Miara Izydor

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1844

17 stycznia 2023, Orzechowce

2:04

Izydor Miara (ur. 1931, Wacławice), rolnik, członek nielegalnej organizacji antykomunistycznej Polskie Powstańcze Siły Zbrojne, więzień stalinowski. W okresie późniejszym działacz Solidarności Rolników Indywidualnych, w stanie wojennym internowany w ośrodku odosobnienia w Uhercach. Ojciec Walenty pochodził z Gaci, a mama z Markowej. W latach 20. osiedlili się w Wacławicach koło Przemyśla – wieś powstała po parcelacji dużego majątku. Przed wojną ukończył 1 klasę w Kosienicach, następnie kontynuował edukację w czasie niemieckiej okupacji. Jego stryj Józef Cwynar (żołnierz Armii Krajowej, ps. „Jedynak”) został zamordowany przez okupantów w Markowej na początku lipca 1944 r. Po ukończeniu 7 klas chodził do szkoły rolniczej i pracował w gospodarstwie rodziców. W 1948 r. zapisał się do nowopowstałej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”, odbył tam dwa dwumiesięczne kursy. Uczestniczył także w kursach rolniczych. 27 lutego 1952 r. został aresztowany za przynależność do nielegalnej organizacji Polskie Powstańcze Siły Zbrojne (był łącznikiem, ps. „Dąbrowa”, organizacją kierował Roman Kisiel ps. „Dźwignia”). 24 kwietnia 1952 r. Wojskowy Sąd Rejonowy skazał go na pięć lat więzienia. 10 czerwca 1953 r. na mocy amnestii zmniejszono mu wyrok do 3 lat i 4 miesięcy, a 1 kwietnia 1954 r. uzyskał zwolnienie warunkowe. 6 kwietnia 1954 r. wyszedł na wolność z Ośrodka Pracy w Knurowie (wcześniej był więziony w Sosnowcu, Bydgoszczy, Potulicach, Rzeszowie i Przemyślu). Po wyjściu z więzienia pracował na kolei, następnie był strażnikiem w zakładzie poprawczym dla młodzieży w Przemyślu. Awansował na magazyniera (przepracował na tym stanowisku 8 lat). W 1980 r. otrzymał posadę palacza w domu dla młodzieży niepełnosprawnej przy ul. Kapitulnej w Przemyślu (obecnie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej). Cały czas zajmował się uprawą roli i był działaczem Solidarności Rolników Indywidualnych. 13 grudnia 1981 r. został internowany i skierowany do ośrodka odosobnienia w Uhercach, zwolniony 28 grudnia 1981 r. Przez wiele lat był radnym w gminie Żurawica. 24 lipca 1955 r. ożenił się z Elżbietą Trojniarz i zamieszkali we wsi Orzechowce. Mieli pięcioro dzieci: Stanisława (ur. 1956, zmarła w niemowlęctwie), bliźniaki Walenty i Maria Boratyn (ur. 1957), Stanisław (ur. 1965) oraz Anna Włoch (ur. 1967).
more...
less

