Madajczyk-Krasowska Barbara

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1988

14 listopada 2023, Gdańsk

1:51

Barbara Madajczyk-Krasowska (ur. 1947, Zakrzewo) – absolwentka Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu w 1972 r. W latach 1972-1976 pracowała jako bibliotekarka w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gdańsku, zaś od 1976 do 1984 r. była zastępcą dyrektora ds. merytorycznych w Wojewódzkim Ośrodku Kultury. Od września 1980 w NSZZ „Solidarność” jako członek Komisji Zakładowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego współorganizowała Duszpasterstwo Środowisk Twórczych przy kościele pw. św. Mikołaja w Gdańsku, gdzie m.in. prowadziła spotkania z pisarzami, dziennikarzami i działaczami opozycyjnymi. Współpracowała z Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom w Warszawie. W 1984 r. została zwolniona z pracy. W lipcu 1987 ukarana grzywną za rozpowszechnianie wydawnictw niezależnych. W maju i sierpniu 1988 r. jako pracownik Gdańskiej Agencji Informacyjnej „S” (od 1989 r. kierownik) przekazywała informacje o strajkach do Radia Wolna Europa i innych mediów zachodnich. W latach 1991-2004 pracowała jako reporterka i publicystka „Dziennika Bałtyckiego”. W 2004 roku przeszła na emeryturę. W 2005 roku odznaczona Medalem 25-lecia NSZZ „Solidarność”. [na podstawie: Encyklopedia Solidarności, wywiad własny]
more...
less

