Miara Izydor cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1844

27 kwietnia 2023, Orzechowce

1:39

Izydor Miara (ur. 1931, Wacławice), rolnik, członek nielegalnej organizacji antykomunistycznej Polskie Powstańcze Siły Zbrojne, więzień stalinowski. W okresie późniejszym działacz Solidarności Rolników Indywidualnych, w stanie wojennym internowany w ośrodku odosobnienia w Uhercach. Ojciec Walenty pochodził z Gaci, a mama z Markowej. W latach 20. osiedlili się w Wacławicach koło Przemyśla – wieś powstała po parcelacji dużego majątku. Przed wojną ukończył 1 klasę w Kosienicach, następnie kontynuował edukację w czasie niemieckiej okupacji. Jego stryj Józef Cwynar (żołnierz Armii Krajowej, ps. „Jedynak”) został zamordowany przez okupantów w Markowej na początku lipca 1944 r. Po ukończeniu 7 klas chodził do szkoły rolniczej i pracował w gospodarstwie rodziców. W 1948 r. zapisał się do nowopowstałej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”, odbył tam dwa dwumiesięczne kursy. Uczestniczył także w kursach rolniczych. 27 lutego 1952 r. został aresztowany za przynależność do nielegalnej organizacji Polskie Powstańcze Siły Zbrojne (był łącznikiem, ps. „Dąbrowa”, organizacją kierował Roman Kisiel ps. „Dźwignia”). 24 kwietnia 1952 r. Wojskowy Sąd Rejonowy skazał go na pięć lat więzienia. 10 czerwca 1953 r. na mocy amnestii zmniejszono mu wyrok do 3 lat i 4 miesięcy, a 1 kwietnia 1954 r. uzyskał zwolnienie warunkowe. 6 kwietnia 1954 r. wyszedł na wolność z Ośrodka Pracy w Knurowie (wcześniej był więziony w Sosnowcu, Bydgoszczy, Potulicach, Rzeszowie i Przemyślu). Po wyjściu z więzienia pracował na kolei, następnie był strażnikiem w zakładzie poprawczym dla młodzieży w Przemyślu. Awansował na magazyniera (przepracował na tym stanowisku 8 lat). W 1980 r. otrzymał posadę palacza w domu dla młodzieży niepełnosprawnej przy ul. Kapitulnej w Przemyślu (obecnie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej). Cały czas zajmował się uprawą roli i był działaczem Solidarności Rolników Indywidualnych. 13 grudnia 1981 r. został internowany i skierowany do ośrodka odosobnienia w Uhercach, zwolniony 28 grudnia 1981 r. Przez wiele lat był radnym w gminie Żurawica. 24 lipca 1955 r. ożenił się z Elżbietą Trojniarz i zamieszkali we wsi Orzechowce. Mieli pięcioro dzieci: Stanisława (ur. 1956, zmarła w niemowlęctwie), bliźniaki Walenty i Maria Boratyn (ur. 1957), Stanisław (ur. 1965) oraz Anna Włoch (ur. 1967).
więcej...
mniej

