Krasowski Edmund cz. 3

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1990

24 sierpnia 2024, Gdańsk

2:20

Edmund Krasowski (ur. 1955, Elbląg) - absolwent Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego (1979). W latach 1976-1978 kolportował „Biuletyn Informacyjny” oraz inne wydawnictwa podziemne. W latach 1980-81 odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1982 roku pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej nr 21 w Elblągu, a następnie w Gminnej Szkole Zbiorczej w Starym Polu. Od 1982 organizator druku, wydawca oraz kolporter podziemnych pism na terenie Elbląga („Zwyciężymy”, „Opornik Elbląski” i „Goniec Wojenny”). Od kwietnia 1982 jako Tymczasowy Przewodniczący NSZZ „S” Region Elbląg „Marcin” stał na czele elbląskiej, podziemnej grupy kolportażowej. Aresztowany 12 stycznia 1983, osadzony w Zakładzie Karnym w Elblągu, a potem w Areszcie Śledczym w Warszawie, zwolniony 29 lipca 1983. Od grudnia 1983 do kwietnia 1985 zatrudniony jako bibliotekarz w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Elblągu. W latach 1984-88 był wydawcą i kolporterem niezależnej prasy i książek, a potem także materiałów do produkcji ulotek oraz urządzeń nagłaśniających. Aresztowany 29 października 1985, osadzony w zakładach karnych w Elblągu i Barczewie, w marcu 1986 prowadził głodówkę protestacyjną, zwolniony 5 sierpnia 1986. Od sierpnia 1988 organizator i członek Regionalnej Komisji Wykonawczej Regionu Elbląskiego, od czerwca 1988 członek Tymczasowego Biura Zarządu Regionu Gdańskiego. Członek Komitetu Obywatelskiego w Elblągu, w wyborach czerwcowych 1989 został wybrany posłem z list Komitetu Obywatelskiego. Od 1990 członek Komisji Kwalifikacyjnej funkcjonariuszy SB woj. elbląskiego. W latach 1991-1993 poseł I kadencji Sejmu RP. W 1993 był specjalistą ds. akwizycji w Yard Service Gdańsk, w latach 1993-1997 głównym specjalistą ds. ochrony środowiska w Urzędzie Morskim w Gdyni. W latach 1997-1999 prowadził prywatną działalność gospodarczą jako wydawca pisma „Dla Ciebie i dla Twojej rodziny”. W latach 1999-2000 był pełnomocnikiem wojewody ds. ochrony informacji niejawnych w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku. W 2000 roku został dyrektorem gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Od 2007 był zastępcą pełnomocnika ds. ochrony informacji niejawnych w Zarządzie Portu Gdańskiego S.A. W 2018 odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. [na podstawie: Encyklopedia Solidarności, wywiad własny]
more...
less