[00:00:10] Ur. 28 stycznia 1947 r. w Zakrzewie, pow. Aleksandrów Kujawski, rodzice Wiktoria dd. Błachowiak, Stefan. Ojciec słuchał Radia Wolna Europa. Wczesna śmierć mamy. Na początku szkoły podstawowej przeprowadzka do Aleksandrowa Kujawskiego. „Siostra mi matkowała”. Z powodu ciężkiej choroby szwagra boh. zamieszkała w internacie, następnie przenosiny do brata w Pruszczu Gdańskim. Obniżona ocena ze sprawowania w liceum w Aleksandrowie Kujawskim za udział w procesji Bożego Ciała, dyskryminacja boh. w „komunistycznej bursie”.
[00:03:00] Wiara katolicka podstawą oporu przeciw systemowi. Obchody milenium. Odejście od praktykowania religii podczas studiów. Organizowanie spotkań duszpasterskich w kościele św. Mikołaja. Powrót do wiary dzięki spotkaniu z księdzem Stanisławem Tasiemskim.
[00:05:35] Poczucie wolności na studiach w Toruniu, demonstracje podczas protestów w marcu 1968 r. Roznoszenie ulotek, słuchanie RWE.
[00:07:10] Dziewczynka żydowska na koloniach letnich mówiła o wyjeździe z Polski w 1968 r. Niezauważalna nagonka antyżydowska w Toruniu. Grudzień ’70, spalona siedziba związków zawodowych i komitetu wojewódzkiego w Gdańsku.
[00:09:30] Ukończenie studiów polonistycznych w 1972 r., powtarzana klasa w liceum (ocena dostateczna ze sprawowania i niedostateczna z matematyki).
[00:12:40] Życie studenckie, klub „Odnowa” w centrum Torunia (spotkanie m.in. z Zofią Komedową). Po studiach praca przez miesiąc w PZU. Dzięki protekcji „towarzysza Wrzesińskiego” z komitetu wojewódzkiego PZPR zdobycie zatrudnienia w dziale oświatowym Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku.
[00:16:00] Pomysł cyklu spotkań z tłumaczami światowej literatury pod kierunkiem Hanny Przedpełskiej-Trzeciakowskiej, tłumaczki Faulknera, we współpracy z „Dziennikiem Bałtyckim”. Wśród zaproszonych: Najder, Drawicz, Zbigniew Herbert, Artur Międzyrzecki. Naciski władzy na dyrektora biblioteki, „liberalny” towarzysz Tejchma z KC. Zakaz publikowania prac Najdera.
[00:18:30] Donosy na boh. z powodu swobodnego stylu ubierania się (mini, spodnie). Redagowanie biuletynów branżowych „Bibliotekarz Gdański” i „Ziemia Gdańska”. Zmiana pracy: stanowisko zastępcy dyrektora wojewódzkiego ośrodka kultury w gdańskim ratuszu. Organizowanie przez boh. sesji na temat literatury, m.in. iberoamerykańskiej z udziałem Carlosa Marrodana (tłumacz Marqueza), Zofii Chądzyńskiej (tłumaczki Cortazara). Spotkanie z Cortazarem w Sali Mieszczańskiej ratusza prowadzone przez boh. [+]
[00:21:45] Zainteresowanie zawodowe boh.: kultura ludowa, twórca Aleksander Tabaczkowski. Naciski partii na boh. Opinia boh. o Kaszubach.
[00:24:10] Początek zainteresowania działalnością opozycyjną, ulotki kolportowane w ośrodku kultury, pierwsze kontakty w Warszawie. W sierpniu 1980 boh. organizowała festiwal zespołów folklorystycznych, silna presja „pań z centrali”. Podejrzliwość o donosicielstwo wobec osób na wyższych stanowiskach.
[00:26:50] Brak poparcia dyrektora dla pomysłu utworzenia „S” w bibliotece, boh. opowiedziała się za. Naciski i szantaże wobec boh. z obu stron, oskarżenie o nadużywanie samochodu służbowego przez członków „S”. Powszechna atmosfera podejrzliwości w pracy, „gdybym była partyjna, nie miałabym tych kłopotów”.
[00:29:47] Zabranie paszportu przez SB za karę po wyjeździe służbowym do RFN z grupą folklorystyczną pod koniec lat 70., rozmowa z ubekiem. Bezskuteczne próby uzyskania zgody na paszport u naczelnika SB, „liberalnego” wojewody Kołodziejskiego, komitetu wojewódzkiego partii. [+]
[00:33:00] „Byłam całym sercem po stronie strajkujących”. Kryzys bydgoski: interwencja milicji podczas obrad na temat sytuacji strajkujących rolników, pobicie przez MO działaczy „S” Jana Rulewskiego i [Michała] Bartoszcze. Kukliński o kryzysie: „rozpoznanie walką”. Zakończenie kryzysu: odczytanie przez Andrzeja Gwiazdę komunikatu odwołującego strajk generalny. „Wycofywanie się esbeków” ze struktur „S”, stabilizacja struktury związkowej w bibliotece.
[00:36:02] Zaangażowanie Ryszarda Kapuścińskiego, tekst w „Kulturze” o powstaniu ruchu „S” ukazał się po licznych interwencjach cenzury.
