Janusz Maksymowicz (ur. 1930, Warszawa) wychował się w Warszawie w rodzinie byłego legionisty. Jego ojciec Józef Maksymowicz brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie przystąpił do ruchu oporu, gdzie zajmował się szkoleniami i prowadził magazyn broni. W październiku 1943 r. został aresztowany przez gestapo, przez Pawiak trafił do Oświęcimia, a stamtąd do Mauthausen. Przeżył obóz, ale wkrótce po powrocie do Polski, wycieńczony i chory, zmarł. Pan Janusz podczas okupacji niemieckiej kolportował prasę podziemną. Brał udział w powstaniu warszawskim w kompanii szturmowej P-20, kompania KEDYW-u Armii Krajowej. Walczył na Starym Mieście, a po ewakuacji kanałami – w Śródmieściu. 26 sierpnia 1944 został ranny (przestrzał obojczyka) na ul. Tłomackie, leczony w szpitalu polowym przy ul. Mokotowskiej 55. Po kapitulacji powstania uciekł z transportu jadącego do obozu. W styczniu 1945 wrócił do Warszawy. Ukończył studia na wydziale handlu zagranicznego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W 1950 roku został powołany do służby wojskowej w II Berlińskim Pułku Piechoty w Skierniewicach. Pracował w Polskim Towarzystwie Handlu Zagranicznego Varimex. Obecnie jest wiceprezesem Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Warszawie oraz członkiem Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Szefie UdsKiOR.
more...
less
[00:00:09] Ur. 27 października 1930 r. (oficjalna data), 1927 r. – faktyczna data. Data urodzenia zmieniona z powodu zagrożenia aresztowaniem w ramach zarządzeń z dekretu Bieruta. Mama Władysława dd. Suska. Ojciec pochodził ze wsi, zaciągnął się do legionów, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Awans społeczny dzięki legionom – etat (starostwo grodzkie m. st. Warszawy) i mieszkanie w Warszawie.
[00:03:40] Kurs laborantów, praca w wydziale szkolnictwa. Mieszkanie na Nowym Bródnie, ul. Białołęcka, w 1934 r. przeniesienie na ul. Jezuicką. Mama prowadziła dom.
[00:05:37] Edukacja: szkoła powszechna, laboratorium z chemii, doświadczenia z fizyki. Gra w piłkę nożną na przerwach. Sympatyczny polonista. Sąsiedzi Żydzi, życzliwi sklepikarze, zakupy „na kajet”. Przewidywanie wybuchu wojny, bezkarność Hitlera w Europie.
[00:11:50] Powołanie ojca na ćwiczenia wojskowe 1 lipca [1939]. Wakacje latem 1939 r., kolonie w Urlach, odwiedziny rodziców, ojciec w mundurze. [+]
[00:15:00] Wybuch wojny: komunikaty radiowe, alarmy lotnicze, bombardowania. Schodzenie do schronów, zaklejone okna. Zamknięcie szkół. Zdobycie odłamka ze straconego niemieckiego samolotu. Zniszczenie wejścia do domu boh. podczas bombardowania.
[00:19:35] Podczas zawieszenia broni powrót ojca do domu – zwolnienie z wojska. Broń ojca przywieziona z walk. Defilada zwycięstwa w Al. Ujazdowskich z udziałem Hitlera. Wychowanie boh. w duchu patriotycznym.
[00:24:00] Dalsze losy rodziny, polityka edukacyjna okupanta: tylko szkoły podstawowe i średnie zawodowe, boh. uczęszczał do szkoły ślusarskiej. Ukrycie broni z kampanii wrześniowej w ścianach mieszkania. Utworzenie podziemnych jednostek militarnych. Skrytka na broń ojca na podwórku.
[00:28:12] Zaangażowanie boh. w konspirację: nauka strzelania, poznawanie budowy broni. Kolportowanie „Biuletynu informacyjnego” AK i meldunków. Zaprzysiężenie boh. Udział niektórych kolegów w konspiracji.
[00:32:15] Ucieczka podczas próby zatrzymania boh. przez Niemców na Starówce. Obowiązek ustępowania miejsca na chodniku Niemcowi, zastrzelenie chłopca, który nie zszedł z chodnika. [+]
[00:36:28] Utworzenie getta, Żydzi z opaskami na rękawach, zmuszanie do śpiewania piosenki wielbiącej Hitlera.
