Mindziukiewicz Józef

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1039

30 listopada 2019, Warszawa

2:38

Jerzy Józef Mindziukiewicz (ur. 1927, Warszawa) spędził dzieciństwo w Warszawie, a wybuch II wojny światowej zastał go na wakacjach na Wileńszczyźnie, skąd rodzinie udało się powrócić do stolicy ostatnim kursującym pociągiem. Podczas okupacji niemieckiej pan Jerzy wstąpił do Szarych Szeregów, a następnie do organizacji Konfederacja Narodu. Brał udział w akcjach zdobywania broni i rozbrajaniu niemieckich kolejarzy. Po włączeniu do Armii Krajowej (batalion „Miotła”) kilkakrotnie uczestniczył w akcjach „małego sabotażu” oraz wykonywaniu wyroków śmierci. Jako kurier woził instrukcje dla Uderzeniowych Batalionów Kadrowych na Wileńszczyźnie. W czasie powstania warszawskiego nie brał udziału w walkach z powodu braku broni. Ranny odłamkiem, znalazł się w szpitalu Dzieciątka Jezus. Po wyjściu z Warszawy, w obozie przejściowym w Pruszkowie udało mu się z pomocą samitariuszek otrzymać skierowanie do szpitala w Milanówku, gdzie spotkał partyzantów z Wileńszczyzny. Razem pojechali do Częstochowy, a potem do Krakowa, gdzie z pomocą RGO boh. zamierzał odnależć rodzinę. Zadenuncjowany przez tajnaków trafił na przesłuchanie w gestapo, a następnie do obozu przejściowego Prądnik Czerwony, gdzie przechodził szkolenie ślusarskie przed wyjazdem na roboty do fabryki w III Rzeszy. Uniknął go dzięki ucieczce przez okno po prześcieradle. 17 stycznia 1945 wrócił do zrujnowanej Warszawy. Po wojnie pracował w przedsiębiorstwach „Inco” i „Veritas”, związanych ze stowarzyszeniem PAX, był współpracownikiem Bolesława Piaseckiego.
more...
less