[00:38:00] Rozpoczęcie aktywnej działalności opozycyjnej przez boh. po wprowadzeniu stanu wojennego. „Nie miałam wtedy żadnych złudzeń”. Wykorzystywanie możliwości, jakie dawał urząd miasta, do działalności opozycyjnej, zorganizowanie koncertu grupy [Zespół Reprezentacyjny] z Carlosem Marrodanem, „w tym ratuszu ‘Mury’ śpiewali” „i o dziwo nikt nie doniósł”.
[00:39:45] Organizowanie spotkań w kościele św. Mikołaja w Gdańsku przez m.in. Macieja Łopińskiego („niezweryfikowany dziennikarz”) dla dziennikarzy i twórców odmawiających współpracy z reżimem. Dominikanin Stanisław Słoma. Gazetka opozycyjna „Skarbczyk Dominikański” kolportowana po mszy za ojczyznę.
[00:41:55] Różny ogląd sytuacji politycznej widziany w Gdańsku i Warszawie, „w Gdańsku pachnie mordem”, „w Warszawie beztrosko”. Udział boh. w Kongresie Kultury Polskiej w 1981 r. Po ogłoszeniu stanu wojennego złożenie protestu przez członków kongresu, m.in. Ryszarda Kapuścińskiego, Jerzego Waldorffa.
[00:43:00] Rozpowszechnianie prasy niezależnej przez boh. Po pewnym czasie powstanie pisma gdańskich liberałów „Przegląd polityczny” (Donald Tusk) – boh. woziła je do Warszawy w walizce. Zróżnicowane środowiska opozycyjne w Gdańsku, „Ruch Młodej Polski to była endecja”. Wykorzystywanie stanowiska służbowego do działalności kolportażowej, delegacje służbowe do Warszawy: „dyrektor dobrze wiedział”. Zaproszeni przez boh. do Gdańska intelektualiści: Mazowiecki, Geremek, Herbert, Marek Nowakowski, Zofia Kuratowska, Stefan Kisielewski, Andrzej Szczypiorski, Jacek Fedorowicz.
[00:46:15] „W końcu mnie wyrzucili z tej pracy”, wizyta ubeków. Spotkanie ze Zbigniewem i Katarzyną Herbertami w mieszkaniu boh. w falowcu na Przymorzu. Po usunięciu boh. z pracy wystąpienie protestacyjne poety kaszubskiego Stanisława Pestki w wydziale kultury w obronie boh. Przywrócenie do pracy, rozpowszechnianie przez SB informacji o współpracy boh. z tajnymi służbami, „część osób się na to nabrała”. Rozmowa z Tuskiem. [+]
[00:50:46] Kontakty boh. z Donaldem Tuskiem na zjazdach kaszubskich („oaza wolności”) organizowanych przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Pisarze kaszubscy Lech Bądkowski, Izabela Trojanowska („Bedeker kaszubski”), Róża Ostrowska.
[00:52:35] Na spotkania w kościele św. Mikołaja ściągały tłumy wiernych (Jacek Fedorowicz). Naciski SB na proboszcza – przełożenie spotkania ze Stefanem Kisielewskim do niewielkiej sali katechetycznej. [+]
[00:54:19] Przedstawienie monodramu w rocznicę powstania „S” – wyrzucone przez przeora, wystawienie w parafii św. Brygidy. Złamanie entuzjazmu aktorów w II połowie lat 80., odmawianie występowania w kościołach (Krystyna Janda). Zaangażowanie się boh. z mężem w Ruch Wolność i Pokój. Ruch Młodej Polski przy Wałęsie: „dziadersi”. „Byłam rewolucjonistką”.
[00:56:23] Potrzeba radykalnej działalności w boh., drażniąca rozwaga i stateczność Wałęsy. Spotkania Herberta i Kapuścińskiego odbywały się poza kościołem. „Uwzniośleni” ludzie po spotkaniach. Silne więzi międzyludzkie z tego czasu, bliskość. Prowokatorzy na spotkaniach, wypominanie Wiktorowi Woroszylskiemu komunistycznej przeszłości. [+]
[00:59:08] Zaproszony przez aktorkę Halinę Słojewską Kazimierz Kutz wyśmiewał dewocję organizatorów spotkania. Przebieg spotkań, podniosłe rozmowy o kulturze i twórczości. Spotkania organizowano do końca strajków 1988 r. Działalność boh. obserwowana przez Bogdana Borusewicza. Przyjaźń Borusewicza z Adamem Hodyszem, oficerem SB współpracującym z podziemiem. Wyrok 4 lat więzienia dla Hodysza – izolowany w więzieniu. Zasługi Hodysza.
[01:03:07] Unikanie wyrzucenia z pracy poprzez długie zwolnienia lekarskie. Niemożność bliższej współpracy redakcyjnej boh. z pismami drugiego obiegu w Gdańsku z powodu plotek o współpracy z SB. Jacek Maziarski, dziennikarz „Głosu Wybrzeża” Henryk Galus.
[01:04:51] Dorabianie boh. na dyżurach w galerii plastyków w kaplicy św. Jacka u dominikanów. „Gazeta dźwiękowa” Stefana Bratkowskiego rozpowszechniana w kościołach. Poznanie ks. Popiełuszki na daczy Stefana Bratkowskiego w Dębkach.
[01:06:30] Nawrócenie boh. podczas rekolekcji prowadzonych przez Jacka Salija, „stanęłam w kolejce do konfesjonału”.
[01:08:10] Kolportaż literatury podziemnej przy okazji spotkań w kościele. Książki nielegalnego obiegu sprzedawane „za kotarą”, m.in. „Blaszany bębenek” Grassa, „Rok 1984” Orwella, poezje.