[00:00:10] Ur. 19 września 1931 r. w Wacławicach, szkoła w Kosienicach w latach 1938-1947, potem szkoła rolnicza. Rodzice osiedleni w Wacławicach od 1921 r. – dwuhektarowe gospodarstwo z parcelacji majątku. Mama Maria Cwynar z Markowej, ojciec Walenty z Gaci.
[00:02:10] 11 listopada spalenie wsi Ujkowice, Maćkowice, 30 czerwca 1946 r. spalono Orzechowce, Ujkowice, Maćkowice i Batycze. 3 maja 1940 r. gestapo aresztowało 10 osób z Wacławic, 7 zamordowano. Pomnik pamiątkowy.
[00:04:07] Egzekucja 27 Żydów w Maćkowicach, mogiła zbiorowa. Uratowany Żyd rozpoznał „kości swojej córki”. Egzekucje publiczne w Kaszycach 7 marca. Mieszkaniec ostrzeżony przez Niemca.
[00:07:41] Wkroczenie Niemców w 1939 r., wozy pancerne, cukierki od niemieckiego żołnierza. Szkoła w Kosienicach. Bieda w domu, brak butów. Religijna rodzina, starszy brat Franciszek, siostra Stefania Lizoń wychowała dwóch księży. Losy dzieci.
[00:13:30] Parcelacja majątku w Trójczycach [Żurawica?] przez urzędnika Wacława [Wacławskiego?] z banku w Łańcucie. Gorzelnia przekształcona w kościół, pierwsi mieszkańcy z okolic Przeworska. Organizacja Polskie Powstańcze Siły Zbrojne utworzona z byłych członków AK i BCh. Boh. był łącznikiem między komendantami głównym a wojewódzkim.
[00:16:05] Aresztowanie boh. przez UB, przesłuchanie, pseudonim boh. „Dąbrowa”. 18 kwietnia 1952 r. rozmowa z prokuratorem, rozprawa sądowa 24 kwietnia, wyrok 5 lat. Amnestia po śmierci Stalina. Kipisz w więzieniu, zabranie różańca. Tytuł przodownika pracy dla boh., szykanowanie w więzieniu, walka o odzyskanie różańca. [+]
[00:23:17] Dzieci boh: bliźnięta Maria i Walenty, Stanisław, Anna, 11 wnucząt, 14 prawnucząt, „wierni Bogu i ojczyźnie”. Losy boh. po aresztowaniu: areszt w Przemyślu, UB w Rzeszowie, więzienie na zamku w Rzeszowie, obóz karny w Potulicach, kamieniołomy w Bydgoszczy, Radocha w Sosnowcu, kopalnia Knurów. W kopalni szyby „Piotr” i „Paweł”.
[00:25:53] Represje po wyjściu na wolność, zakaz głosowania. Współwięźniowie polityczni, sędzia sądu wojskowego Franciszek Żebrowski z Warszawy – pomoc przy przyspieszeniu wyjścia na wolność. Niemcy skazani w procesie norymberskim w więzieniu, paczki żywnościowe. [++]. O. Maksymilian Kolbe i Jerzy Popiełuszko.
[00:31:40] Patriotyczne wychowanie w domu boh. Ojciec był sierotą, walczył 4 lata w I wojnie światowej w pułku jarosławskim. Powrót ojca z Odessy, napad Ukraińców na mieszkańców Chodorowa. Wojsko Polskie w Jarosławiu.
[00:34:23] Gospodarstwo ojca 5 ha, odmówił służby w policji po I wojnie. Szkoła w Kosienicach ufundowana przez rodzinę Dembowskich. Rozpoczęcie roku szkolnego w listopadzie 1939 – odizolowanie dzieci polskich od ukraińskich. W Wacławicach przez półtora roku przechował się Żyd, spotkanie po wojnie.
[00:39:40] Żołnierz niemiecki jadący na front. Brat mamy Józef Cwynar ps. „Jedynak” stacjonował w Jarosławiu, dostał się do niewoli w Modlinie. Przyjazd Niemców na polowanie. Chrzestny ojciec boh. „Jedynak” zastrzelony przez gestapowca [Schmita]. [+]
[00:44:00] Żyd [Ingiel?] właściciel karczmy w Maćkowicach zamordowany przez sąsiada. 1 września 1939 r. bombardowanie na polu w Kosienicach. Bojkot przez boh. zebrania założycielskiego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
[00:47:40] Ubek Mieczysław Tabisz. Dobra pamięć o boh. wśród mieszkańców Wacławic. Marian Ryba. Sieć kontaktów towarzyskich z klerem, siostrzeniec jest wykładowcą w Watykanie. Postać św. Izydora.
[00:54:20] Edukacja w czasie okupacji niemieckiej, kantyna w szkole. Ślązacy z Wehrmachtu w Kosienicach. Praca przy kopaniu okopów w 1944 r. Zastrzelenie 5 niemieckich żołnierzy, zbiorowa mogiła. W I wojnie ojciec „tak walczył, żeby nikogo nie zabić”. Uratowanie pijanego na drodze. [+]
[01:02:40] Uratowanie kolegi podczas zawału w kopalni. Ostrzelanie taboru radzieckiego przez niemieckie samoloty. Bombardowanie w Wacławicach.
[01:07:20] Znaleziony przez boh. niewybuch. Strach podczas bombardowania., Rosjanie w Sośnicy, zbombardowanie omyłkowe Niemców w Skołoszowie. Obowiązkowe dostawy zboża dla Rosjan egzekwowane z pomocą polskich żołnierzy.
