Filipiak Grzegorz
Grzegorz Filipiak (ur. 1938, Rembertów, gm. Tarczyn) – rolnik i sadownik, aktywista społeczny, myśliwy, przyrodnik, działacz Koła Łowieckiego „Srebrny Lis” w Tarczynie, współzałożyciel Towarzystwa Przyrodniczo-Łowieckiego Ziemi Grójeckiej „Modrzewina”, radny Gminy Tarczyn w latach 60-70. XX wieku. Opowiada o dziejach swojej rodziny, partyzantce ZWZ i AK obwodu Grójec „Głuszec” oraz codzienności wsi polskiej podczas okupacji niemieckiej.
more...
less
[00:00:18] Ur. 8 lipca 1938 r. w Rembertowie (gm. Tarczyn), skąd rodzina sprowadziła się z Kampinosu, gdzie Wisła zalała wieś. Losy majątku Rembertów i gospodarstwa boh. o powierzchni 17,5 ha, głównie uprawy sadownicze.
[00:02:25] Pradziadek boh. Głowacki był leśnikiem w Puszczy Kampinoskiej, zginął postrzelony w niefortunnym wypadku podczas wyrębu lasu. Żyłka myśliwska w kolejnych pokoleniach, ojciec polował na Kresach Wschodnich w Michrowie, założył koło łowieckie „Srebrny Lis” w Tarczynie. Wspólne polowania boh. z ojcem i z synem. „Chronimy ojczystą przyrodę”.
[00:05:17] Rodzina zakupiła gospodarstwo w Rembertowie ok. 1859 r. – niezmieniony areał do dziś, przetrwała trudny okres okupacji niemieckiej i PRL.
[00:06:30] Od początku okupacji w domu mieszkał oficer AK Jan Duszyński, ranny w 1939 r. pod Nakłem. Był zastępcą komendanta Obwodu Grójec AK „Głuszec”, „Halnego” [Dionizy Rusek]. Akcja odbicia komendanta z budynku grójeckiego stowarzyszenia Caritas. [+]
[00:09:03] Spotkania żołnierzy Duszyńskiego w żwirowni w Suchodole. Udział akowców z Rembertowa w zrzucie broni, amunicji, pieniędzy z Anglii w Piskórce. Ryzykowny przewóz zrzutu furmankami przez most na Jeziorce w Łosiu, strzeżony przez niemiecki posterunek.
[00:10:50] Pradziadek Kąpiński, który przybył do Rembertowa z Kampinosu, wydał córkę za mąż za Filipiaka. Dziadek był radnym w Piasecznie. Ojciec boh. Adam Filipiak urodził się w Rembertowie, matka Stanisława dd. Wągrodzka pochodziła z Piaseczna. Ojciec założył sad na 15 ha gruntu, drzewka zakupione w Puławach (Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa).
[00:12:39] Matka Stanisława Wągrodzka z Piaseczna (ur. 1905), należała do Towarzystwa Sokół, uczyła się w szkole w Chyliczkach [Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego dla dziewcząt] – przygotowanie do prowadzenia nowoczesnego domu. Matka uzdolniona muzyczne, śpiewała mezzosopranem jako solistka i w chórze. Ojciec ur. 1898 r. „Panny z dobrych domów” uczyły się w szkole prowadzić dom.
[00:17:07] Ojciec skończył szkołę w Tarczynie z wykładowym rosyjskim, potem uczył się w Warszawie, powrócił, by zająć się rodzinnym gospodarstwem. Siostry ojca: Maria prowadziła sklep w Warszawie (mydlarnia przy ul. Chmielnej), Ewa prowadziła z mężem Witczakiem gospodarstwo w Sadkowie. Jeden z jej synów był saperem – zginął po wojnie z powodu błędu dowódcy. [+]
[00:19:16] Założenie nowoczesnego sadu przez ojca w 1925 r., wprowadzenie nowych odmian jabłonie, grusz, śliw, stosowanie oprysków i nawozów sztucznych, dobre wyniki. Z powodu złodziejstwa ogrodzenie sadu drutem kolczastym. Przed wojną dzierżawienie sadu Żydom z Tarczyna.
[00:21:27] Współpraca ojca z AK w czasie okupacji, punkt kontaktowy w domu (posłańcy z Chojnowa i Warszawy). Spotkania towarzyskie Niemców stacjonujących w Rembertowie w „klubie” w domu boh. Kuchnia polowa/samochodowa dla żołnierzy na podwórku.
