przyjazd do Leszna, gdzie zgromadzono osadników w bożnicy. Podstawienie pociągu – załadowanie rodzin do wagonów, opis wnętrza. [+]
00:07:54 Droga na Syberię – zachowanie ludzi w wagonie. Warunki w podróży – otwarcie drzwi po trzech dniach jazdy, wyjście po wodę, posiłek dla zesłańców. Zdobywanie śniegu do picia przez dziurę, która służyła do załatwiania potrzeb naturalnych. [+]
00:09:34 Przyjazd do Archangielska, rozlokowanie zesłańców w szkole. Przewiezienie rodziny do posiołka w tajdze – pluskwy i karaluchy w izbie. Nakaz wyjścia do pracy przy wyrębie tajgi. Boh. opiekowała się trójką młodszego rodzeństwa. Ukaranie kolegi, który chciał pomóc siostrze Władzi w zaprzęganiu konia. Po trzech miesiącach starsze rodzeństwo zabrano do innych posiołków. [+]
00:12:17 Wysoka śmiertelność wśród zesłańców – śmierć sześciorga członków rodziny Białobrzeskich, brak możliwości leczenia. Racje żywnościowe tylko dla pracujących. Przyjazdy listonoszki, która odkupowała rzeczy od zesłańców. Gotowanie końskiej padliny przez mamę. Rodzina przebywała w lesopunkcie Kiarnysz do amnestii w 1941 r. [+]
00:15:00 Tata dowiedział się o amnestii i chciał wyjechać z posiołka – rozmowa z naczelnikiem. Droga rodziny pieszo przez tajgę, spotkanie umierającego Polaka. Zatrzymanie się na nocleg we wsi nad Dwiną – praca rodziców przy rozładunku ziemniaków, pierwsze ziemniaki zjedzone na Syberii. Postawa Rosjanina, który przyjął rodzinę na nocleg. Wyżywienie zesłańców – skromne racje chleba. Tata i brat dostali pieniądze na pracę i rodzina mogła zapłacić za przeprawę parostatkiem. Sztorm na rzece – przybycie do Jemiecka, gdzie przy spławie drewna pracowali Polacy. Spotkanie z bratem Adamem, który pracował przy spławie. [+]
00:21:17 Przybycie rodziny do Siji. Zimą przyszedł brat Adam, który szedł do Armii Andersa – jego wygląd i ubranie. Brat dotarł do wojska, gdzie trafił do szpitala. W Siji boh. opiekowała się młodszymi braćmi – choroba jednego z nich. Wiadomość, że w szpitalu w Jemiecku leży siostra Marysia – jej śmierć i pochowanie przez tatę. Śmierć młodszego brata. Pobyt w Siji z rodzinami Białobrzeskich i Onoszków. Choroba Romci Białobrzeskiej – jej współczesne losy. [+]
00:24:36 Poprawa wyżywienia: korzonki, kradzieże zgniłych ziemniaków – pieczenie placków. Opieka boh. nad młodszym rodzeństwem. Tato i siostra Władzia poszli do wojska, a rodzina wyjechała na Ukrainę – pobyt w posiołku między Połtawą a Charkowem. Boh. spotkała Ukraińca, który częstował dzieci truskawkami. Wygląd zesłańców, brak środków czystości, wszawica i pluskwy. Praca członków rodziny w polu, zbieranie kłosów zboża, praca w sadach. Stosunek miejscowej ludności do Polaków, opieka boh. nad grupą polskich dzieci – śpiewanie pieśni legionowych podczas pracy. Pilnowanie upraw przez uzbrojone strażniczki – powody kradzieży owoców podczas burzy. Praca za jedzenie. [+]
00:33:05 Przyjazd ojca z wojska do Skorohodova, radość dzieci. Boh. zachorowała na malarię i znalazła się w szpitalu – leczenie chininą. Wiadomość o wyjeździe do Polski. Boh. wyjeżdżając z Ukrainy była pewna, że wraca do domu w Plantach. Zabranie chorych do szpitala po przekroczeniu granicy. [+]
00:36:46 Przyjazd do Wrocławia – spotkanie z ojcem. Początki na Ziemiach Odzyskanych – grupowe wyjazdy do Wrocławia po chleb. Ataki za strony czerwonoarmistów, gwałty i rozboje. Rodzina zamieszkała w Ratyniu, gdzie ojciec był gajowym. Budowa torów kolejowych w czynie społecznym. [+]
00:38:59 Boh. poszła do pracy, wyszła za mąż, jest matką szóstki dzieci, ma wnuki i prawnuki.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
00:40:16 Początek wojny, niemieckie naloty, atmosfera w domu. Rodzina nie spodziewała się ataku ze strony Związku Radzieckiego, wkroczenie Armii Czerwonej – aresztowanie wójta, rozstrzelanie nauczyciela.