[00:00:40] Osamotnienie po wyjściu z więzienia. Nawiązanie znajomości z Barbarą Kurek z „Zamechu”, a następnie z innymi pracownikami. Brak możliwości zatrudnienia, zarejestrowanie jako bezrobotny.
[00:04:44] Udział w spotkaniach Klubu Inteligencji Katolickiej, znalezienie zatrudnienia w bibliotece wojewódzkiej jako pracownik administracyjny części zamku krzyżackiego. Współpraca z Elżbietą Duszak (Mirosław, Marek Duszakowie).
[00:07:00] Brak jakichkolwiek działań w społeczeństwie, „ducha walki nie było” w 1983 r. Poznanie Ryszarda Stolarowicza z „Zamechu”. Postać Mirosława Duszaka.
[00:09:14] Wyjazd do sanatorium wiosną 1984 r. po pobycie w więzieniu. Charyzma Jerzego Popiełuszki – coniedzielne msze za ojczyznę – odzyskiwanie nadziei przez ludzi.
[00:11:55] Poznanie Lecha Wałęsy na plebanii u ks. Jankowskiego. Obecne kontakty z Wałęsą.
[00:13:50] Wydawanie „Biuletynu informacyjnego NSZZ «S» Regionu Elbląskiego”. Zwolnienie z pracy w bibliotece z powodu nacisków na dyrektorkę. Kolejna praca w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Systematyczne budowanie podziemnych struktur wydawniczych.
[00:16:30] Pierwsza akcja 1 maja 1984 r. pod pomnikiem Grudnia 1970, wieniec z napisem na szarfie: „Solidarność ludziom pracy”. Przebieg wydarzeń pod pomnikiem, zatrzymanie boh. i Ryszarda Kalinowskiego, groźby ze strony funkcjonariuszy SB. Współpraca boh. z „Tygodnikiem Mazowsze”, przekazywanie doniesień o wydarzeniach w Elblągu i województwie.
[00:23:50] Morderstwo księdza Popiełuszki w październiku 1984 r., setki tysięcy ludzi na pogrzebie. Poszukiwanie pomysłu na przełamanie apatii w społeczeństwie w tym czasie: ustawienie w kościele św. Mikołaja miejsca pamięci Jerzego Popiełuszki. Zbieranie wpisów do księgi pamięci.
[00:27:05] Nawiązywanie kontaktów z mieszkańcami miasta podczas zbierania podpisów od parafian różnych parafii Elbląga i województwa. Wydawanie „Biuletynu” elbląskiego metodą sitodruku, kilka osób w redakcji, rozwój kolportażu. Stopniowe zaangażowanie ludzi.
[00:30:48] Dojazdy do parafii autobusami PKS, „bezpieka jeździła za mną”. „Fajnie się rozwinęła ta konspiracja terenowa”.
[00:34:30] Sytuacja w społeczeństwie po porwaniu i śmierci Jerzego Popiełuszki, rosnąca legenda martyrologiczna, „modlitwa szła przez cały kraj”. Niezadowolenie służb z potężniejącego kultu. Rozpoznawalność boh. w całym województwie elbląskim. Akcja zdjęć Wałęsy z kandydatami do sejmu ułatwiła wygraną w wyborach 1989 r.
[00:39:12] Najlepsze możliwości działania opozycyjnego/konspiracyjnego dawały wielkie miasta – wiele powiązań międzyludzkich. Ambicje elbląskich ubeków i sekretarzy: wyeliminować „Marcina”. Zastraszenia w małych miastach. [+]
[00:42:43] Nawiązywanie znajomości z ludźmi wokół Elbląga (Orneta, Pasłęk, Kwidzyn). „Okazało się, że mamy fajną sieć” z centrum w „Zamechu”. Nakład „Biuletynu” ok. 2 tys. egzemplarzy.
[00:44:30] Pomysł puszczenia nagrania z kazaniem ks. Popiełuszki po mszy za ojczyznę 31 sierpnia 1984 r. – urządzenie zorganizowane przez Mirosława Duszaka. [+]
[00:46:35] Akcja 1 listopada na nowym cmentarzu w Elblągu: krzyż z napisami ku czci ofiar mordu w Katyniu. Likwidacja krzyża przez służby bezpieczeństwa ciężkim sprzętem na oczach ludzi. [+]
[00:48:48] Ryszard Stolarowicz – główny łącznik boh. w siatce konspiracyjnej w Elblągu, w Warszawie – Maria Romanowska. Drukowanie pracy w Elblągu.
[00:50:27] Poprawa nastrojów w społeczeństwie, zmalał strach. Przekonanie boh. o zmianie możliwej dzięki codziennej „upierdliwej” pracy u podstaw. Próby zastraszenia boh., pisanie skarg na służby.