00:00:17 Prezentacja boh. cd. Powrót do Warszawy po południu 17 stycznia 1945 r., ogołocone mieszkanie przy ul. Twardej 61, brak miejsca na nocleg. Rodzeństwo w Domu Kolejarza, wspólny nocleg. Trudności ze zdobyciem szyb.
00:03:03 Ojciec zaczął pracę, paczki UNRRA. Piecyk gazowy „suczka”. Powojenna Warszawa, szkoły działały tylko na Pradze. Nauka w I klasie przy ul. Brzeskiej 9 – piechotą. Przejazd wozem konnym z Alej Jerozolimskich na ul. Targową kosztował 20 zł.
00:04:48 Koniec maja 1945 r.: wycieczka wagonami towarowymi nad morze zorganizowana przez ministerstwo z okazji Święta morza – do Sopotu. Nocleg w pięknej willi, w pełni wyposażonej.
00:06:50 Pod koniec stycznia [1945] plakat propagandowy przyczepiony do drewnianego słupa: Stalin na tle Kremla „Stalin to nasze słońce, nasze szczęście”. Miasto w gruzach, na terenie getta same gruzy. Smutek po dawnej Warszawie – spacery, tętniące wieczorami miasto, ludzie wychodzący z kin i teatrów, kawiarniane ogródki. Latarnik zapalający lampy gazowe na ul. Nowogrodzkiej.
00:10:04 Koszmar przez 5 lat okupacji (zaklejone okna, godzina policyjna, zakaz wyglądania przez okno). Po wyzwoleniu trupy na pl. Starynkiewicza, podobnie jak podczas obrony Warszawy. Ludzie życzliwi, pomagali sobie. Sąsiadka interesowała się, czy boh. nie jest głodny. Jedzenie kipskie.
00:13:45 Krwotok z nosa – anemia. Matka braci Plewczyńskich, powrót drugiego syna, Jerzego, lotnika RAF-u.
00:15:22 Powrót rodziny do domu: siostra przechowała się u rolnika, który przed wojną przywoził im kartofle. Matka wróciła z Westfalii (Neustadt) pod koniec 1946 r. Pracowała tam przy torach kolejowych. Byli razem z nią sąsiedzi z kamienicy, mieszkali w barakach. Pod koniec zajmowała się przygotowywaniem posiłków. Namawiana na pozostanie na Zachodzie. Przed powrotem odzyskała siły. Ojciec z siostrą byli wyrzuceni pod Skierniewicami, przeczekali do końca wojny w Kałach.
00:19:38 Zakończenie I klasy liceum przy ul. Brzeskiej 9 (1946 r.), Liceum Handlowe im. Roeslerów przy ul. Nowogrodzkiej 58, zdany egzamin na medycynę, przerwanie studiów na I roku, studia na SGH, zakończone w 1949 r.
00:20:49 Po wojnie trudności z zaopatrzeniem. Większość kolegów skończyła studia. Praca w Biurze Organizacji Rachunkowości prof. Skrzywana. Zajmowali się tworzeniem systemu fiskalnego PRL, konsultowali ustawy, pomagali je interpretować. Po 2 latach odmówił wstąpienia do PZPR, odejście z pracy do Zjednoczenia Leśnej Produkcji Niedrzewnej „Las” (skup runa leśnego, dziczyzny) – na 7 lat. Praca w kontroli wewnętrznej, wykrywanie kantów, przekręty.
00:24:50 PAX. Leszek Niżyński ps. „Niemy” źle się wyrażał o Bolesławie Piaseckim (przywodził organizacji „Falanga”, która była organizacją faszystowską, antysemicką). W 1939 r. w Wilnie boh. widział, jak studenci bili pałkami Żydów w jarmułkach.
00:27:10 Dyrektor Ordyniec – robił przekręty w przedsiębiorstwie „Las”, boh. czuł bezradność – odszedł. Spotkanie z dr. Hagmajerem – zastępował Piaseckiego, kiedy ten w 1942-43 roku wyjechał na Wileńszczyznę do UBK. W siedzibie PAX-u przy Mokotowskiej 43 razem z Piaseckim namawiał do powrotu do normalnego życia, nie wierzył w III wojnę światową. Piasecki po wyjściu z więzienia rozmawiał z Sierowem (zaufanym Berii) – przedstawiał swoją wizję Polski socjalistycznej z obecnym Kościołem katolickim, socjalizm „z ludzką twarzą”. Chciał wyciągnąć partyzantów z lasów – nie widział sensu dalszej walki. Liczył, że socjalizm się kiedyś załamie, trzeba budować kadry i zdobywać fundusze, żeby mieć wpływ na politykę.
00:33:05 W 1946 r. dwaj mężczyźni (tajniacy? prowokatorzy?) namawiali boh. do przystąpienia do ruchu Wolność i Niepodległość WiN za 20 dolarów miesięcznie. Podjęcie pracy w PAX-ie. Aresztowania dyrekcji przedsiębiorstwa „Las” za przekręty i nadużycia (Ordyniec, główny księgowy Barewski, Grochowski) – boh. był świadkiem w procesach (koniec 1956 r.).
00:35:35 Przyjmowanie do PAX-u, nabór przez Piaseckiego („Widzę, że dobrze żeśmy was wychowywali”). Niestałe, zmienne postawy i opinie wśród dawnych żołnierzy konspiracji – Leszek Niżyński wkrótce został dyrektorem departamentu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego. W PAX-ie boh. pracował w pionie kontroli biura gospodarczego – jeździł na kontrole zakładów produkcyjnych należących do PAX.