[00:25:00] Ojciec nie należał do AK z obawy o los rodziny. Umiejętności gospodarskie ojca, pola truskawek, malin, zatrudnianie pracowników. Cenna na rynku odmiana jabłek koksa pomarańczowa. Plany budowy podziemnej przechowalni owoców i łazienki w domu. [+]
[00:29:20] Udział ojca w wojnie bolszewickiej w kompanii telegrafistów, dowódca kpt. Bortnowski. Spotkanie ojca z Piłsudskim na uroczystej kolacji w uznaniu zasług żołnierzy z oddziału. Z powodu śmierci dziadka został zwolniony do prowadzenia gospodarstwa. W 1939 r. ojciec był w rezerwie wojskowej, powrócił we wrześniu 1939 r. po rozwiązaniu oddziału.
[00:34:42] Dziadek Piotr Wągrodzki, radny Rady Miasta w Piasecznie, był szewcem, wykonywał buty dla wojska, potem prowadził sklep mydlarski, mieszkał przy ul. Kilińskiego 15. Babcia Zofia.
[00:36:50] Wysoka pozycja społeczna ojca, zaprzyjaźniony gospodarz Mieczysław Tomaszewski. Ojciec należał do narodowców, dbał o formy i fason. Pamiątki po dziadku. Wieś Pamiątka zbudowana przez Wojciecha Górskiego, twórcy warszawskiego Gimnazjum Górskiego, pamiątkowa fotografia ojca z Górskim. Proporzec koła SN [Stronnictwo Narodowe] w Rembertowie, odnalezione drzewce do proporców z gwoździami członków.
[00:42:10] Trudne czasy okupacji, konie i wóz ojca zabrane na podwodę przez Niemców i porzucone przez furmana. Podczas pożaru stodoły wybuchła zgromadzona tam przez oficera AK Jana Duszyńskiego amunicja i granaty.
[00:44:20] „Czasy ubowskie”, poszukiwanie Duszyńskiego przez funkcjonariuszy. Moment wkroczenia Rosjan 17 stycznia 1945 r. od strony Grójca: dwa samochody z zaopatrzeniem, rozkradzione przez ludzi radzieckie konserwy wojskowe. Przypadkowe postrzelenie żołnierzy na podwórku boh., „grób pod czereśnią”.
[00:49:10] Uruchamianie samochodu na gaz drzewny (holzgas) z pomocą koni. Niemiecki punkt obserwacyjny na wzniesieniu, strażnicy zastrzeleni przez chłopców z Racibór – w zemście Niemcy zabrali 19 osób z Racibór w nieznanym kierunku. [+]
[00:52:25] Wkroczenie Rosjan i ostrzelanie wieży obserwacyjnej.
[00:54:30] Zaangażowanie ojca w tworzenie Stronnictwa Narodowego w połowie lat 30. XX w. Piotr Przyborowski, narodowiec z Rembertowa.
[00:56:25] Matka czasem śpiewała w miejscowym kościele na uroczystościach, świętach, ślubach. Ślub rodziców ok. 1929 r. Rodzeństwo boh.: dwie siostry Teresa Ciszkowska „Dzidka” (ur. 1932, mąż Tadeusz Ciszkowski, oficer), Krystyna Wyżnikiewicz „Lalka”.
[01:01:00] Niebezpieczna sytuacja ok. 1943 r.: oficer AK z siostrą Teresą przewoził pod gnojem broń do kryjówki akowskiej za Szczerbówką („Psiochyra”), zatrzymani przez Niemców. [+]
[01:03:17] Ojciec był prezesem rady parafialnej, boh. ministrantem i również prezesem rady. „Rembertów miał szczęście do proboszczów”. Po wojnie dzięki staraniom parafian (m. in. Michał Siejka, Stanisław Wierzbicki) zakupiono trzy nowe dzwony.
[01:06:06] Bliskie związki rodziców z Kościołem katolickim, wspomnienie zaangażowania matki. Sąsiad Tomaszewski prowadził konną banderię na powitanie biskupa w latach 40.
[01:09:01] „Wewnętrzna potrzeba pilnowania cmentarza” nieopodal domu. Scena spotkania obcych na cmentarzu o północy. [+]
[01:12:13] Działalność boh. i przodków w kole łowieckim „Srebrny Lis”. Edukacja boh.: Technikum Ogrodnicze w Aleksandrowie Kujawskim o profilu sadowniczym, zainteresowania sportowe (sukcesy w siatkówce i lekkiej atletyce), zaangażowanie społeczne. Zwolnienie partyjnego dyrektora szkoły po 1956 r.
[01:15:55] Zaangażowanie boh. w lokalną wspólnotę: m.in. prezes Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Rolnictwa (SITR), radny gminy. Ukończone studia na Wydziale Ogrodniczym SGGW. Pasja łowiecka i ochrona przyrody, sukcesy strzeleckie. Strzelnica myśliwska w Suchodole, odznaczenia łowieckie. Pomaganie ludziom, bezinteresowność.
