Grabowski Marian
Marian Grabowski (ur. 1935, Stara Trzcianka) opowiada o wywiezieniu miejscowych Żydów do Treblinki w 1943 roku. Jeden z nich, znajomy ojca, prosił go o zaopiekowanie się swoimi dziećmi. 16-letnia Werka i jej starszy brat ukrywali się w domu p. Mariana od lutego do listopada 1943. Następnie poszli do Warszawy i ich dalsze losy są nieznane.
more...
less
00:00:00 Autoprezentacja boh. urodzonego w Trzciance Starej w 1935 r.
00:00:10 Patriotyczne tradycje w rodzinie. Ojciec i jego trzej bracia brali udział w I wojnie światowej. Ojciec, Władysław Grabowski, w latach 1914-1918 walczył na froncie, był żołnierzem Legionów – po odniesieniu rany został zwolniony z wojska.
00:01:00 Jeden z braci ojca zginął podczas pożaru wagonu pociągu. Dziadek (ojciec matki) został zesłany na Syberię, z której wrócił po 25 latach. Przedstawienie rodziców.
00:02:13 Przed wojną rodzice mieli gospodarstwo w Starej Trzciance, ojciec był bardzo silny – podnosił ciężary. W wieku 60 lat podnosił worek ze zbożem ważący 160 kg. Osobowość ojca, oddawanie przez gospodarzy kontyngentów podczas wojny, szpiclowanie przez folksdojczów.
00:04:51 W styczniu 1943 r. do domu przyszedł z pobliskiego lasu radziecki lotnik – widział to folksdojcz, który doniósł Niemcom – przyjazd niemieckiej obławy na saniach. Lotnik uciekł do lasu. Ojciec i brat mieli zostać rozstrzelani za udzieloną mu pomoc, ale folksdojcz Krystek, który doniósł na rodzinę, wstawił się za ojcem. [+]
00:06:26 Działalność folksdojcza Krystka, który donosił na Polaków – pobicie go przez partyzantów AK. Po donosie na ojca Krystek został zabity przez partyzantów.
00:07:04 W lutym 1943 r. rodzina przyjęła do domu dwójkę Żydów. Przedstawienie rodziców i brata.
00:08:03 W 1943 r. Niemcy zabierali Żydów ze wsi i okolic do Treblinki – na prośbę jednego z sąsiadów, Żydów, ojciec zabrał do siebie jego dzieci. 16-letnia Werka była w domu od lutego do listopada 1943, jej brat Jojne przebywał w domu innego gospodarza. Jojne chodził raz w tygodniu do Warszawy. Boh. pasł krowy z Werką. Ojciec dobrze żył z sąsiadami i nie bał się, że ktoś na niego doniesie. [+]
00:09:42 Szacunek dla ojca – po jego śmierci w grudniu 1980 r., mimo bardzo złych warunków pogodowych, do kościoła przyszło wiele osób – reakcja księdza.
00:11:07 Patriotyzm mieszkańców Podlasia – w XVIII w. Rosjanie napadali co jakiś czas na Podlasie. W Kałuszynie polscy żołnierze ukryli pieniądze z banku, by nie wpadły w ręce Rosjan, i by po wojnie budować za nie kościoły. Tak powstały neogotyckie kościoły w Grębkowie, Kałuszynie i Liwie.
00:12:40 Werka i Jojne byli u rodziny do jesieni 1943. W listopadzie Jojne zabrał Werkę i poszli razem do Warszawy – ich dalsze losy nie są znane.
00:13:42 Kałuszyn był przed wojną żydowskim miasteczkiem. Podczas okupacji Żydzi rozproszyli się po wioskach. W Starej Trzciance pod lasem mieszkało sześć rodzin, w stodole Duszaka przez kilka dni ukrywała się grupa Żydów – boh. podkradał chleb w domu i zanosił do stodoły. Przyjście do domu mężczyzny, który prosił o schronienie – ojciec odmówił, bo w domu był sąsiad, który wyrzucił Żyda za drzwi. Otoczenie stodoły przez Niemców i obrzucenie jej granatami – śmierć wszystkich osób, które były w środku. Zabranie ciał i zakopanie w zbiorowej mogile. [+]
00:16:32 Wtrącenie prowadzącego: koło Siedlec zabito rodzinę Domańskich, ponieważ w ich stodole ukrywała się Żydówka.
00:16:56 Wszyscy we wsi wiedzieli, że rodzina ukrywa Żydów. Boh. pasł codziennie krowy z Werką. Zabicie folksdojcza-donosiciela przez akowców.
00:17:35 Po wojnie do domu przychodzili partyzanci. [prowadzący urwał wątek].
00:17:47 W domu było radio, którego ojciec w tajemnicy słuchał – wiedza o Treblince, Katyniu.
00:18:21 Dziadek został złapany na froncie i wywieziony na Syberię, gdzie przebywał 25 lat. Dziadek zmarł w 1932 r.
00:19:02 Kilku mieszkańców wsi należało do Armii Krajowej, nie ujawnili się po wojnie i nie mieli problemów z UB.
00:19:46 Niemcy zabierali zboże z gospodarstwa, Armia Czerwona dokończyła grabieży w 1944 r.
00:20:33 Ojciec raz został zabrany do rozładunku ziemniaków z wagonów na stacji w Sosnowym – podziw Niemców dla krzepy ojca.
00:21:21 Werka mieszkała w domu boh. i spała z nim w pokoju, a jej brat Jojne mieszkał u sąsiada Władysława Orłowskiego.
00:22:43 W 1944 r. wieś została podpalona przez czerwonoarmistów i wiele domów spłonęło, m. in. dom ciotki. Ostrzeżenia przed nadejściem frontu – matka z dziećmi i dobytkiem wyjechała do Sosnowego do rodziny – powrót do domu po trzech tygodniach.
00:23:57 Kilkuletni boh. zobaczył niemiecką tankietkę nadjeżdżająca do wsi i ukrył się w schronie przy domu ciotki. Niemcy zabili sąsiada Madziara, który pasł krowy – zabijanie przez Niemców zwierząt gospodarskich. Zastrzelenie jednego z gospodarzy pod krzyżem.
00:26:10 Boh. miał osiem lat, gdy w jego domu ukrywali się Żydzi. Orientacja na temat tego, co działo się w okolicy – katapultowanie się polskiego lotnika w okolicach Sinołęki, złapanie go i zastrzelenie przez Niemców. Ciało leżało bez pochówku dwa tygodnie – ktoś ukradł obrączkę zamordowanego. [+]
00:27:51 Boh. nie słyszał o wystawianiu przez księży fałszywych metryk Żydom. Wioska nie została celowo zbombardowana.
00:28:20 Boh. wracając ze szkoły spotkał dwóch Rosjan, którzy pytali, czy w okolicy nie ma Niemców – boh. tego nie wiedział. Rosjanie zostali otoczeni przez Niemców i zabici.
00:29:09 Ojciec Jojnego i Werki był kowalem we wsi i nie bał się ciężkiej pracy. Jego i żonę zabrano do Treblinki, a ich dzieci ukryły się i ojciec boh. zabrał je do siebie. [+]
00:30:24 Boh. skończył podstawówkę i mając 14 lat poszedł do pracy w Warszawie i pracował 70 lat. Był kierownikiem warsztatów samochodowych, teraz zajmuje się handlem na bazarach w Piastowie i na Ursynowie. Siła boh. – zakładanie się koleżanki Baśki z nowymi pracownikami i podnoszenie jej przez boh. jedną ręką.
more...
less