Daniel Dolecki (ur. 1931, Popów) – matka Agnieszka zajmowała się gospodarstwem domowym, żyła 97 lat. Ojciec Ignacy urodzony w Popowie zajmował się uprawą roli, żył 72 lata. W roku 1920 walczył na wojnie polsko-bolszewickiej. Siostra Katarzyna zmarła w młodym wieku. Brat Piotr pracował na Śląsku w kopalni. Jesienią 1944, kiedy front zatrzymał się na linii Wisły, nadwiślański Popów został wysiedlony. Rodzina Doleckich znalazła schronienie we dworze w pobliskim Zofipolu, potem w Stasinie, a następnie u znajomych we wsi Chruślanki w gminie Józefów. Mieszkali wraz z innymi wysiedleńcami w stodole. Zimą Rosjanie pozwolili im wrócić bliżej domów, do Stasina, gdzie mieszkali w chlewie. Tu byli świadkami rozpoczęcia ofensywy sowieckiej w styczniu 1945. W 1945 roku Daniel Dolecki został raniony w nogi odłamkami miny, którą próbował rozbroić jego kolega. Ukończył 7-klasową szkołę podstawową w Popowie. Podjął pracę w Państwowym Przedsiębiorstwie Robót Wodnych i Melioracyjnych, następnie jako junak budował Hutę Częstochowa. W latach 50. odbył zasadniczą służbę wojskową w jednostce artylerii w Garwolinie i Krakowie. Po powrocie z wojska rozpoczął pracę przy obsłudze przepompowni w Popowie. Zajmował się również uprawą roli, gospodarstwem domowym, hodowlą zwierząt. Później ponownie podjął pracę w przepompowni w Popowie. W połowie lat 90. przeszedł na emeryturę, kontynuując przez wiele lat pracę na część etatu w przepompowni. Przez kilkadziesiąt lat należał do Ochotniczej Straży Pożarnej, był odznaczany odznakami i medalami. 14 czerwca 1958 roku ożenił się z Bogumiłą Krzyżanowską z pobliskich Niedbałek. Oboje są wyznania polsko-katolickiego. Zostali odznaczeni Medalami za Długoletnie Pożycie Małżeńskie po 50 latach małżeństwa.
more...
less
[00:00:07] Ur. w 1931 r. w Popowie, siostra Katarzyna, oboje rodzice pochodzili z Popowa. Krowa, dwa konie w gospodarstwie. Starszy brat Piotr pracował na Śląsku w kopalni, żona z Grabówki, przed II wojną wyjechali za ocean. Losy w USA, zmarł po zakończeniu wojny.
[00:08:50] Dwaj synowie Piotra Doleckiego walczyli w II wojnie światowej, zginęli we Włoszech [?]. W latach 50. boh. pracował przy budowie wału przeciwpowodziowego na Wiśle i w Częstochowie.
[00:11:10] Praca fizyczna przy budowie fabryki/huty. Rozładunek rudy i węgla z Ukrainy, przewożenie taczkami.
[00:14:45] Początek wojny, dobre wyposażenie niemieckiej armii. Okupacja niemiecka. Niemcy we wsi, jednostka rozlokowana nad Wisłą.
[00:18:12] Zbombardowanie drewnianego mostu w Annopolu przez Rosjan. Nalot dwóch radzieckich samolotów nad Wisłę. [+]
[00:20:22] Stalowy przedwojenny most w Sandomierzu.
[00:22:50] Dwie rodziny żydowskie zamieszkałe w Popowie, prowadzili sklepy (Herszek i Moszek). Syn Moszka, kolega boh., odwiedziny w domach. Drożdże do domowego wypieku chleba.
[00:25:45] Wyłapywanie i wywożenie Żydów do Lublina/Majdanka. Żydzi z Józefowa, Popowa, Ściegni – rozstrzelani w Świeciechowie. Zakopane szczątki ludzkie wymywane przez deszcze „do dnia dzisiejszego”, w Świeciechowie „za trzecim rzędem chałup”.
[00:29:05] Chłopiec żydowski Szol [?] uratowany z masowej egzekucji („kula go nie dosięgła”), rozstrzelany potem „gdzieś za Wisłą”. Bogaty, dobrze zaopatrzony sklep [Herszków?], kupowanie papierosów.
[00:32:30] Pomoc Żydom: wuj boh. wyprowadził Żydów z Popowa, kryjówka w bunkrze w lesie. Przynoszenie żywności przez Grabowskiego. Po wkroczeniu Rosjan przyjście Żydów do kolonii Zofipole, ładna młoda Żydówka Chajka z Popowa: zgwałcona i „bardzo zdewastowana”. Uratowanie się kilku Żydów. [+]
[00:36:52] Edukacja w Popowie: komplety w prywatnych mieszkaniach. Wuj Franciszek Wojdan i Franciszek Grabowski. Zaminowane pasy terenu wzdłuż Wisły, liczne śmiertelne wypadki, m.in. kolega boh. Lucek Kilian zginął w marcu 1945, rozkręcając minę. [+]
[00:40:20] Wpadnięcie pod lód podczas ucieczki do domu. Niewielkie draśnięcia nóg odłamkami miny. [+] [00:44:45] Starszy kolega Janek Banach ranny odłamkiem miny w twarz, lekarz w punkcie medycznym w Grabówce. Pozostałe w nogach odłamki miny. [+]
[00:48:18] Rehabilitacja nóg na wiejskiej huśtawce.