[00:53:23] Postawa mentalna boh. w tamtym czasie, wzrost animuszu i zapału. „A co nam możecie zrobić”. 100 ofiar służb specjalnych z tamtego okresu. Przekonanie boh. o konieczności życia w Polsce, kiedy dzieją się ważne historyczne wydarzenia, „bałem się być za granicą”. Osobista motywacja do działania.
[00:55:50] Stopniowy upadek gospodarki po wprowadzeniu stanu wojennego. W 1985 r. ludzie masowo czytali i wymieniali się prasą podziemną z różnych rejonów kraju. Wybory jesienią 1985 r. – „S” namawiała do bojkotu wyborów i jednocześnie opozycjoniści zorganizowali się do liczenia frekwencji wyborczej. „Ostatnie uderzenie bezpieki” – jednoczesne rewizje i aresztowania w ponad 50 domach woj. elbląskiego, także na głębokiej prowincji.
[00:58:42] Nękanie boh., wyprowadzenie z zakładu pracy w kajdankach, zatrzymanie na 3 miesiące, prokurator Janikowski. Reakcja prokuratora na ogłoszenie głodówki przez boh.: „głoduj sobie do zasranej śmierci”.
[01:02:51] Głodówka w celi z więźniami kryminalnymi. Autodestrukcyjne zachowanie jednego z więźniów – spuszczanie do miski krwi z przeciętej żyły.
[01:05:03] Przewiezienie boh. do szpitala więziennego w Barczewie, dalsza głodówka w szpitalu przez 10 dni. Powrót do aresztu w Elblągu – pojedyncza cela.
[01:09:59] Dwunastego dnia głodówki przyprowadzenie boh. siłą „do karmienia” – uzbrojona i umundurowana atanda. [+]
[01:11:30] Lekarz Chojnowski – decyzja o przymusowym karmieniu przez rurę pod eskortą atandy. W połowie stycznia 1986 r. uszkodzenie przełyku – zakrwawiona rura, decyzja lekarza: zakaz karmienia przez rurę.
[01:17:43] Przewiezienie do Warszawy, areszt przy ul. Rakowieckiej – utrata kontaktów z rodziną i przyjaciółmi. W tym samym czasie aresztowani więźniowie polityczni Ryszard Stolarowicz (w Elblągu) i Maria Romanowska (w Ostródzie). Jednoczesna głodówka Czesława Bieleckiego i Andrzeja Górskiego. Przekazywanie informacji przez Radio Wolna Europa.
[01:20:12] Osadzenie w pawilonie II, cela z kryminalistami (grypsujący, recydywiści), „dla nich byłem gościem”.
[01:21:33] Ponowne przymusowe karmienie boh. przez rurę przez 10 dni, pomimo zakazu lekarza. Krwawienie z przewodu pokarmowego. Po 10 dniach przeniesienie boh. do pawilonu dla więźniów politycznych, „jakbym trafił do pięciogwiazdkowego hotelu”.
[01:24:14] Reżyser Marian Terlecki w celi z boh. – Studio Video Gdańsk. Głodówka Terleckiego. Andrzej Górski, drukarz NOW-ej – też prowadził głodówkę.
[01:26:43] W połowie marca [1986] rozmowa z naczelnikiem aresztu i spotkanie z Anną Trzeciakowską – list od abpa Bronisława Dąbrowskiego z Rzymu. Podobne listy otrzymali Bielecki i Górski. Głodówka o uzyskanie statusu więźnia politycznego, złagodzona postawa naczelnika.
[01:30:50] Oficjalne zakończenie głodówki przez boh. w 145 dniu – obwieszczenie „całej publiczności więziennej”. Różnice między głodówką irlandzką (IRA) z polską: „w komunizmie nie można było umrzeć z głodu”.
[01:33:15] Wsparcie rodziny i przyjaciół podczas odsiadki. Publiczne wyrazy uznania dla mamy: „była traktowana jak bohaterka w Warszawie”. Zachowane dokumenty z czasu uwięzienia boh. Przekonanie boh., że prośbę o przerwanie głodówki skierował do niego w liście papież. „Miałem odmówić Janowi Pawłowi II?”. Spotkania z papieżem w Watykanie.
[01:35:25] Stopniowa zmiana sytuacji społecznej i zarazem zachowania naczelnika aresztu przy ul. Rakowieckiej. „Zaczął się mój karnawał na Rakowieckiej”, przeniesienie do pawilonu III (dla więźniów politycznych), Jacek Szymanderski, Józef Szaniawski w celi. Szaniawski uwięziony za szpiegostwo.