[01:19:40] Ojciec działał przed wojną w Kruszewie, zakładał koło „Srebrny Lis” w Tarczynie. Opis działalności w kołach łowieckich, pomoc przy odstrzale dzików. Literatura łowiecka i przyrodnicza. Tradycja Huberta, organizowanie biegów myśliwskich.
[01:24:10] Po reformie samorządowej powstanie Towarzystwa Przyrodniczo-Łowieckiego Ziemi Grójeckiej „Modrzewina”, opis działalności, propagowanie ochrony przyrody.
[01:27:55] Przed wojną działało koło myśliwskie w Kruszewie, „protoplasta myślistwa na Ziemi Grójeckiej”. Łabędzie, gołębie, turkawki – możliwy ich odstrzał przed laty.
[01:31:00] Stanisław Mamak z Wierchomli walczył w kłusownictwem wśród górali. [+]
[01:33:47] Odpusty w Rembertowie, prymitywne zabawy, bójki. Obecnie zanikanie tradycji odpustów.
[01:36:07] Parcelacja majątku Rembertów, dziedzic wyjechał do Paryża, nieuczciwy plenipotent. Sposoby pozyskiwania kredytów bankowych. U sąsiadów Tomaszewskich było osiemnaścioro dzieci. Stawy na rzeczce Rembertówka.
[01:41:20] Losy gospodarstwa na początku wojny. Rodzina wywieziona przed w frontem pod las, słaby opór Niemców. Opis przemarszu wojska, łomot czołgów.
[01:45:00] Postój Sowietów w Tarczynie. Udzielanie informacji żołnierzom przez ojca kolegi, byłego żołnierza wojska carskiego.
[01:46:05] Dwie Żydówki i Żyd, uciekinierzy z getta, przeżyli okupację w Świętochowie dzięki 5 kilogramom srebra zakopanym u gospodarza Siejki. Nieznane dalsze losy Żyda, który poszedł do lasu i nie wrócił. Żydówki ukrywały się przez dwa lata w lesie, pomagała gospodyni Połeć. Odkrycie kryjówki przez mieszkanki Świętochowa, jedna z nich zabrała jedyny sweter ukrywającej się Żydówce. Ostrzeżenie Żydówek przez stawowego Jakubiaka przed Niemcami. Wytrwanie Żydówek do końca wojny.
[01:49:45] Poseł Dobrowolski z Tarczyna przyjmował radzieckiego generała, który zagwarantował Żydówkom bezpieczeństwo – pamiętnik ocalonych.
[01:51:10] Matka nakarmiła Żyda i pozwoliła mu na jeden nocleg. Mogiły Żyda i pięciu Polaków zabitych przez Niemców i pochowanych w Michrowskim lesie.
[01:53:10] Ukrywanie się Żydówek przez dwa lata. Sąsiad Stygiński mieszkający na skraju lasu. Bandyci grasujący w okolicy zastraszali ludzi pistoletem, „czasy były wstrętne”. Ocalone Żydówki napisały pamiętnik.
[01:56:20] Wywiezienie wszystkich Żydów z getta w Tarczynie, niektórzy uciekali w kierunku Piotrkowa Trybunalskiego. Jan Porczyński (syn Aleksander), żołnierz wojska carskiego, ostrzegł ukrywających się u niego na strychu kilku Żydów. Nie przeżył żaden Żyd z Tarczyna.
[02:01:15] Broń myśliwska ojca pozostawiona we wrześniu [1939] w domu przywieziona przez matkę do oddania – fikcyjne zaświadczenie otrzymane od komendanta Mariana Kwiecińskiego, komendanta granatowej policji w Tarczynie, na broń, która została ukryta, „bo się może przydać”.
[02:03:42] Sztank, gospodarz ze wsi Kocerany, zamordowany przez Niemców. W Starych Koceranach przechowywano broń tarczyńskiego AK u Szymczaka (informacja od Edwarda Ziółkowskiego, komendanta AK z Tarczyna). Oficer mieszkający w domu boh. przechowywał swoją broń w grobie rodziny Szymańskich na pobliskim cmentarzu (informacja od akowca Tadeusza Kiljańczyka).
[02:06:41] Jan Turski, właściciel sklepu w sąsiedniej chałupie oraz jego syn Tadeusz zastrzeleni przez Niemców za przynależność do AK. Czesław Turski również złapany przez Niemców, zdołał uciec. [+]
[02:09:40] By móc spłacić siostrę, ojciec sprzedał przed wojną część ziemi Turskiemu, który zbudował na niej sklep. Sposoby oszukiwania Niemców przez gospodarzy: przekładanie kolczyków z uszu świń, „świnie nigdy nie rosły” [+]. Matka boh. wyrabiała kiełbasy. „Przyzwoici”, życzliwi żołnierze Wehrmachtu mieszkający w domu boh.