00:37:27 Po 2 latach przejście do dyrekcji przedsiębiorstwa „Veritas”, a po 7 latach do zakładu „Inco” w Górze Kalwarii (zastępca Tadeusza Sztumberk-Rychtera), produkującym płyn „Ludwik” i inne chemikalia. Zgrany zespół, dobre lata, działalność w Stowarzyszeniu „PAX”.
00:40:43 W Górze Kalwarii duże osiągnięcia – Piaseckiemu zależało na nowoczesnym zarządzaniu przedsiębiorstwem. Zbigniew Korda – dyr. ds. nowych wyrobów i rozwoju. Przeniesienie boh. na 1,5 roku do „Veritas” jako zastępca dyrektora.
00:45:00 Jan Szwykowski zaproponował pracę w księgowości i finansach PAX-u, został Dyrektorem Biura Budżetowego i Inwestycji. Potrzeba stałego naboru kadr partyjnych – decyzja o budowie w całej Polsce oddziałów PAX-u – eleganckich, nowoczesnych, dobrze wyposażonych budynków. Trudności ze znalezieniem wykonawców, 3 grupy budowy domów – wybudowano 17 obiektów (Białystok, Suwałki, Szczecin, Tarnów, Kraków, Rzeszów itp.). Szybki rozrost organizacji terenowych.
00:49:32 Umiejętne zarządzanie robotnikami i budową. Rozpad PAX-u po śmierci Piaseckiego, spadek zainteresowania sprawami kościelnymi. Defektoskopy do wykrywania defektów szyn kolejowych. Spadek produkcji kwasu undecylenowego. W początku lat 80. przejście na emeryturę.
00:54:35 Zarządzanie majątkiem PAX. Sprzedaż willi po Zofii Kossak-Szczuckiej przy ul. Malczewskiego. Powrót do pracy jako dyrektor w spółdzielni mieszkaniowej Dom 2000, prezes Grzegorz Stachowiak. Boh. załatwiał pozwolenia na budowę, kontaktował się z urzędnikami.
01:00:20 Boh. był zaufanym człowiekiem Bolesława Piaseckiego, choć nie znali się. Przetakiewicz - przywódca bojówek antysemickich (organizował bojówki studenckie „Falangi” w Wilnie). Antysemityzm przed wojną – boh. znał wielu Żydów zarówno zamożnych, jak i biednych. Działalność „Falangi” przed wojną, argumenty Przetakiewicza: nadreprezentacja Żydów w handlu, drobnym przemyśle, na uniwersytetach. Antysemickie wygłupy chłopców.
01:06:20 Boh. uwierzył w słuszność argumentacji, bo chciał studiować, a nie było go stać. 1000 zł – dobre zarobki urzędnicze, 160 zł – pensja konduktora w tramwaju. Czynsz za marne mieszkanie: 60-80 zł.
01:08:05 Przed wojną było dużo Żydów, manifestowali swoją odrębność (ubiór chałat, jarmułka, pejsy). Kościół na pl. Grzybowskim. Kawały w stosunku do Żydów.
01:10:09 Rok 1968. Dyrektor Jakub Grynberg z ul. Różanej (żona Bluma, wspólne rodzinne wyjazdy na działkę) – postanowił wyjechać do Szwecji. Nagonka antysemicka.
01:13:40 W PAX-ie nie było nagonki antysemickiej. Piasecki swój przedwojenny antysemityzm zwalił na młodość i niedojrzałość. Liczył się szacunek dla Polski.
01:16:20 Obawiano się, że wyjeżdżający masowo Żydzi wywożą duży kapitał.
01:17:22 Bolesław Piasecki: pomagał wszystkim byłym akowcom w znalezieniu pracy. Zatrudnił Sztymber-Rychtera, który był ostatnim dowódcą 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK i dał mu do pomocy boh., który znał się na zarządzaniu przedsiębiorstwem i produkcją. Piasecki był zdolny, umiejętnie dogadywał się z Sierowem i umiejętnie zarządzał kadrami.
01:20:10 Piasecki umiał przewidywać, inwestował w zasoby ludzkie. Budżet PAX-u: wspieranie Kościoła przez PAX poprzez działalność „Veritasu” (sprzedaż naczyń kościelnych, szat liturgicznych). Niektórzy księża mieli pretensje do Piaseckiego. Spotkanie księdza w cywilnym ubraniu w teatrze – zakłopotanie.
01:23:45 Dr Hagmajer zastępował Piaseckiego, gdy ten pojechał na Wileńszczyznę. Boh. w czasie okupacji spotykał go w lokalu na Mariensztacie, gdzie drukowano pisma „Sztuka i Naród” oraz „Bojowiec” [„Do Broni!”] – był kilka razy w obstawie razem z Henrykiem Zwierzchowskim.
01:25:06 Po wojnie wszyscy się „rzucili do nauki”. W zakładach „Inco” na stanowiskach kierowniczych byli ludzie z partyzantki, trzymali się razem, wspólnie spędzali dużo czasu, „Inco” było ich wspólną pasją. Dobre zarobki. Rozmowa z kadrową Zawadzką w przedsiębiorstwie „Las” z polecenia ubeków.
01:28:43 Piasecki raz do roku robił w ośrodku paxowskim w Ojrzanowie spotkania w rocznicę wymarszu oddziałów UBK na Wileńszczyznę (gdzie służyli koledzy szkolni boh.). Kapelan Suwała.
01:30:13 Partyzantka na Wileńszczyźnie. Siostra matki Pakszewicz mieszkała w Oszmianie, 50 km na pd-wschód od Wilna, mieli 2 sklepy wędliniarskie. Dr Hagmajer poprosił boh., żeby pojechał jako kurier do Wilna, do Piaseckiego – w Oszmianie zgłosił się do niego łącznik, wymiana hasła, wyjazd do miejscowości Graużyszki. Przewiezienie pieniędzy (Ostmarki), rozkazów, informacji, zaszyfrowanych listów. Przeniesienie do Olszan, spotkanie z Andrzejem Szwantnerem, kolegą z klasy. Szkolenie wojskowe.