[00:38:05] Uczęszczanie na tajne komplety: historia, j. polski, geografia, w mieszkaniach nauczycieli. System wchodzenia i wychodzenia na zajęcia. „Zradiofonizowana Warszawa”: propaganda niemiecka ze szczekaczek na ulicach. [+], zakaz nauczania historii w szkole.
[00:40:55] Aresztowanie ojca: po zakończeniu akcji AK kolega ojca z oddziału Henryk Nowicki nie zdał broni, zabrał pistolet do szynku, gdzie ktoś to zauważył i doniósł Niemcom. Rewizja w domu boh., aresztowanie ojca w nocy 13 października 1943 r.
[00:44:12] Rozpacz w domu po zabraniu ojca. Odsunięcie boh. od zadań konspiracyjnych, „zapomnij o wszystkich adresach” – podejrzenie zasadzki. Śledztwo w al. Szucha, przewiezienie ojca na Pawiak. Zniszczenie przez Niemców dokumentów z aresztowania ojca. Zgoda na otrzymywanie 1 paczki żywnościowej miesięcznie. Zagubione grypsy od ojca.
[00:48:42] Opłaceni funkcjonariusze ulokowali ojca w kolumnie przewidzianej do Auschwitz. Trzy listy od ojca po niemiecku z Auschwitz. Pod koniec 1944 r. przeniesienie ojca z Auschwitz do Mauthausen, doczekał końca wojny, wyzwolony przez Amerykanów. Powrót schorowanego ojca pierwszym transportem sanitarnym, wysiadka w Krzyżatce, poniemieckim sanatorium pod Jelenią Górą. Zgoda władz na odwiedziny ojca. Wspomnienia obozowe ojca: „Najgorsi byli kapo”. Praca ojca w Mauthausen w kamieniołomach.
[00:54:30] Ponowny kontakt konspiracyjny z boh. – warsztat naprawy chłodnic przy ul. Przemysłowej, opis pracy. Kolejna praca w zakładzie zegarmistrzowskim przy ul. Miodowej – przerabianie zegarków dewizką na naręczne, obsługa tokarki. Kolejna praca w wytwórni pasty do podłóg i świec, rozwożenie do mydlarni.
[01:00:37] Wznowienie kontaktów konspiracyjnych w przededniu wybuchu powstania, zbiórka 1 sierpnia o godz. 16 w bazie mieszczącej się w Hotelu Polskim przy ul. Długiej 29, oddział: kompania szturmowa P-20 AK, dowódca Tadeusz [Garliński]. Pistolet Walter dla dowódcy. Walki na barykadach w rejonie Starego Miasta. 2 września ewakuacja batalionu kanałami do Śródmieścia (wejście na pl. Krasińskich, wyjście na Nowym Świecie przy ul. Wareckiej).
[01:03:40] Ciężkie walki na barykadzie przy ul. Tłomackie – od strony ul. Leszno, rany boh.: przestrzelenie prawego obojczyka [+]. Odpoczynek na podłodze Hotelu Polskiego. Barykada na ul. Bielańskiej – Niemcy atakujący od strony Ogrodu Saskiego.
[01:08:47] Utrata słuchu w prawym uchu od wybuchu „krowy”. Ranni lub zabici koledzy z kompanii P-20, duże straty w początku powstania. Zdobycie budynków naprzeciwko Teatru Wielkiego.
[01:12:12] Wiadomość o wybuchu transportera-pułapki 13 sierpnia: zmasakrowane ciała leżące na ulicy. Opis wydarzenia. Brak kontaktu z mamą i siostrą.
[01:16:37] Zdobycie magazynu mundurów na Dworcu Gdańskim, powstańcze opaski na niemieckich panterkach.
[01:19:10] Marzenie o pistolecie maszynowym, wyprawa zwiadowcza, zaatakowanie czołgu butelkami z benzyną. Motywacja boh. do walki z okupantem. Pod koniec sierpnia [1944] uświadomienie sobie niemożności dalszego utrzymania Starówki. Niewystarczające zrzuty broni z Zachodu, granatnik PIAT, niezdatna do użycia broń radziecka zrzucana przez Rosjan. Dobre nastroje w oddziale.
