Żbikowska Danuta
Danuta Żbikowska z d. Rojek (ur. 1938, Kielce) jest córką por. Tadeusza Rojka, adiutanta dowódcy 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w Kielcach. Pułk powstał w 1918 roku, a szlak bojowy zakończył podczas walk o Modlin we wrześniu 1939. Część oficerów po przekroczeniu granicy walczyła we Francji, ponad 90 oficerów zginęło w Katyniu. Tadeusz Rojek był dowódcą ZWZ-AK w Jędrzejowie. Aresztowany przez gestapo, torturowany i skazany na śmierć, został wykupiony przez matkę i wywieziony do oflagu w Murnau. Po wyzwoleniu obozu ojciec wraz z armią Andersa dostał się do Anglii, do Polski wrócił w grudniu 1948. Był przesłuchiwany i śledzony przez UB, a cała rodzina prześladowana. Pani Danuta ukończyła mimo to studia na Uniwersytecie Gdańskim. Od lat pielęgnuje pamięć o 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów w Kielcach. Dzięki jej staraniom powstał pomnik 2 PALL oraz tablice pamiątkowe, organizowane są także uroczystości pułkowe. Danuta Żbikowska została uhonorowana medalem „Świadek Historii”.
mehr...
weniger
[00:00:10] Boh. urodziła się w 1938 r. w Kielcach, była jedynaczką i miała szczęśliwe dzieciństwo. Jej ojciec był oficerem artylerii, matka Izabela uczyła w liceum. Wizyty z ojcem w cukierni p. Olęckiej.
[00:03:15] Gdy ojciec jechał na front, matka zdecydowała się jechać za jego pułkiem i spotkać się z mężem w Rumunii. Wyruszyła w podróż ze swoją matką Zofią Czaplicką z d. Łebkowską i boh.
[00:05:00] Podczas postoju bezdzietny ukraiński gospodarz z żoną chciał za wymianę konia i pieniądze zatrzymać boh. Matka zawróciła z drogi. Jechały „pod prąd” uciekającej masie ludzi. Babcia po powrocie do domu zachorowała.
[00:06:32] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[00:08:00] Warunki życia rodziny przed i w czasie wojny. Powrót do Kielc. Przyjaciele matki pomagali jej, umożliwili korzystanie ze schronów. Pogłoski o zagrożeniu rodzin oficerów.
[00:10:30] Ojciec boh. był porucznikiem i ostatnim adiutantem 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów.
[00:12:00] Ojciec Tadeusz Rawicz Rojek, porucznik 2 Pułku Artylerii Lekkiej Legionów, 29 sierpnia 1939 wyjechał na front. Walczył nad Widawką pod dowództwem płk. Dunin-Charkiewicza. W Zapolicach ojciec boh. objął dowództwo. Ciężka sytuacja artylerii i koni.
[00:14:00] Do Zapolic nad rzeką Widawką artylerzyści dotarli z opóźnieniem z powodu niewytrenowania koni zabieranych chłopom. Po bitwie nad Widawką oddział wyruszył w kierunku Modlina. Ponowny kłopot z końmi. Strategia i przebieg walki z Niemcami. Udział dwóch polskich samolotów. Przegrana bitwa, zabezpieczaniu sztandaru, niewola. Decyzja o ucieczce.
[00:18:20] Porucznikiem łącznikowym ojca był Władysław Buklawa, który nie zgodził się porzucić munduru i uciekać. Zginął potem w Charkowie. Ojciec z innymi oficerami uciekli i dołączyli do ZWZ. Ojciec został dowódcą jednostki AK w Jędrzejowie.
[00:20:00] Matka ojca mieszkała w domu, gdzie rodzice spotkali się pożegnalnie przed wyjazdem ojca do Jędrzejowa. Siostra ojca Zofia Rojek sprowadziła do domu rannego żołnierza, który zdradził i do domu babki wpadli po ojca gestapowcy.
[00:23:00] Aresztowanie ojca, śledztwo. Ojciec nikogo nie wydał. Matkę również pobito.
[00:25:40] Katowanie ojca podczas trwającego pół roku śledztwa w więzieniu na Wzgórzu Zamkowym w Kielcach. Wyrok śmierci. Boh. z matką biegały wzdłuż płotu więzienia szukając ojca w oknach.
[00:27:50] Widzenia w więzieniu, czekające rodziny. Matka wzięła do więzienia boh. Córka zdenerwowała strażnika i udaremnił on wszystkie widzenia.