01:38:29 Tworzenie UBK: szkolenie podchorążych w Warszawie, oni potem szkolili chłopców na Wileńszczyźnie (byli kadrą). Motywacje ludzi idących do partyzantki i walki z Niemcami. [+]
01:40:55 Satysfakcja na widok wycofujących się z Warszawy Niemców: jechali furmankami z owcami i kozami przez Al. Jerozolimskie w końcu lipca 1944 r. Rozczarowanie uzbrojeniem i wyposażeniem na początku powstania, podobnie jak we wrześniu 1939 r.
01:42:35 Na Wileńszczyźnie było ok. 250 partyzantów (3 kompanie), VIII Uderzeniowy Batalion Kadrowy, dowódcą był Piasecki ps. „Sobolewski”. W kampanii wrześniowej był on w pułku artyleryjskim, który rozwiązano w okolicach Lublina. W partyzantce trzymał się na dystans do ludzi, był małomówny, konkretny, nie „lał wody”. W UBK było bardzo dobre uzbrojenie i umundurowanie (kombinezony robocze).
01:46:39 Boh. przez miesiąc pobytu na Wileńszczyźnie w partyzantce odwiedził kilka razy ciotkę w Oszmianie. Młody wiek ułatwiał przechodzenie przez granicę. Oddział stacjonował w różnych wsiach w domach chłopów, nie w lesie.
01:51:15 Powrót do Warszawy w połowie lipca 1943 r., boh. przewoził instrukcje wysyłania kadr na Wileńszczyznę.
01:53:20 Aresztowani po wojnie: „Łata” Romańczyk i Olszewski. „Łata” po wyzwoleniu zabił enkawudzistę i ubeka, dostał karę śmierci (zamieniona na dożywocie, potem na 15 lat, wyszedł po 9 latach), Olszewski Tolek, 8 lat więzienia (Rakowiecka i Wronki). Kocioł ubecki w mieszkaniu Alicji Kucharek (zatrzymano 18 osób, m.in. Barbara Stroińska, Stanisław Polubiec, Reutt) – aresztowana Alicja Kucharek (pół roku więzienia) i Andrea Otto-Tonchu-Ru na 1,5 roku więzienia.
02:01:30 W kotle pilnowali ich ubecy z awansu społecznego, kolega Jerzy Tabor – 1,5-roczny kurs prokuratorski. Andrea i Alicja miały zarzut przynależności do organizacji podziemnej. Andrea zmuszana do fałszywych zeznań nt. „Radosława”. Broń zakopana w ogródku (oranżerii) Instytutu Głuchoniemych. Pobyt „Radosława” w Częstochowie, w obstawie Romańczyk z „Torpedy”. Kocioł u Alicji był jesienią 1946 r., ul. Twarda 59, II piętro.
02:06:59 Po wyjściu z więzienia Andrea Otto-Tonchu-Ru była nieobecna duchem, załamana. Bita w śledztwie. Mąż dentysta. Andrea pracowała w tygodniku „Dziś i jutro” wydawanym przez PAX. Popełniła samobójstwo.
02:11:23 Kolega Władek Żukowski (Łódź, ul. Jaracza) siedział 3,5 roku w więzieniu za nielegalne posiadanie broni – opis tortur. Zmienił się po wyjściu z więzienia.
02:16:03 Ojciec Alicji był kolejarzem, szmuglował mydła z Poznania, sprzedawał je w domu, w kotle znalazły się też przypadkowi ludzie. Reutt - należał przed wojną do ONR, blisko współpracował z Piaseckim, Przetakiewiczem (antysemickie działania) – został puszczony przez UB. Reutt pracował w PAX-ie, był działaczem politycznym. W 1957 r. boh. przeprowadzał we Wrocławiu kontrolę pisma „Wrocławski Tygodnik Katolików”, którego naczelnym był Tadeusz Mazowiecki.
02:20:06 Boh. rozpoczął pracę w PAX-ie jesienią 1956 r., wkrótce po tym został porwany przez ubeków Bohdan Piasecki sprzed szkoły. Czuwanie pod telefonem, ogłoszona wysoka nagroda, boh., dyżurował przez 5-6 nocy. Aresztowanie kierowcy taksówki (narodowości żydowskiej), śledztwo, potem zwolniony. Przypadkowo znalezione zwłoki w piwnicy domu na rogu obecnej al. Solidarności i Jana Pawła II, przy nim narzędzia do uboju rytualnego.
02:24:32 Po 20 latach do boh. zadzwonił płk Mikołajski z MSW – przesłuchanie w „Inco” przy ul. Bobrowieckiej u dyr. Sienkiewicza, kolejne przy ul. Rakowieckiej. Nowe śledztwo, rozpracowywany pluton „Niedźwiedzi”. Motyw zabójstwa: zemsta za romanse Piaseckiego. Płk Mikołajski twierdził, że to zemsta Żydów. Książka Życie po życiu. [+]
02:31:59 Atmosfera w PAX-ie po porwaniu syna Piaseckiego. Struktury PAX w Polsce – 30 tys. wykształconych ludzi.
02:34:10 W PAX-ie odrzucano motyw zemsty żydowskiej, w kraju trwała nagonka antysemicka. W każdej instytucji PRL była wtyczka ubecka, boh. spotkał w Urzędzie Bezpieczeństwa kolegę z PAX-u. Rozmowa ze Szwykowskim: w PAX-ie pracowało 4 ubeków.

more...
less

Łapińska Iga

FREITAG Iga Łapińska

Instytut Pileckiego

Film