Stefania Torbiarz z d. Socha (ur. 1923, Skierbieszów) w listopadzie 1942 została wysiedlona z rodziną ze Skierbieszowa. Po pobycie w obozie przejściowym w Zamościu trafiła do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Pracowała w fabryce zbrojeniowej pod Berlinem. Przeżyła „marsz śmierci” z Sachsenhausen, wyzwolona przez wojska amerykańskie pod Schwerinem.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) PLIK 658A1869 [długość nagrania 1’23”] [00:00:15] Bohaterka urodziła się w Skierbieszowie k. Zamościa i tam mieszkała do wojny.
PLIK 658A1870 [długość nagrania 29’49”] [00:00:55] W 1942 r. Niemcy wysiedlili mieszkańców i wywieźli do Zamościa, skąd po trzech tygodniach trafili do Oświęcimia. Droga do Auschwitz, gdzie trafili: siostra, szwagier, dwóch braci boh. Przyjęcie do obozu: ogolenie głów, rozebranie do naga – wstyd, mycie, ubranie w pasiaki, bieg do baraków. Zimno. Pobudka o 5 rano (gwizd), apel od 6 do 8 rano, liczenie, praca w polu, kopanie rowów, droga 8 km, rozbiórka domów, odmrożone nogi, noszenie umarłych współwięźniów. Orkiestra grała przy bramie przy powrocie do obozu. Głód. Żniwa: zboże, rzepak. Pobicie przez kapo, pomoc koleżanek. Koszmar codziennego życia. Pobita – uderzona w twarz za picie deszczówki.
[00:12:24] Ewakuacja („marsz śmierci”) obozu Sachsenhausen pod koniec wojny (kwiecień 1945). Pokonywanie 40 km dziennie, koszmar drogi, noclegi na polach. Jedzenie surowych ziemniaków, przydrożnego szczawiu i trawy, łubinu, jęczmienia. Nad głowami latały amerykańskie samoloty, strzelały do niemieckich strażników.
[00:16:03] Wyswobodzenie przez Amerykanów w Schwerinie. Radość i wzruszenie, aresztowanie obozowych strażników.
[00:21:06] Robactwo w Auschwitz - wszy, pchły, szczury, tyfus (42 st. gorączki). Uratowana przed spaleniem przez „Zosię z Krakowa”.
[00:22:15] Wywieziona do pracy w fabryce pod Berlinem, gdzie produkowano części do samolotów. Kradzież kaszy. Warunki sanitarne w obozie. Bombardowanie Berlina, bombardowania obozu przez Rosjan, pożar baraku, boh. wyskoczyła z drugiego piętra, udało jej się zdobyć pasiak. Rabowanie sklepów, nasycenie pierwszego głodu, boh. jadła suchary, żeby się nie przejeść. Radość zwycięstwa. Ludzie umierali z przejedzenia. Zupa z brukwi – najlepsza przez całe życie. Szczury zjadały ludzi w Oświęcimiu.
PLIK 658A1871 [długość nagrania 28’27”] [00:00:48] Głód w obozie, umieranie z głodu, zabieranie jedzenia zmarłym więźniarkom, transporty kierowane do komór gazowych, zupa ze starych pokrzyw z robakami. 60-letni esesman, weteran frontowy, przydzielił boh. skrycie dodatkową porcję zupy i zakopał dla niej po cichu kawałek chleba.
[00:05:30] Powrót – marsz po pracy do obozu, odliczanie więźniów przeznaczonych do gazu: co dziesiąta, ten esesman raz ją pominął w wyliczaniu, palenie ludzi - wstrząsający opis dymu, opowieść Żyda, który spalił całą swoją rodzinę. Iskanie wszy.
[00:08:28] Kąpiel w wannie z płynem [pestycydem] w październiku.
[00:09:30] Wszechobecny głód: „byłabym trupa gryzła”. Kasza na obiad – udało jej się zjeść dwie porcje – najadła się tak, że dostała niestrawności.
[00:11:17] Bohaterka straciła w obozie dwóch braci – jeden spalony (14 lat), drugi zmarł z głodu. Ciągły strach przemoc, tortury.
[00:12:46] Samobójstwa – więźniowie rzucali się na druty ogrodzenia pod napięciem, szczególnie Żydzi „szli na druty”.
[00:12:50] – [00:14:50] Dygresja nt. obecnego stanu zdrowia.
[00:16:10] Euforia po wyzwoleniu obozu, gorączka po zjedzeniu surowych ziemniaków, boh. straciła przytomność od tej gorączki. Jedzenie od Amerykanów.
[00:18:04] Lubeka – odzyskiwanie życia, spacery, zapoznanie z mężem na potańcówce, ślub w Lubece. Wyjazd do Polski, do Starachowic, skąd pochodził mąż. Rodzice przeżyli wojnę na wolności, boh. przetrwała Oświęcim razem z siostrą. Siostra była tak wycieńczona, że już leżała na stercie ciał do spalenia.
[00:20:42] Scena uratowania przed spaleniem siostry boh. – odczytano Niemcowi list córeczki do matki – to ją uratowało.
[00:23:20] Nazwisko panieńskie Socha, bracia Józef i Edward, szwagier Popik.
[00:23:58] Boh. pokazuje numer obozowy, nauka na pamięć po niemiecku, wywoływanie numerów na apelu, tatuowanie numerów.
[00:25:38] Złapanie i pokazowe zamordowanie uciekinierów z Auschwitz, „polnische Schweine”.
[00:26:59] Strach i ukrywanie się na początku wojny koło w Zamościa – kryjówka w cuchnącym sianie. Wielokrotnie w ten sposób uniknęła łapanki. Wpadła, kiedy przyszli nocą do domu – zabrali całą rodzinę.
PLIK 658A1872 [długość nagrania 8’27”] [00:00:10] Śmierć głodowa starszego brata Józefa – wzruszające wspomnienie.
[00:01:41] Rozszabrowany majątek po powrocie do domu – matka rozpoznawała swój dobytek w domach sąsiadów folksdojczów.
[00:03:25] Powrót do Polski, przyjazd do Starachowic, odwiedziny u rodziców pod Zamościem.
[00:04:52] Bezsenność, nieraz śni jej się, że ją zabierają do Oświęcimia.
[00:06:10] Spotkanie po latach z córką sąsiada, który też był w Auschwitz.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.