[00:29:30] Ojca skazano na śmierć. Wielka miłość rodziców. Walcząc o ojca matka dowiedziała się, że karę śmierci można zamienić na pobyt w oflagu za 100 tys. w złocie. Przed wojną ojciec zarabiał 500 zł, a matka w liceum – 90 zł.
[00:31:15] Zdobywanie pieniędzy na wykup ojca i zamiana ich na złoto. Przekazanie pieniędzy i wyjazd ojca do oflagu na nowych „papierach”. W podróży oddano mu jego własne i jako Tadeusz Rojek trafił do Murnau.
[00:33:00] Żołnierze zawodowi w oflagu mieli ciężko, bardzo im dokuczali rezerwiści, którzy mieli do nich żal, że nie obronili Polski. Matka boh. została bez środków do życia. Listy matki do męża w Murnau.
[00:35:00] Pani Marycka/Marytka - Krzymuska była chrzestną boh. i pomagała matce. Prowadziła w Kielcach tajne nauczanie, na które chodziła matka boh. Boh. lubiła czytać. Księgarz, p. Król, wypożyczał mamie książki dla boh. Boh. z matką chodziły głodne.
[00:37:30] Brat matki był lekarzem wojskowym, zalecił siostrze dożywić córkę. Boh. miała oswojone dwa gołąbki, które zniknęły. Okazało się, że matka zrobiła z nich rosół. Dr Paszkiewicz, pediatra w Kielcach, zalecił boh. piramidon na zbicie gorączki. Reakcja boh. na lek.
[00:40:00] Szkarlatyna i inne choroby boh. Laryngolog dr Tilgner usuwał boh. migdałki. Ciocia boh. była pielęgniarką i asystowała przy operacji. Lekarz-narkoman źle przeprowadził operację, przyznał się do tego w kawiarni pani Brożychowej i potem powiesił się. [+]
[00:43:00] Stan boh. pogarszał się. Wypuszczono wtedy z więzienia chirurga dr. Majewskiego i on uratował boh. W tym samym okresie w Kielcach Krzyś Sikorski, syn dyrektora Ildefonsa Sikorskiego, znalazł na rynku w Kielcach niewypał i zginął w wybuchu. Jego matka próbowała się otruć, odratowano ją. [++]
[00:44:40] Odwiedziny i rozmowa p. Sikorskiej z matką boh. Matka, żeby w nocy nie spać i pilnować chorej córki, rozpoczęła nowy fakultet – matematykę. Wprowadzenie się do pokoju na ul. Śniadeckich 6 m. 6. Eksmisja z kamienicy państwa Bronczyków przez hitlerowców.
[00:47:30] Matka nie chciała niepokoić ojca, który w oflagu doświadczał głodu i mrozu. Warunki życia w oflagu w Murnau. Paczki od ojca z obozu.
[00:49:30] W drugim pokoju, obok matki i boh., była kwatera oficerska gestapo. Mieszkał w niej młody oficer, który bardzo polubił boh., bo sam miał córeczkę. Dwukrotnie uratował boh. Po raz pierwszy, gdy podczas spaceru pijani żołnierze Wermachtu zabrali boh. matce mówiąc, że jest dzieckiem niemieckim. Matka pobiegła na gestapo do oficera, który przyprowadził boh. do domu. [+]
[00:51:30] Po usłyszeniu rozmowy matki z koleżanką na temat sytuacji na froncie, boh. powiedziała niemieckiemu sąsiadowi, że przegra wojnę. Wtedy wydało się, że sąsiad zna polski. Przez sentyment do boh. nie wydał ich, wyprowadził się z kwatery, bez wymeldowania.
[00:53:40] Zapisany na Niemca pokój służył potem matce do przechowywania ludzi. Jeden z ulubionych „wujków” chodził z boh. na spacery. Potem okazało się, że był to kapelan AK, ks. Dębicki. [Po wojnie] wcześnie zmarł, jego pogrzeb odbył się na starym cmentarzu w Kielcach. Podczas ceremonii usłyszano tętent koni i dwa strzały – było to pożegnanie kapelana przez AK, zaraz pojawili się ubecy. Boh. z matką ukryły się w grobowcu. [+]
[00:58:35] W czasie wojny boh. z matka bardzo głodowały. Jeden z „wujków” przyniósł im groch, była to dla nich uczta.