[01:25:43] Awans na starszego strzelca po ostrzale czołgu. Możliwość przechodzenia między budynkami Starówki piwnicami. Niebezpieczni snajperzy niemieccy, „gołębiarze”, dzielne sanitariuszki. Moment postrzelenia boh. w ramię 26 sierpnia, trafienie do szpitala polowego pod koniec powstania.
[01:29:45] Ewakuacja szpitala polowego ciężarówkami na Dworzec Zachodni. Różne traktowanie rannych powstańców przez Niemców. Podpisanie aktu zaprzestania działań wojskowych w Warszawie, a nie kapitulacji powstania. [+]
[01:32:17] Rozkaz ewakuacji oddziału ze Starówki do Śródmieścia, zbiórka na pl. Krasińskich, zorganizowany przemarsz kanałami, sygnały przekazywane między idącymi sznurkiem. Nasłuchiwanie odgłosów z włazów kanałowych przez Niemców. [++] Trudy całonocnej przeprawy.
[01:36:18] Przenoszenie rannych kanałami. Droga w całkowitej ciemności. Wyjście z kanału na ul. Wareckiej, mycie na kwaterze. Dokarmianie powstańców ze Starówki. Wytwarzanie kaszy ze zdobytego z magazynów piwnych ziarna na żarnach – plewy więzły w gardle.
[01:41:08] Rozparcelowanie powstańców ze Starego Miasta między oddziały śródmiejskie. Boh. na barykadzie w okolicy BGK. Zastrzelenie samotnego Niemca w luksusowej restauracji Cristal, „satysfakcja”. Ulubiona sanitariuszka Zosia.
[01:46:10] Kwatera w budynku przy ul. Kruczej – pokotem na podłodze w prywatnych mieszkaniach, brak doświadczenia wobec dziewcząt. Barykady przy Tłomackiem i na Bielańskiej przy Banku Polskim utrzymane „do końca”. Skierowanie boh. do szpitala na „fachowy opatrunek”.
[01:49:50] Informacja o zawieszeniu broni – możliwość chodzenia po ulicach. Niemożność przedłużenia powstania z powodu braku amunicji i żywności. Zawieszenie broni po 63 dniach powstania.
[01:53:00] Przewiezienie szpitala na Dworzec Zachodni, załadunek do wagonów towarowych, jadących do obozów niemieckich. Ucieczka boh. z transportu na wiadukcie przy stacji Gołąbki. Poszukiwanie domu Władysława Rzeźnickiego przy ul. Legionów 8 (dziś: Wojska Polskiego 22), nocleg w sławojce u obcych ludzi.
[01:58:05] Praca u sąsiadki Rzeźnickiego na polu. Powrót pieszo do Warszawy 17 stycznia [1945], niedobitki niemieckie w mieście. Przejście na prawą stronę miasta mostem pontonowym, mieszkanie babci na Bródnie. Zniszczone miasto. Wysadzenie Pałacu Saskiego po ustaniu walk, sukcesywne palenie miasta przez Niemców.
[01:02:07] Spotkanie z mamą i siostrą u babci przy ul. Nadwiślańskiej 10.
[02:03:26] Edukacja po wojnie: studia na SGH/SGPiS na wydziale handlu. Powołanie do wojska w 1950 r. (mobilizacja w Układzie Warszawskim), II Berliński Pułk Piechoty w Skierniewicach. Wymiana wyższych oficerów z radzieckich na polskich w Wojsku Polskim. Plakaty propagandowe: „Nie matura lecz chęć szczera…” i „Armia Krajowa zapluty karzeł…”. Oficerowie bez matury, pisanie raportów za dowódców w zamian za przepustki z jednostki.
[02:07:23] Uznanie boh. za „element niepewny”. Prośba o zwolnienie do cywila, pozytywna opinia dowódcy – zwolnienie z rozkazu ministra obrony narodowej, powrót na studia na wydział handlu zagranicznego. Ćwiczenia poligonowe w Czerwonym Borze. [+]
[02:12:28] Ciągłe odmowy wydania paszportu, pierwszy wyjazd zagraniczny w epoce Gierka.
[02:14:25] Praca w Polskim Towarzystwie Handlu Zagranicznego Varimex. Przesłuchania przez UB w czasie Targów Poznańskich z powodu rozmowy z zachodnioniemiecką firmą Krupp w sprawie noży tokarskich. Wszechobecni „opiekunowie z UB” w każdej centrali handlu zagranicznego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.