Paweł Kieruzal (ur. 1969, Wrocław) wspomina działalność w latach 1985-1989 w Międzyszkolnym Komitecie Oporu we Wrocławiu. Był szefem Grup Wykonawczych, od 1987 członkiem Komitetu Kierowniczego. Współorganizował obozy młodzieżowe, podczas których odbywały się szkolenia drukarskie.
[00:00:07] Bohater urodził się w 1969 r. we Wrocławiu w rodzinie robotniczej. Ojciec pracował w Fabryce Automatów Tokarskich, mama chałupniczo. Socjalne warunki życia w domu boh., rola tradycyjnego wychowania przez rodziców i przekazane wartości.
[00:02:00] Wpływ wojennych opowieści dziadka-akowca, który relacjonował wojnę w „stylu reporterów amerykańskich” tj. ukazywał dobre i złe postawy. Komunizm wychowywał młodzież w „nastroju bojowym”. Z czasem okazało się, że zadział przeciw sobie bo duch bojowy został skierowany do walki z nim. [+]
[00:04:00] Geneza działalności opozycyjnej boh. PRL był krajem dualizmu społecznego „my” vs. „oni” - prawdziwi Polacy vs. komuniści. W domu rodzice wyśmiewali treści podawane w telewizji publicznej. Komuniści stali się dla boh. symbolem zła, którego trzeba się pozbyć. Już w podstawówce niszczył z kolegami symbole władzy.
[00:06:00] Stan wojenny był momentem, w którym „zło się objawiło”. Rodzice boh., Kazimierz i Aleksandra, nie wiedzieli o opozycyjnych działaniach syna. Reakcja społeczeństwa na wybór Jana Pawła II na papieża. Rodzice boh. byli członkami NSZZ „Solidarność”.
[00:09:30] 13 grudnia 1981 r. boh. wracał z porannej mszy i na ślizgawce kolega powiedział mu, że wybuchła wojna. Informacja o stanie wojennym była dla wszystkich traumą. Rodzice chodzili na manifestacje, ojciec strajkował w swoim zakładzie pracy.
[00:12:00] Działalność opozycyjna boh. rozpoczęła się po stanie wojennym. W porównaniu z pokoleniem syna boh., jego pokolenie szybciej dojrzało i miało wyższą świadomość polityczną i światopoglądową. Dzieci stanu wojennego i piętno, jakie zostawiła w nich ówczesna sytuacja w Polsce. Akcje strajkowe w szkole boh. i kolegów.
[00:14:15] Utworzyły się młodzieżowe „podwórkowe grupy antykomunistyczne”, które m.in. zdzierały czerwone flagi na osiedlach. W podstawówce boh. z innymi eksperymentowali z drukiem, tworzyli pieczątki i prymitywne formy sitodruku. Zestawiali antykomunistyczne tableaux, które fotografowali i rozprowadzali w formie zdjęć-ulotek. Malowali hasła na murach. Koledzy, którzy zostali złapani, byli poddani represjom i trafiali do izby dziecka. [+]
[00:20:20] W okresie szkoły średniej pojawiły się w niej ulotki i napisy na murach. Tworzyła się sieć, boh. nawiązał kontakt z Międzyszkolnym Komitetem Oporu. Jego założyciele zostali aresztowani przez SB, boh. jako „drugi rzut” uniknął zatrzymania. Boh. chodził do Technikum Mechanizacji Rolnictwa we Wrocławiu. Kontakty z uczniem z LO nr VI im. Prusa.
[00:23:00] Chroniony przez rodziców, boh. nie brał udziału w zajściach stanu wojennego. Później nawiązał kontakt z MKO i zgłosił akces do każdej działalności. Otrzymał przeszkolenie drukarskie i został drukarzem. W domu kolegi drukował m.in. czasopismo „Wieszcz”.
[00:26:00] Działalność organizacyjna polegała na kolektywnym osiągnięciu celu i każdy starał się dostarczyć potrzebne materiały. Część materiałów młodzież dostawała od dorosłej opozycji. „Kombinowanie i organizowanie” narzędzi potrzebnych do druku. Maszyny do pisania były w czasach komuny rejestrowane tak jak broń.
[00:29:00] Farbę „drukarską” robiono z pasty do rąk BHP „Komfort”, do której dodawano barwnik. Boh. drukował też z kolegą w jego piwnicy, w której brakowało oświetlenia i chłopcy musieli wychodzić na zewnątrz, żeby zobaczyć efekt pracy, lokalne dzieci podglądały ich.
[00:30:30] Boh. działał w grupach wykonawczych MKO i z czasem został ich szefem. Okres „wielkiej wpadki” na skutek donosu Soboleckiego, który był tajnym informatorem i doprowadził do aresztowań „góry” MKO. Po aresztowaniach założycieli, organizacja zaczęła budować się od nowa z osób nieznanych bezpiece, m.in. boh.
[00:32:30] Reorganizacja polegała na podzieleniu zadań w MKO i specjalizacji pionów. Wydawana przez MKO gazeta „Szkoła podziemna” zmieniła technikę druku, nakład i skład redakcji. Powstał nowy system kolportażu i magazynowania nakładów. Zasady konspiracji w kołach wykonawczych MKO.
[00:35:50] W kuratorium powstał pomysł stworzenia rady uczniowskiej, aby „skanalizować” młodzież. MKO przejęło tamte samorządy uczniowskie i razem walczyli przeciw komunie. Młodzież inspirowała się przekazem historycznym, treściami m.in. o AK.