[02:14:00] Kryjówka na broń por. Jana Duszyńskiego w stodole domu boh. Por. Jan Duszyński pochodził z okolic Torunia, ukończył szkołę oficerską w Grudziądzu, został ranny pod Nakłem. Miał dwie siostry: Ziółkowską i Kamińską, które wiedziały, że ukrywa się w domu boh., udawał ogrodnika w sadzie ojca. W grójeckim AK był zastępcą „Halnego”. Brał udział w akcji odbicia komendanta z budynku grójeckiego Caritasu. Dowódcą AK w Tarczynie był Edward Ziółkowski.
[00:17:10] Oddział z Tarczyna szedł na akcję odbicia komendanta z budynku grójeckiego Caritasu (gestapo) przez Kawęczyn, Kobylin do Grójca. W Kobylinie usłyszeli strzały na ul. Mogielnickiej (przy Gestapo), wycofali się do Kawęczyna. Postój oddziału u dawnego pracownika ojca, Jana Żółwińskiego, powrót do Tarczyna nocą. Nieufność partyzantów wobec mieszkańców Kawęczyna.
[02:19:20] Dowódca Edward Ziółkowski był wcześniej zastępcą komendanta obwodu Skierniewice, jego ordynans zadenuncjował go [Rosjanom], zesłany na Syberię, „ordynansa chłopaki zlikwidowali”. Z oddziału Jana Duszyńskiego zginęli dwaj bracia Ciechocińscy, dwaj Turscy, w oddziale byli m.in. Roszczyk, Laskowski. Manewry oddziału Duszyńskiego w lesie przy Wysoczynie.
[02:21:30] Marciniak, organista z kościoła w Złotokłosie, zaprzysiężony do AK przez hr. Rostworowskiego. Rozkaz przeprowadzenia drużyny Marciniaka do Chojnowa – niemożliwy do wykonania z powodu rozlanej rzeki Jeziorki. Rozkaz rozstrzelenia Marciniaka za niewykonanie rozkazu. Organista uratowany przez Rostworowskiego, w dalszych dniach przeszedł do Rembertowa.
[02:25:28] W Szczakach/Złotokłosie Mieczysław Fogg prowadził kawiarnię, w której odbywały się zebrania AK. Fogg mieszkał w Leśnej Polanie (dom stoi do dziś), należał do AK.
[02:27:46] Po upadku powstania warszawskiego z transportu kolejowego w Pruszkowie uciekła duża grupa ewakuowanych warszawiaków, m.in. Mira Sygietyńska. Za namową Fogga ukryła się w budynku pożydowskim w Wylezinie.
[02:33:30] We wsi Suchodół były duże gospodarstwa rolnicze, wywodziło się stamtąd wielu akowców.
[02:34:42] Mieszkaniec Racibór Magiera. Zemsta Niemców za zastrzelenie dwóch strażników niemieckich w sklepie – zgromadzenie wszystkich mężczyzn w domu Gawina, wywiezienie w nieznanym kierunku. Inskrypcja w przydrożnej kapliczce w Raciborach napisana przez jedną z żon (wnuczka Olga Górska). Reakcja chłopców z Racibór, którzy zastrzelili strażników. [+]
[02:41:16] Wydarzenia w lesie Michrowskim. Młyn na końcu łańcucha stawów drozdowskich na Tarczynce. Przyjście oddziału partyzantów do domu Stygińskiego nad Tarczynką, obława niemiecka, ucieczka partyzantów. Rozstrzelanie przez Niemców całej rodziny Stygińskiego (w tym ciężarnej córki) w lesie Michrowskim. [+]
[02:44:40] Przyjście oddziału uzbrojonych partyzantów do domu gospodarza Gawina z zamiarem odbicia rodziny Stygińskiego. Grób rodziny na środkowym dukcie.
[02:46:47] Skup zboża z kontyngentu na bocznicy stacji kolejki wąskotorowej w Kopanej. Akcja AK zatrzymania pociągu i wysypania zboża z wagonów między Kopaną a Tarczynem. Otoczenie świętujących w lesie partyzantów przez niemiecki patrol, zastrzelony 19-letni Tadeusz Siejka. [+]
[02:49:50] Zrzut skoczka spadochronowego w sadzie ojca, spadochron zawieszony na gruszy. Ryzykowne zachowanie partyzantów: koszule uszyte ze spadochronu. [+]
[02:52:55] Udany zrzut zasobników i broni w Piskórce, pilot ze złamaną nogą przechowany przez myśliwego w domu, po dwóch dniach przewieziony do Warszawy. Zrzut przewieziony furmankami do Tarczyna, konie od gospodarza Latoszyńskiego.
more...
less