[01:10:00] Ponad 200 wsi spalonych w okolicach Przemyśla. Egzekucja „dwóch Benedyktów” z lasu k. Maćkowic, spalenie żywcem w stodole przez UPA. Sterroryzowani mieszkańcy. Zastrzelenie gen. Świerczewskiego, akcja „Wisła”, powrót nielicznych Ukraińców. [+]
[01:13:00] Ukraińcy podczas okupacji niemieckiej, mowa nienawiści wśród dzieci. [+], donosicielstwo. Pomnik ku czci pomordowanych przez UPA w Ujkowicach.
[01:15:50] Śmierć gen. Świerczewskiego 29 marca, wywożenie mieszkańców z Bieszczad na Ziemie Zachodnie, akcja „Wisła”. Kupowanie paliwa od Ukraińców, syn prowadzi dobrze wyposażone gospodarstwo ok. 20 ha.
[01:18:45] Dwukrotne spalenie Ujkowic: 11 listopada w 1945 r. (zabitych 13 osób) i 30 czerwca 1946 r. Zamordowanie 7 osób w Orzechowcach przez banderowców, spalenie wsi Pikulice pomimo obecności wojska. Wielu Ukraińców na zachodzie Polski otrzymało wzorowe gospodarstwa poniemieckie, wrócili po latach na Podkarpacie.
[01:21:20] Edukacja podstawowa zakończona w 1945 r. w szkole w Kosienicach. Trzyletnie przysposobienie rolnicze w Wacławicach. Kurs rolniczy w Służbie Polsce. Odrzucenie boh. na komisji wojskowej we Wrocławiu ze względu na stan zdrowia.
[01:25:04] Współwięzień Koba z Jawornika Polskiego. Organizacja podziemna „złożona z byłych członków AK, BCh i złego elementu”. Dyscyplina w domu, pięcioro dzieci.
[01:28:17] Aresztowanie boh. poprzedzone wizytą funkcjonariuszy UB u sołtysa. Wśród aresztujących kolega z SP. Kariera boh. w SP, kurs przysposobienia rolniczego w Przemyślu. Odrabianie wojska w Hołdunowie i Siemianowicach Ślaskich. Marszałek Rokossowski przyjmował defiladę na koniu.
[01:33:11] Sukcesywne odmawianie przynależności partyjnej. Odsiadka w więzieniu przez 2,5 roku, wyrok Rejonowego Sądu Wojskowego w Rzeszowie Zmiana UB na SB. Samochód uno kupiony za odszkodowanie. Ślub 25 lipca 1955 r., żona Aniela dd. Trojniarz, zamieszkanie w Orzechowcach.
[01:36:45] Na ojcowiźnie zostali brat i siostra. Gospodarstwo powstałe po parcelacji majątku [Sapiehów w Żurawicy, urzędnik banku łańcuckiego Wacławski]. Pasja fotograficzna boh.
[01:38:03] Dzieci boh: Stanisława (ur. 1956, zmarła po 4 miesiącach), bliźnięta Maria Boratyn i Walenty (1957), Stanisław (1965), Anna Włoch (1967) - jej mąż zmarł z zaczadzenia, zostawił troje dzieci. Kochające wnuki. Dziadek i ojciec Walenty. Imię Izydor po stryju. Zamordowany brat mamy Józef Cwynar ps. „Jedynak”, ksiądz Józef Lizoń.
[01:43:27] Świadectwo zamordowania rodziny Ulmów w Markowej, historyk Szpytma. Śmierć Stalina „już go diabli wzięli”. Przywiezienie 120 więźniów „dalekobieżnych” do więzienia. Wyzwiska w śledztwie. Dzień wyjścia na wolność, odwilż, powstanie Służby Bezpieczeństwa. Śledzący żołnierz KBW na zabawie wiejskiej.
[01:47:35] Wybór na radnego w Żurawicy. Donos na boh., zatarcie zarzutów więźniów politycznych po 10 latach. Odmowa synowi służby na Bliskim Wschodzie ze względu na przeszłość boh. Wnuk jest zawodowym żołnierzem strzelców podhalańskich w Rzeszowie od 12 lat.
[01:50:39] Poznanie żony starszej o 5 lat, relacje z teściową [+]. Praca boh. na kolei, w poprawczaku, prowadzenie gospodarstwa. Kariera w poprawczaku, przejęcie stanowiska magazyniera (Stanisław Preisner), praca do 1980 r. Stanowisko palacza w Przemyślu.
[01:57:53] Stan wojenny, aresztowania nad ranem w domu opieki, odmowa porzucenia stanowiska pracy [+]. 15 dni internowania w Uhercach, zwolnienie na śmierć siostry. Syn prowadzi gospodarstwo po boh. Wyrok więzienia z art. 86 paragraf 2.
[02:01:20] Karne wykluczenie boh. z rezerwy Wojska Polskiego za więzienie. 1200 więźniów politycznych w Zamku Lubomirskich w Rzeszowie. Odgłosy rozstrzeliwań z piwnic. Rozstrzelany współwięzień Łabaj. Ksiądz Józef Kuczek z Łączek Kucharskich uwięziony za udzielenie konspiracyjnego ślubu partyzantom.
more...
less

Bolesławski Bartosz

Bolesławski Bartosz

Instytut Pileckiego

Film