[00:40:10] Boh. z kolegami czytali pozycje „drugiego obiegu” drukowane w takiej jakości, że „psuli sobie wzrok”. Zadania i działalność grup wykonawczych. Współpracowali ze wszystkimi odłamami opozycji dorosłej, najefektywniej z „Solidarnością Walczącą”. Ulotkowo wspierali akcje opozycji np. Ruchu „Wolność i Pokój” podczas manifestacji. Działali od 1986 r.
[00:42:30] W ramach grup wykonawczych powstał pomysł przeszkolenia ludzi i stworzenia sieci drukarni mogących działać w wypadkach specjalnych, np. akcji strajkowej. Mieli być zabezpieczeniem w sytuacji aresztowań stałych działaczy, ale do dużej akcji nie doszło.
[00:44:00] Boh. opisywał swoją działalność w pracy magisterskiej. Akcje pomocowe MKO w obronie aresztowanego Frasyniuka i Kornela [Morawieckiego]. Wspólne akcje boh. i „SW”. Kontakty z członkami „SW” np. z Czarkiem Plisem, Jarkiem Kluklińskim i in.
[00:45:35] MKO dbał, aby w szkołach średnich był powszechny dostęp do prasy podziemnej i wydawnictw „SW”. Akcje poza Wrocławiem, skutki akcji w Wołowie.
[00:47:00] Kontakty międzymiastowe wrocławskiej młodzieży opozycyjnej z młodymi z Wałbrzycha, Szczecina, wymiana materiałów. Współpraca na poziomie „technicznym”, nie „organizacyjnym”.
[00:49:00] MKO organizowało szkolenia drukarskie, aby masowo upowszechnić umiejętności drukowania, co stanowiło zabezpieczenie w przypadku rozbicia grupy i dawało możliwość kontynuowania działań opozycyjnych. Szkolenia prowadzone przez boh. Spotkania konspiracyjne organizowano też w salach kościelnych. Wspierający księża i kościoły. [+]
[00:51:50] MKO działało w liceach, szkołach technicznych i in. Charakterystyka poszczególnych instytucji szkolnych w kontekście specyfiki organizacji opozycji. „Zamordyzm” organizacyjny w szkołach technicznych, w liceach – wsparcie nauczycieli. Wychowawca w szkole boh. był „najgorszym ormowcem, łajdakiem”, kształcił „kapusiów”. [+]
[00:54:20] Przed manifestacją w 1988 r. boh. został zadenuncjowany i kuratorium z nauczycielami i dyrektorem szkoły próbowało go zastraszyć.
[00:57:00] Manifestacja doszła do skutku, dotyczyła praw uczniów i propozycji reformy szkolnictwa. Rozbicie demonstracji na pl. Dominikańskim, kolegia dla złapanych uczestników.
[00:59:30] Ruch „Wolność i Pokój” i stosunek do służby wojskowej w pokoleniu boh. „Wymiganie się” od wojska było powodem do dumy. Stosunek boh. do zagadnienia ekologii.
[01:00:50] Współpraca boh. i MKO z „Pomarańczową Alternatywą”, jako (za opisem SB) „zaplecze techniczno-organizacyjne”. Członkowie MKO drukowali ulotki z grafikami Waldemara Krasa popularyzujące happeningi PA.
[01:03:10] Prezydium kierownicze MKO złożone z szefów pionów spotykało się, zgodnie z zasadami konspiracji, nieregularnie i w różnych miejscach. Tematyka i przebieg spotkań. Liderem był Sławek Sobieszek ps. „Szeryf”, wyznaczał kierunki działania, decyzje podejmowano kolegialnie.
[01:05:45] Polaryzacja poglądów wewnątrz organizacji w miarę zbliżania się obrad Okrągłego Stołu. Rozwiązanie MKO. Historia Ruchu Młodzieży Niezależnej Dolny Śląsk. Działacza z MKO byli zbyt młodzi, żeby włączyć się w nowe struktury władzy po 1989.
[01:07:45] Boh. był przeciwnikiem obrad Okrągłego Stołu i ocenia je negatywnie. Wprowadzenie stanu wojennego nie rozwiązało problemów, a jedynie zradykalizowało postawy opozycyjnie młodzieży. Dogadywanie się z rozpadającym się wtedy komunizmem było kompromisem niepotrzebnym. Część osób z MKO poparła Okrągły Stół.
[01:11:30] Boh. zbojkotował wybory 4 czerwca 1989 r. Był sceptyczny w określaniu zmian jako „przełomowych”. Stosunek do ustaleń Okrągłego Stołu.
[01:15:30] Stan wojenny jako moment „eksplozji” polskiego punk rocka. Boh. słuchał Kultu na kasetach nagranych podczas koncertów.
[01:17:10] Utwory Jacka Kaczmarskiego i Przemysława Gintrowskiego. Piosenka „Gdy tak siedzimy nad bimbrem, ojczyzna nam umiera” była niepisanym hymnem pokolenia, podobnie jak „Mury”.
[01:18:00] Boh. został złapany z kolegą przez milicję, ale udało mu się wyrwać i uciec. Kolegę aresztowano i pobito, dostał wysoki wyrok. Boh. był pewny, że przyjdą też po niego i spał w ubraniu. Kolega go nie wydał i boh. został na wolności.
[01:19:40] Podsumowanie i ocena działalności opozycyjnej boh.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.