[00:50:54] Babcia Maria, dziadek i ojciec: Ignacy Dolecki. Nazwisko panieńskie mamy: Mazurek.
[00:52:30] Po powrocie z wojny [polsko-bolszewickiej 1920] ojciec poznał mamę. Udział ojca w wojnie polsko-bolszewickiej, czterej mieszkańcy Popowa zginęli w tej wojnie (m.in. Janowscy). Stryjowie Doleccy zabici przez Ukraińców. Sąsiad ze Świeciechowa Wilk (żona dd. Banach) otrzymał pieniądze „za udział w wojnie”. Wielu mężczyzn z okolicy zginęło w wojnie polsko-bolszewickiej.
[00:59:14] Bogaty dziedzic z Wałowic Hempel, duży dwór dawał pracę okolicznym mieszkańcom, wytwarzano tam spirytus. Dziedzic jeździł dwukonną bryczką, furman Dobrowolski. Dwie córki Hempla i syn, wojskowy, służył w jednostce kawalerii w Kraśniku. Samochód dziedzica Hempla. Rozbicie oddziału młodego Hempla przez Niemców, odmowa walki przez pozostałych przy życiu żołnierzy. Okoliczności śmierci Hempla – „prawdopodobnie” zastrzelony przez żołnierza w obecności sołtysa.
[01:05:29] Zajmowanie dworów przez Niemców, rekwirowanie zapasów żywności. Potajemne przewiezienie furmanką ukrytych w słomie zwłok Hempla do Wałowic, mogiła Hemplów na cmentarzu w Świeciechowie.
[01:08:24] Dziedzic Hempel postrzelony zatrutym pociskiem w nogę w Warszawie, gdzie był posłem na sejm, wkrótce zmarł. Dzieci dziedzica uczone przez guwernantkę we dworze.
[01:11:07] Dwór zamieszkały przez wdowę po Antonim Hemplu, stopniowe podupadanie po wojnie, parcelacja gruntów. Syn gospodarował w Wałowicach, córka lekarka w Zofipolu, druga córka zarządzała dużym majątkiem w Kępie, w czasie II wojny wyjechała na Kresy Wschodnie, gdzie „ktoś jej skrócił życie”.
[01:14:39] Z rozparcelowanego majątku w Kępie wuj boh. otrzymał 2 ha ziemi. Wytwarzanie łodzi w Popowie przez rodzinę Mazurków.
[01:16:34] Murowany dwór w Zofipolu plądrowany przez uzbrojonych złodziejaszków, zastraszana dziedziczka. Parcelacja Zofipola. Murowane czworaki i zabudowania gospodarskie, „sporo dworaków”. Ucieczka rodziny boh. do dworu w Zofipolu podczas frontu wschodniego, spanie w oborze.
[01:20:10] Muzyka i przemówienia propagandowe słyszane w Zofipolu w szczekaczkach niemieckich. Radiostacja na górze we wsi Wesołówka. Wykształceni studenci z Armii Czerwonej udawali Niemców, zlikwidowali radiostację niemiecką. [+]
[01:28:29] Radiostacja niemiecka w Zofipolu, przyniesiona przez Niemca i radzieckich zwiadowców. [+]
[01:33:17] Żydzi ukrywający się w Zofipolu. Zgwałcona Żydówka [Chajka] zmarła, pochowana w lesie popowskim („mindzioki”). Dalsze losy Żydów po wkroczeniu Rosjan, „pojechali do ojczystego kraju”.
[01:39:38] Praca boh. w przepompowni wody na wale. Wizyty Żydów w Popowie po wojnie, odwiedziny u Wojdana. Edukacja: 7 klas w Popowie. Edukacja: przedwojenny nauczyciel, „nieprzystojny Ukrainiec” z Popowa. Brak nauki w czasie okupacji niemieckiej.
[01:45:40] Annopol w czasie wojny: wyprawa z mamą na szczepienia dzięki księdzu ze Świeciechowa. Szczepionki wytwarzane w Dębniaku. Obawy ludzi wobec obowiązkowych szczepionek: „jak nas zaszczepi, to umrzemy”, przekonywanie ludzi przez polskiego lekarza z Annopola. Nakaz powszechnych szczepień dorosłych i dzieci. [+]
[01:52:18] Profilaktyczne szczepienie świń. Wsie Dębniak i Wałowice administracyjnie podlegały pod Jozefów. Po wywiezieniu Żydów pusty Annopol, nieliczni ukrywający się mieszkańcy. Remiza strażacka w dawnej synagodze Annopola, potańcówki przy orkiestrze dętej. Zburzenie synagogi w Annopolu, ocalała w Józefowie.