00:41:53 Ojciec boh. walczył w Legionach, trudne początki osadnictwa na Nowogródczyźnie.
00:43:13 Boh. nie wie, czy rodzice spodziewali się wybuchu wojny. Atmosfera po wkroczeniu sowietów. Rodzina czasem spała u sąsiadów, którzy obawiali się napaści – kradzież ziemniaków przez sąsiada Deniszczyka, Białorusina. Ojciec, mający wiedzę weterynaryjną, pomagał nieodpłatnie okolicznym chłopom. Stosunki z sąsiadami Białorusinami przed wojną.
00:46:49 Współczesny wyjazd krewnych na Białoruś – zniszczenie osady i gospodarstwa w Plantach, rozebranie budynków. Ojciec boh. posadził sad, wokół którego rosły wiśnie i te drzewa stoją do dziś.
00:48:53 Przyjście enkawudzistów nad ranem. Szczekanie psów, ryk zwierząt. Wywożone rodziny: Białobrzescy, Trojanowscy, Makowscy. Warunki w wagonie, załatwianie potrzeb naturalnych do dziury w podłodze. W innych wagonach ludzie umierali, ale w wagonie boh. nikt nie zachorował ani nie umarł. Wywóz wielodzietnych rodzin – przewaga dzieci w wagonie. [+]
00:52:33 Ojciec i starsze rodzeństwo pracowali przy wyrębie tajgi, mama sprzątała lodziankę, gdzie stały konie. Krótkie lato na Syberii, plaga komarów. Długie i ostre zimy – radość ze znalezienia w tajdze zamarzniętego głuszca. Podczas zbierania zamarzniętych grzybów boh. i mama zgubiły się – dotarcie do chatki, gdzie mama ugotowała grzyby – współczesna reakcja boh. na widok gotowanych grzybów. Refleksje na temat doceniania teraźniejszości.
00:56:53 Zbieranie latem jagód i żurawiny. Niedożywienie zesłańców i choroby – śmierć państwa Durów. W tajdze nie było szczawiu ani pokrzywy, które jedzono po przeprowadzce do Siji – kradzieże zamarzniętych kartofli. Boh. słyszała o niedźwiedziach w tajdze, ale żadnego nie widziała.
00:59:17 Zgubienie się boh. i mamy podczas grzybobrania – nocleg w leśnej chatce, odnalezienie drogi do posiołka.
01:00:17 Podczas pogrzebów zesłańców nie można było odmawiać modlitwy, ale w barakach modlono się. W Koczubejówce na Ukrainie była cerkiew i boh. poszła w Wielkanoc poświęcić pokarmy – zachowanie kościelnego, reakcja boh.
01:03:04 Trójka rodzeństwa zmarła na Syberii. Siostra Władzia poszła do wojska, podczas pobytu na Ukrainie mama dostała list, że córka została oficerem. Wracające listy. Informacja, że siostra zmarła na zapalenie płuc i jest pochowana w Lublinie – po wojnie rodzina nie znalazła grobu Władzi.
01:04:50 Brat Adam wyszedł ze Związku Radzieckiego z Armią Andersa, po wojnie mieszkał w Londynie i odwiedzał rodzinę w Polsce. Śmierć brata w szpitalu w Zielonej Górze, msza we Wrocławiu, zabranie przez bratową trumny do Londynu.
01:10:00 Podczas pobytu na Ukrainie boh. pracowała w sadzie, zbierała owoce, plewiła cebulę. Ojciec podczas służby wojskowej był zaopatrzeniowcem.
01:11:24 Repatriacja do Polski, pogodzenie się z utratą domu na Kresach. Jeden z sąsiadów myślał, że wraca do domu, popełnił samobójstwo po przyjeździe na Ziemie Odzyskane.
01:12:55 Boh. pracowała przez 25 lat we Wrocławskiej Przędzalni Czesankowej. Boh. nie była pytana o losy w czasie wojny. W czasie wakacji była szefową kuchni w zakładowym ośrodku kolonijnym w Kamionkach k/Bielawy.
01:14:46 Pierwszy obfity posiłek: ziemniaki w wiosce nad Dwiną. Po przyjeździe do Polski rodzina zamieszkała w leśniczówce w Ratyniu, sąsiadka pani Kutowa przyszła się przywitać i przyniosła bochen chleba.
01:17:00 Stan zdrowia członków rodziny po powrocie z Syberii. Śmierć młodszego brata w Siji, pochówek pod brzozą. Najmłodszy brat Kazimierz zmarł mając 41 lat, boh. do końca opiekowała się nim. Zajęcia rodziców po osiedleniu w Ratyniu.
more...
less