[01:00:00] Tuż po wojnie matka boh. dowiedziała się, że dla dzieci oficerów z oflagu Dania organizuje wczasy w Świdrze. Podróż pociągiem na kolonie przez Warszawę, na moście pontonowym wszyscy się modlili. Widok płonących zgliszcz stolicy, widok nóg trupa. [+]
[01:02:40] Początek kolonii w Świdrze. Warunki okazały się bardzo złe i matka boh. zabrała do domu.
[01:05:20] Część wypędzonych ze stolicy warszawiaków przemieszczała się w kierunku Kielc. [Przed wojną] jeden z wujów matki mieszkających w stolicy zaopiekował się nią i umożliwił kształcenie w Warszawie. Chciał ją adoptować, bo małżeństwo wuja z jego siostrą cioteczną zostało zawarte dzięki dyspensie papieża pod warunkiem nieposiadania dzieci. [+]
[01:06:45] Boh. z mamą chodziła codziennie na rynek w Kielcach i pośród koczujących na rynku przybyszy z Warszawy szukały rodziny. Znalazły państwa Czaplickich – wuja matki z żoną i córką, przed wojną posiadaczy dworu i cukrowni na Ukrainie. Historia ich uratowania się. [+]
[01:09:20] Zamieszkanie Czaplickich z matką i boh., warunki mieszkalne. Utrzymywanie przez matkę, która zarobkowo robiła buty-sznurkowce, torty z czarnego chleba, swetry. W czasie wojny uczennice szkoły krawieckiej nie były wysyłane na roboty przymusowe i szyły dla żołnierzy na front.
[01:12:40] Dyrektorką szkoły była p. Krzymuska, chrzestna boh., prowadziła w szkole podwójną działalność. Szycie przez uczennice bielizny dla partyzantów z flagi niemieckiej. [+]
[01:13:30] Aby boh. nie zostawała bez opieki, matka zabierała ją ze sobą na lekcje. Podczas kontroli niemieckiej w szkole, koleżanki matki ukryły boh. pod krzesłem. Potem wujostwo opiekowało się boh.
[01:16:00] Matka zdobyła zezwolenie na handel wódką i cukrem. Szkoła wydawała dziewczynom zaświadczenia chroniące je przed wywózką na roboty, Niemcy podejrzewali, że wystawia się ich zbyt dużo. Historia szkolnej maszyny do pisania.
[01:19:00] Boh. marzyła o hulajnodze. Aby na nią zarobić, zgodziła się, na prośbę „wujka” mieszkającego w pokoju po Niemcu, przenosić cukier do kawiarni Wilczyńskich na Sienkiewicza. W cukrze były zapewne meldunki.
[01:21:50] Po jakimś czasie, gdy boh. była z kolegami Jasiem Gocem, Jurkiem Snarskim i innymi, zobaczyła czekającą na nią hulajnogę. „Wujka” już nie było, nie wiadomo, kim był.
[01:23:40] Boh. mieszkała z matką na 3 piętrze kamienicy. Podczas nalotów matka wysyłała boh. do dozorczyni, sama zostawała w mieszkaniu. Dozorczyni pilnowała też, gdy matka prowadziła tajne nauczanie. Alarm dozorczyni, nadejście Niemców i ukrycie ucznia w piecu chlebowym.
[01:29:00] Ciocia boh., Irena Łebkowska, też uczyła na tajnych kompletach. W podwórku rodzinnego domu na ul. Leśnej były stajnie. Podczas łapanki ciocia ukryła się w drwalce, ale Niemcy znaleźli ją i zabrali na roboty przymusowe. Wróciła po kilku latach.
[01:31:00] Podczas okupacji matka załatwiała ojcu paczki. Jeńcy wojenni dostawali niewielkie kwoty pieniędzy lub paczki z papierosami, bakaliami i czekoladą. Nie dostawali jedzenia i ubrania. Ojciec wysyłał paczki do żony.
[01:35:00] Przysyłane bakalie matka zamieniała na węgiel i wełnę. Za paczkę rodzynek dostawała tyle pieniędzy, ile za miesiąc tajnego nauczania. Kwity umożliwiające wysyłanie paczek, zawartość paczek.
[01:38:00] Pożywienie w obozie jenieckim. Przydział z paczek dla strażników. W obozie byli rezerwiści, a wśród nich ludzie z różnych branż. Ze srebrnej łyżeczki wysłanej przez matkę złotnik w obozie zrobił bransoletkę.
[01:41:30] Wielkanoc w obozie jenieckim i uczta z pasztetu zrobionego z dopieszczanego przez Niemców kota Göringa. [+]
[01:43:00] Nadejście frontu w styczniu 1945. Matka ukryła się w drewutni razem z teściami i rodziną męża. Rabunek wyposażenia domu przez Rosjan.