[00:00:20] W czasie wojny młody Żyd z Ciemiężowic ukrywał się u sąsiada – pomagał w gospodarstwie, milczenie sąsiadów pomimo strachu. Przyjazd Niemców do wsi w 1942 r., pobyt na podwórku boh. Podziękowanie Żyda po wojnie za przechowanie, brak dalszych wiadomości o losach uratowanego.
[00:03:45] Dwie rodziny żydowskie przechowywane w Orzechowcach przez gospodarza Banasiewicza – wszyscy przeżyli. Strach mieszkańców przed karą za przechowywanie. Wiadomości o udziale ocalałego Żyda, po wojnie milicjanta w Poznaniu, w strzelaninie „do Polaków”. Kilku Żydów uratowanych w Maćkowicach.
[00:04:51] Rozstrzelanie 27 Żydów we dworze w Maćkowicach – relacja uciekiniera, który uciekł nago. Drugi uciekinier Żyd [Ingiel?], właściciel karczmy w Maćkowicach, ukrywał się m.in. w stajni boh., zamordowany w Maćkowicach. Poszukiwanie bliskich przez Żyda uciekiniera po wojnie, znalezienie dziecka w rozkopanej zbiorowej mogile.
[00:07:00] Podczas egzekucji Żydów w Maćkowicach zastrzelenie koleżanki z klasy boh., Marysi, rozstrzelani mieszkańcy Maćkowic, Kosienic, Rokietnicy. Egzekucje wykonywał m.in. folksdojcz Schmidt, zastrzelił też wuja boh. z Jarosławia, oficera AK. Zbrodnicza działalność Schmidta.
[00:10:46] Zbrodnia w Ujkowicach – upamiętnienie 13 ofiar z 1945 r. przez IPN. Rozdzielenie w szkole dzieci ukraińskich od polskich przez Niemców. „Dobry Niemiec”. [+]
[00:12:15] Początek działalności w „Solidarności” w styczniu 1981 r. za namową księdza, wybór 7-osobowego zarządu, przewodniczący Buksa, Tadeusz Sopel. Przyklejenie ulotki na milicyjnym samolocie. Spotkania w Rzeszowie, poznanie Wałęsy: „to był gość”. Siedziba w Jarosławiu.
[00:15:40] Zjazd zjednoczeniowy „Solidarności” Rolników Indywidualnych w Poznaniu, strajk ogólnopolski, rejestracja NSZZ RI „Solidarność” w maju [1981], po zamachu na Jana Pawła II. Marsz rolników w Warszawie, przyjazne powitanie przez mieszkańców. Przewodniczący „S” RI [Jan] Kułaj.
[00:17:47] Strajk w Rzeszowie, przywożenie strajkujących przez boh., Stanisław Mierzwa. Znajomy z pracy „porządny ubek” Antoni Samek z Przemyśla, ostrzeżenie o internowaniu na imieninach w maju.
[00:20:34] Osiemnastu strażników w zakładzie pracy, awans boh. do pracy w magazynie, stosunki z kierownikiem. Wiadomość o wprowadzeniu stanu wojennego rano, w pracy, podczas rozpalania pieca ogrzewającego budynki ośrodka dla 220 niepełnosprawnych dzieci. Odmowa porzucenia pracy, oczekiwanie na zmiennika, zachowanie ubeka [Kielara?], rewizja. Przewiezienie autem na komendę przy ul. Marchlewskiego. Relacja żony z przyjścia milicjantów.
[00:27:26] Pierwsze chwile na komendzie, opróżnianie kieszeni, walka z funkcjonariuszem o różaniec [+]. Inni zatrzymani w Jarosławiu: Stopyra, Trelka, Czubocha, w sumie 17 osób. Podczas przejazdu samochodem pozdrowienie od synowej Ryszarda Siwca, który się spalił podczas dożynek w 1968 r., zbesztanie przez boh. chamskiego podoficera. [+]
[00:31:10] Po 15 dniach internowania powrót do domu na pogrzeb siostry Stefanii. Nękanie boh. w miejscu pracy, ubecy Tabisz, Olchowy, Ząbkiewicz, ubek Raba. Weryfikacja boh. po wyborze na radnego, dokument rehabilitujący od Rady Państwa.
[00:35:48] Poszukiwanie przez UB „haków” na boh., sąsiad Jan Majewski [+]. Opinie boh. na temat aktualnej polityki.
[00:37:57] Boże Narodzenie [1981] w Uhercach, wybite okna, przeniesienie internowanych do Łukowa. Odsiadka boh. w więzieniu [w latach 50.] z art. 86 § 2 Kodeksu karnego Wojska Polskiego – kara śmierci. Zabieranie więźniów z celi do wykonania kary śmierci. Odznaczenie honorowe od prezydentów Kaczorowskiego i Kaczyńskiego. Relacja współwięźnia z celi o pobycie boh. i honorowej postawie w więzieniu: „gdyby zdradził, siedziałoby pół Wacławic”. Niewielkie wyroki w Wacławicach. Samochód kupiony za odszkodowanie, odznaczenie Semper Fidelis, dobre życie na emeryturze. Wnuk w szkole wojskowej w Rzeszowie.