[01:56:54] Pałac w Annopolu, w czasie wojny praca mieszkańców dla hitlerowskiego komendanta Lazarczyka: „jemu było wszystko wolno”.
[01:58:00] Przegląd (inspekcja) krów w Popowie, pobicie sąsiada Władka Banacha za nieumytą krowę. Występy orkiestry dętej ze Świeciechowa w pałacu dla Lazarczyka. Bezkarność Lazarczyka: strzelanie do Żydów, ostentacyjne obnoszenie się z kochanką. [+]
[02:02:50] Ucieczka Lazarczyka przed Rosjanami, jego śmierć. Dwór w Bliskowicach, dwóch dziedziców, samobójcza śmierć jednego z nich. Wyłowienie ciała przez rodzinę Mazurków, przewiezienie do Bliskowic, grób na cmentarzu w Świeciechowie.
[02:08:10] Córka zmarłego dziedzica po rozstaniu z mężem wyjechała z Bliskowic, majątek rozparcelowano. Drugi dziedzic otrzymał 30 mórg ziemi. Przeniesienie zwłok ojca samobójcy przez córkę do Poznania. „Skończył się dwór”.
[02:11:30] Młyn w Bliskowicach działał po wojnie, młynarz Marzec. Obowiązkowy kontyngent w czasie wojny – gospodarze zobowiązani do przywożenia we własnym zakresie mięsa i zboża dla Niemców do baraków magazynowych w Annopolu.
[02:15:20] Śmierć ojca boh., pęknięcie żylaka, specjaliści w Kraśniku Fabrycznym.
[02:17:40] Edukacja po wojnie. Pierwsza praca przy budowie wału przeciwpowodziowego, służba w junackich hufcach pracy, dwuletnia służba wojskowa pod Warszawą i w Krakowie (artyleria).
[02:21:47] Po wojsku praca w przepompowni przez 6 lat i prowadzenie gospodarstwa. Dom przebudowany przez rodziców ze stodoły. Zakup i przewiezienie domku z Niedbałek.
[02:28:24] Poznanie żony „w normalny sposób” na wiejskiej zabawie, ślub w kościele polskokatolickim.
[02:31:00] Powstanie kościoła polskokatolickiego w Świeciechowie i innych miejscowościach w okolicy. Przejście rodziców z kościoła rzymskokatolickiego do polskokatolickiego. Oddanie przez strażaków remizy na kościół polskokatolicki. Rozłam w kościele z powodu „złego ustosunkowywania się do polskiego społeczeństwa”. [+]
[02:34:57] Stosunki między kościołem rzymskim a polskim, zakazywanie katolikom ślubów międzywyznaniowych. Zastrzelenie księdza narodowego z Grabówki. [+]
[02:38:05] Liczne obozy partyzanckie w okolicy, członkowie obu kościołów – oddzielne oddziały: AK, partyzantka ludowa.
[02:42:37] Partyzantka powojenna, kradzieże. Wysiedlenia cywilów przed nadchodzącym frontem, ostrzał niemiecki zza Wisły, spalenie się domów w Popowie.
[02:44:25] Rosjanie nad Wisłą. Ucieczka rodziny (z krową) przed frontem do Zofipola, potem Chruślanek, schronienie w stodole u rodziny [Naborczyków?]. Droga powrotna przez Stasin.
[02:48:46] Wypieranie Niemców przez Rosjan, katiusze w Stasinie przy studni. Nocleg Rosjan w Stasinie, czerwonoarmista „starszy telefonista Baraban”. [+]
[02:54:05] Bliskość artylerii rosyjskiej, strach, poczucie zagrożenia. Atak artyleryjski przez całą noc: „jeden huk, jeden błysk” z katiuszy. Pociski widoczne nad Wisłą 19 stycznia [1945]. [++]
[02:57:29] Informacja od radzieckiego żołnierza o wyparciu Niemców, powrót do Popowa, radosne spotkanie z radiotelegrafistą Barabanem. Prowizoryczny most na Wiśle dla pieszych zbudowany przez żołnierzy w Wałowicach. Zamarznięta Wisła.
[03:01:12] Przejazd czołgów i ciężkiego sprzętu przez most w Sandomierzu. Kilka czołgów zatopionych w Wiśle w Wałowicach i Świeciechowie. Wyławianie czołgów po wojnie.
[03:06:13] Niemieckie czołgi zatopione w bajorach na łąkach pod Radomiem. Huk radzieckich dział, „aż ziemia się trzęsła”, pospieszna ucieczka Niemców. Ukrywanie przez Niemców udziału w wojnie po upadku III Rzeszy.
[03:10:33] Dziesięciu mieszkańców Popowa wywiezionych na roboty przymusowe, m.in. sąsiedzi: Tuderek, Zobór.
[03:12:30] Radość z końca wojny w Popowie: odpalenie przez sąsiada Walczaka ładunku trotylu.
[03:14:50] Alternatywna wersja zbrodni katyńskiej: 20 polskich oficerów zastrzelonych przez Niemców, przekłamywanie historii.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.