[01:09:50] Zabójstwo ks. Popiełuszki, podczas pogrzebu nocleg u matki [Jacka] Czaputowicza, poruszenie wewnętrzne boh. w tym czasie.
[01:12:33] Przyjęcia u Bratkowskich (żona Roma) z udziałem ks. Popiełuszki, mec. Edwarda Wende. Groźby śmierci dla Popiełuszki, plany wysłania go do Rzymu. Częste naloty SB na daczę Bratkowskich w Dębkach, gdzie „zbierała się cała opozycja”. „Było wartościowo i twórczo”.
[01:15:00] Opinia o ks. Popiełuszce: „święty”, skromny człowiek, oddany kapłan, pobożny. Aktorki otaczające go na plaży, charyzma. Kościół św. Brygidy: aura przepychu, ważna rola pośrednicząca w ruchu opozycyjnym, punkt kontaktowy kurierów, zdeponowane tam notatki [Wojciecha] Giełżyńskiego ze strajków w 1988 r.
[01:18:13] Zabójstwo Grzegorza Przemyka, sprzedaż wierszy Przemyka i Barbary Sadowskiej. Przygotowana przez boh. wystawa grafik Jacka Federowicza. Najście SB w domu boh., zabranie „trzech worków” dowodów obciążających, dozorczyni jako świadek pomogła przekazać do dominikanów wiadomość o zatrzymaniu.
[01:22:01] Najście UB w dniu ślubu boh. w 1987 r. Kolegium – boh. oskarżona o nielegalne kolportowanie grafik Jacka Fedorowicza oraz poezji Barbary Sadowskiej i Grzegorza Przemyka. Publiczność na sali podczas rozprawy: dominikanin w habicie, Adam Michnik, Jacek Fedorowicz, Andrzej Michałowski, Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz. W geście protestu za usunięcie publiczności „za zakłócanie porządku” boh. opuściła rozprawę razem z adwokat Romaną Orlikowską-Wrońską. Odczytanie wyroku kolegium: „Postawa obwinionej jest nader szkodliwa społecznie” itd., kara m.in. grzywna 50 tys. zł, przepadek grafik. Mec. Jacek Taylor bronił męża boh.
[01:29:20] Wsparcie Janina Wehrstein z Komisji Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność” oraz Jacka Taylora. Odwołanie do kolegium wojewódzkiego w 1987 r. Założenie Gdańskiej Agencji Informacyjnej przed strajkami w 1988 r. – przekazywanie informacji na Zachód, filmy kręcone przez Studio Video. Utrzymywanie kontaktów z kościołami w imieniu stoczni, odmowa części proboszczów upubliczniania informacji o strajkach, „nastrój rewolucyjny opadł pod koniec lat 80.”.
[01:33:45] Po zakończeniu strajku rozwijanie działalności w GAI: informowanie „paryskiego kontaktu”, RWE. Utrudnienia ze strony władz, wyłączanie telefonu, podsłuchy zamontowane na stałe. Konspiratorka Maria Koszarska.
[01:38:30] Barbara Malak, późniejsza rzeczniczka „S” przekazywała informacje do RWE via Amsterdam. Brak zainteresowania mediów strajkami w 1988 r. W maju [1988] strajk okupacyjny, napięta atmosfera wśród młodych stoczniowców, niezadowolenie z powodu zakończenia strajków – rozmowy z Andrzejem Celińskim.
[01:41:38] Pozostanie Mazowieckiego ze strajkującymi „do końca”. Wyjście strajkujących stoczniowców przy wtórze dzwonów, i okrzyków „Solidarność!” skandowanych przez boh. z mężem i przyszłym prezydentem Gdańska Adamowiczem. Film „Ballada o strajku” Piotra Bikonta. „Zaczął się ferment”.
[01:43:20] Po strajkach sierpniowych (1988 r.) wyjazd Wałęsy na rozmowy. W maju 1988 przygnębiająca atmosfera po „okropnej” pacyfikacji Nowej Huty. Postawa Wałęsy w strajku, charyzma w przeciwieństwie do braku posłuchu dla przemawiającego Andrzeja Gwiazdy.
[01:45:25] Boh. po zakończeniu strajków przekazywała na Zachód informacje o powstawaniu komitetów zakładowych „Solidarności”. Powstanie SIS – Serwis Informacyjny Solidarności. Po wyjeździe Joanny [Wojciechowskiej] do Stanów Zjednoczonych boh. prowadziła agencję informacyjną. Ogromne zainteresowanie mediów na świecie Wałęsą, nie „Solidarnością”, spotkanie Wałęsy z Bushem, Mitterandem. Po krótkim okresie bezrobocia boh. zatrudniona w „Dzienniku Bałtyckim” przejętym przez „S”.
[01:47:20] Konflikty boh. z politykami różnych opcji. Aprobata Okrągłego Stołu „z rezerwą”, utrata wiary w skuteczność strajków, brak entuzjazmu. „Od zawsze skłócone” środowisko „S”. Poparcie Michnika dla Wałęsy. Krytyczna opinia boh. o Wałęsie jako prezydencie, „ale czy Piłsudski był taki święty?”. Przyjaźń boh. z Anną Walentynowicz. Miejsce Wałęsy w historii.
more...
less

Grygiel Małgorzata

Miziołek Michał

Instytut Pileckiego

Film