[00:42:32] Losy rodziny, owdowiała córka. Spalenie dwóch mężczyzn z rodziny Benedyktów, spalenie przez banderowców czterech wsi: Orzechowce, Batycze, Maćkowice, Ujkowice, trauma mieszkańców.
[00:46:15] Pobyt w Uhercach. Po zakończeniu śledztwa w Rzeszowie 18 kwietnia 1952 r. bardzo dobra opinia od sekretarza POP PZPR, propozycja współpracy, odmowa boh. [+]
[00:49:23] Dalsza działalność opozycyjna po wyjściu z internowania, przewodniczący Sopel. Pismo do gminy późna zimą 1989 r. Rekolekcje w Krasiczynie, wykrycie kapusia, ksiądz Bartmiński. Losy wuja, majora, oficera wyszkolenia AK.
[00:53:08] Mąż zaufania w wyborach 1989 r., zaangażowanie polityczne w III RP, wysypywanie zboża podczas protestów rolników w Muszynie. Wspomnienia z pracy w poprawczaku, nieletni złodzieje i mordercy. [+]
[00:56:55] Postulaty „Solidarności” Rolników Indywidualnych, odrzucanie idei spółdzielczości produkcyjnej przez chłopów. Wspomnienia z czasu rządów Gierka, zniesienie kontyngentu, budowanie kościołów. Zamykanie chłopów do więzień za niedostarczanie obowiązkowych dostaw. Rozważania o wielkości narodu polskiego.
[01:01:17] Brak poprawy losy chłopa w III RP, strajki chłopskie. Dorabianie się boh., 15 ha pola uprawiane przez syna, mechanika samochodowego. Praca zarobkowa boh. przez 25 lat, pomoc żony i dzieci w gospodarstwie. Zakup kombajnu, maszyn, ciągników.
[01:04:25] Przodkowie boh. zajmowali się kowalstwem w Gaci, choroba dziadka Franciszka na gruźlicę. Ulubione imię w rodzinie: „Franciszek”. Tęsknota galicyjskich chłopów za Austro-Węgrami.
[01:06:20] Mobilizacja ojca na 4 lata 1 sierpnia 1914 r., oblężenie twierdzy Przemyśl, cmentarze poległych w okolicy. Ojciec ranny w nogę w potyczce między Rosjanami a armią austriacką.
[01:11:00] Udział stryja z Gaci w trzech wojnach. Potyczka AK z armią radziecką w Lasach Janowskich, Bataliony Chłopskie działające w okolicy. Palenie wsi, donosicielstwo Polaków do gestapo. Zdrada Andrzeja Nowaka.
[01:16:15] Mieczysław Głaz, 100-latek, żołnierz AK, osadzony w więzieniu z księdzem.
[01:20:15] Dzieci boh. Stanisław i Hanna. Wyprowadzka z Wacławic w lipcu 1954 r. Przygotowania do uroczystości 100-lecia parafii, sąsiad Iwaneczko z IPN.
[01:22:49] Działacz „S” Buksa, nauczyciel, Bronisław Buszta. Przyjazd Niemców do Wacławic w połowie września 1939 r., cukierki krówki od niemieckiego żołnierza, poczęstunek dla mieszkańców, rozmowa z ojcem po niemiecku.
[01:26:10] Spotkanie wuja partyzanta z Niemcami w domu. Kontakty partyzantów z BCh z ojcem boh.
[01:28:20] Życie towarzyskie młodzieży na wsi, zabawy wiejskie w Rokitnicy. W AK zakaz posiadania narzeczonej. Funkcje boh. w organizacji Służba Polsce: przewodniczący komendy po kursie w Przemyślu w 1947 r., dowódca plutonu junaków w Hołdunowie i Rybniku. Odrabianie wojska w kopalni.
[01:32:25] Bieda podczas okupacji niemieckiej, chodzenie na bosaka do kościoła. Drewniaki do chodzenia na co dzień. Ojciec miłośnik książek. Zbiór homilii Jana Pawła II. Zbieranie drukowanych w gazecie fragmentów książki „Krzyżacy”.
[01:36:25] Prawo do wolności wyznania zagwarantowane w Konstytucji PRL. Zebranie z przedstawicielem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Wacławicach, odmowa podpisania deklaracji członkowskiej. [+] Nienawiść ojca do Rosjan. Opinia ojca na temat reformy rolnej, odmowa przyjęcia ziemi z dawnego majątku.
więcej...
mniej

Bolesławski Bartosz

Bolesławski Bartosz

Instytut Pileckiego

Film