[01:38:20] Dokarmianie boh. specjalnymi odżywkami. Służba wojskowa boh. od października 1980 r. do września 1981 r. Ppłk Marian Rajski (autor wystąpienia na miejskiej konferencji partyjnej w Gdyni [1981] na temat kosztów rubla transferowego) w celi z boh. – wyjaśnianie boh. patologii dewizowych w PRL. [+]
[01:41:13] Zastraszenie Rajskiego w więzieniu przez funkcjonariuszy za wspieranie opozycji, wydawał podziemny nieregularnik „Reduta” dla wojskowych. [+] Poczucie zagrożenia w więzieniu.
[01:43:38] Wywiezienie na „specjalne badania” w szpitalu MSW – odmowa boh. [+] Przeniesienie do nowej celi: Tadeusz Jedynak, rolnik Józef Teliga. Stopniowe wypuszczanie więźniów politycznych, łagodzenie reżimu. Wyjście boh. z więzienia ze wsteczną datą po 9 miesiącach.
[01:48:33] Mama z siostrą czekające pod bramą więzienia. Powrót do normalności, odbudowa zdrowia. Pomoc Anny Trzeciakowskiej, działaczki komitetu prymasowskiego.
[01:50:40] Proces sądowy boh. Po przewiezieniu boh. z Rakowieckiej do Elbląga [w 1983] zalecenie opieki w ambulatorium od lekarza Chojnowskiego – łóżko szpitalne i piżama w pojedynczej celi. Jednoczesne oskarżenie boh. o działalność w grupie przestępczej z Marią Romanowską i Ryszardem Stolarowiczem. [+]
[01:52:49] Przewiezienie boh. z Rakowieckiej z powodu bólu kręgosłupa po głodówce. Proces w czerwcu [mundial 1986] w trakcie leczenia ambulatoryjnego. Przeniesienie boh. na rozprawę w Sądzie Wojewódzkim w Elblągu na łóżku, otwarty proces, kilkadziesiąt osób na sali. Obrońcy Jacek Taylor i Wiesław Johann. Przerwanie procesu, powrót boh. na Rakowiecką.
[02:00:15] Drugi pobyt na Rakowieckiej w Warszawie, pawilon III, w celi Marian Rajski, następnie cela z Jedynakiem i Teligą. Przetrzymywanie boh. bez procesu i wyroku przez 9 miesięcy.
[02:04:00] Odmowa boh. przeprowadzenia badania neurologicznego w szpitalu MSW. Wyjście boh. na wolność 5 sierpnia 1986 r., rozpoczęcie współpracy z Trzeciakowską. Leczenie w Szpitalu Wojewódzkim w Gdańsku, lekarka prof. Penson, działaczka „S” lekarzy. Badania w Szpitalu Czerniakowskim.
[02:06:45] W ostatnią niedzielę sierpnia [1986] przewiezienie boh. przez mec. Taylora na spotkanie z Wałęsą i ks. Jankowskim do kościoła św. Brygidy, „zostałem powitany przed ołtarzem jako nasz bohater”. Poznanie żony w szpitalu wojewódzkim w Gdańsku.
[02:08:30] Historia poznania żony, pierwsze spotkanie w szpitalu. Ksiądz Stanisław Tasiemski, korespondent KAI.
[02:13:35] Żywe wspomnienie przyjęcia boh. w kościele św. Brygidy. „Warto było”. [++]
[02:14:43] „Zaczęła się nowa konspiracja, inna”, w porozumieniu z Bogdanem Borusewiczem. Inne zasady działania, zmiana reakcji władz. Życie osobiste: „z Basią było lżej”. Żona pracowała w Galerii św. Jacka przy wystawie niezależnych artystów, rozprowadzała bibułę. Boh. nie miał pracy zarobkowej.
[02:15:48] Przejęcie „Biuletynu” regionu elbląskiego przez Elżbietę i Mirosława Duszaków („radykalne skrzydło chrześcijańskie”). Nabieranie sił, wyjazd boh. do sanatorium w styczniu 1987 r.
[02:17:58] Zmiana stylu działania: jawność „S”. Strajki majowe w 1988 r., pacyfikacja Stoczni Gdańskiej, Nowej Huty, zakładów w Szczecinie. Szybkie zmiany społeczne i gospodarcze, „tego nie dało już się zatrzymać”.
[02:19:35] Rozpoczęcie wydawania kolejnego pisma podziemnego w 1988 r.
more...
less

Grygiel Małgorzata

Miziołek Michał

Instytut Pileckiego

Film