[01:46:00] Powrót ojca w 1947. Od końca wojny matka z boh. żyły biednie i bez wiadomości od ojca. Po dwóch latach dostały z Anglii list od niego. Ojciec był w wojsku Andersa, obawiał się wracać i chciał żonę z boh. ściągnąć do Anglii.
[01:48:50] Ojciec był w rezerwie wojsk walczących o Monte Cassino, przeszedł przez Bolonię, walczył w czołgu. Po wojnie przysłał żołnierza, aby wyrobił żonie i córce „lewe” papiery i przywiózł je do Anglii. Sprzedaż mebli i przygotowania matki i boh. do wyjazdu.
[01:51:50] Żołnierz wysłany przez ojca oświadczył matce, że został okradziony i nie załatwi paszportów dla niej i córki. Obiecał przeprowadzić je przez „zieloną granicę”. Boh. miała grać niemowę, a matka zazdrosną żonę.
[01:53:00] Złapanie podczas próby przekroczenia granicy. Wuj odebrał matkę i boh. z posterunku, wróciły do pustego mieszkania. Decyzja ojca o powrocie do kraju - wrócił ostatnim transportem. Sytuacja finansowa ojca.
[01:57:20] Mienie przesiedleńcze ojca mieściło się w walizce, miał w niej m. in. spadochron i radio lampowe. Przyjechał do Gdyni, skąd dostał bilet kolejowy do Kielc, do domu wrócił w grudniu 1947.
[01:59:30] Odwiedzała ich rodzina i znajomi, to sprowokowało inwigilację domu przez władze. Zmuszono ojca do meldowania się na UB, dostał zakaz pracy. Boh. uczęszczała do liceum żeńskiego im. J. Śniadeckiego i została wytypowana na studia do Leningradu.
[02:02:00] Problemy boh. z ojcem i jej zazdrość o matkę. Za odmowę studiowania w Leningradzie dyrektorka obniżyła boh. wszystkie oceny na świadectwie maturalnym. Jedynie prof. Zawiejski (d. Zając) zachował swoją ocenę „bardzo dobry” z geografii i geologii.
[02:05:00] Ojciec był psychicznie wymęczony przez władze. Matka poszła do komitetu wojewódzkiego, gdzie pierwszym sekretarzem był jej były uczeń, i załatwiła ojcu możliwość pracy. Pracował za najniższą pensję. Miejsca pracy ojca. Praca z Henrykiem Dłużewskim.
[02:07:50] Matka boh. Izabella Rojek z d. Łebkowska. Do jej domu zaczęli przychodzić profesorowie.: Urbanek, Czapla, Lechman, Kurnicki. Liceum im. Śniadeckiego rozwiązano jako „czarną reakcję”. Przydział nowego miejsca pracy matki.
[02:09:10] Wyrzucenie rodziny z większego mieszkania. Matka była lubiana przez uczniów i doceniania przez pracowników, gdy pracowała w WKPG [Wojewódzka Komisja Planowania Gospodarczego]. Mieszkania załatwiane przez matkę.
[02:10:35] Boh. zdawała na wydział geologii Akademii Górniczo-Hutniczej, z braku punktów wysłano ją na wydział górniczy do Gliwic. Praktyki boh. na 700 m pod ziemią i utrata zainteresowania tematyką studiów. Choroba matki i opieka boh. nad nią.
[02:12:45] Boh. zaczęła pracować w Powiatowej Komisji Planowania Gospodarczego. Zatrudnił ją tam pół-legalnie wuj, miała 17 lat. Wcześniej matka ukrywała wujostwo, państwa Bolechowskich, pod nazwiskiem Grzybowscy.
[02:14:50] Dokument zaświadczający inne nazwisko wydała cioteczna siostra boh., która pracowała w urzędzie miejskim, i wydała dużo „lewych dowodów” bardzo się narażając. Pogrzeb siostry w Suchedniowie.
[02:16:20] Choroba matki i przyjęcie jej do szpitala w Gdańsku, gdzie miała rodzinę. Podczas spaceru z ciocią matka „odkryła” Wyższą Szkołę Pedagogiczną i po rozmowie z panią dziekan dostała dla córki miejsce dziekańskie. Początek nowych studiów boh. na WSP i ukończenie ich na Uniwersytecie Gdańskim.
mehr...
weniger