Tarnowski Jan cz. 3
Jan Tarnowski (ur. 1937, Nowogródek) wychowywał się w rodzinie o tradycjach niepodległościowych
jego wujem był mjr Jan Tabortowski ps. „Bruzda” – jeden z najdłużej ukrywających się oficerów podziemia antykomunistycznego, który poległ w walce z UB w 1954 roku. Jan Tarnowski w 1945 roku przeniósł się z rodziną z Nowogródka do Szczecina. W latach 1958-1971 był związany z Duszpasterstwem Akademickim przy parafii św. Andrzeja Boboli, prowadzonym przez o. Siwka. W marcu 1968 roku brał udział w proteście pod pomnikiem Adama Mickiewicza w Szczecinie. W latach 1976-1980 związany z Ruchem Praw Obrony Człowieka i Obywatela (ROPCiO). W listopadzie 1977 roku zatrzymany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Od sierpnia 1980 roku działacz NSZZ „Solidarność”. 13 grudnia 1981 roku internowany i osadzony w Ośrodku Odosobnienia w Goleniowie i Wierzchowie. Pobity za wykrycie i zdemontowanie podsłuchu w celi. 9 kwietnia 1982 roku opuścił ośrodek internowania. Był projektantem i producentem znaczków pocztowych NSZZ „Solidarność”. W czerwcu 1989 roku członek Komitetów Obywatelskich NSZZ „Solidarność”. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Laureat Nagrody Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana” im. ks. dr. Bolesława Domańskiego.
więcej...
mniej
[00:00:07] Internowanych odwiedzali prowadzący funkcjonariusze SB, którzy pytali o działalność przed rokiem 1980. Powstanie ROPCiO i KOR, w Szczecinie ci sami ludzie działali w obydwu organizacjach. Punkt pomocy był inwigilowany przez tajniaków. Opozycja zbierała się w domu Heleny Kurcyusz – jej sylwetka. W czasie pobytu na Majdanku Helena Kurcyusz rysowała portrety dzieci białoruskich.
[00:03:25] W 1997 boh. był na wycieczce na Białorusi – rozmowa z przewodniczką w Muzeum Historycznym w Grodnie, rozważania na temat nazwy „Białoruś” oraz Litwinów. Zmiany na Białorusi – poparcie dla Łukaszenki w 2017 r. Dywagacje na temat pochodzenia boh., jego „litewskości” i polskiej kultury na Kresach.
[00:10:20] Po powrocie do Szczecina boh. nawiązał kontakty z podziemiem – organizacja na kolei. Józef Olechnowicz był kontrolerem i podlegało mu pięć województw, w podróże służbowe zabierał bibułę – przywiezienie „Tygodnika Mazowsze” do Białogardu. Opinia nt. danych ze sprawozdań SB.
[00:13:30] 13 grudnia 1981 o godz. 10 uruchomiono punkt pomocy w kościele Jezuitów. Jedną z założycielek była siostra boh., zgodę na rozszerzenie działalności wydał ks. Beresiński, który wsparł sekcję finansowo.
[00:15:30] Andrzej Milczanowski po powrocie do Szczecina zrobił inspekcję działaczy podziemia – powołanie i działalność Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej. W 1988 przygotowywano się do strajku w stoczni i porcie – pomoc Milczanowskiego, który do portu wjechał w przebraniu. Mieczysław Lisowski pomógł zorganizować strajk w innych szczecińskich zakładach pracy – opieka lekarska i prawna dla strajkujących. Boh. i Jerzy Zimowski poszli do proboszcza Kuklińskiego, który zaakceptował powstanie grupy pomocy strajkującym – zbiórki do skarbonek, dostawy żywności. Podobno była decyzja o likwidacji Andrzeja Milczanowskiego, decyzję cofnął Kiszczak. Boh. dowiedział się o sprawie od wysokiego urzędnika.
[00:23:55] Decyzja o zakończeniu strajku [w 1988], ustalenia z milicją – pochód robotników z portu do katedry. W czasie mszy przemawiał przewodniczący strajku Edward Radziewicz. Członkowie grupy pomocowej działającej przy kościele Jezuitów chcieli zorganizować poczęstunek dla strajkujących – ekspresowy wypiek chleba i bukiety dla przywódców strajku od kwiaciarki. Do punktu pomocowego przynoszono różne rzeczy, m.in. starsza pani przyniosła dwa słoiczki smalcu. Dzięki Michałowi Paziewskiemu można było oglądać filmy opozycyjne – seanse za datki.
[00:31:50] Wiceminister Jerzy Zimowski pokazywał boh. kartkę napisaną przez członków Komitetu Centralnego – szacowanie młodzieży opozycyjnej w kwietniu 1988 na 20 tys., w październiku na 80 tys., oczekiwanie na przewrót – wiara w przewagę strony rządowej. Ocena Okrągłego Stołu.
[00:36:45] Na spotkaniu ze Stanisławem Cioskiem boh. zadał pytanie – odpowiedź ambasadora – przebieg spotkania z Wojciechem Jaruzelskim, spalenie odrzuconego przez niego raportu. Sprawa listy osób do internowania w połowie lat 80.
[00:42:10] Sprawa weryfikacji pracowników SB po 1989 r. – opinia na temat odpowiedzialności zbiorowej. Opinia na temat ustawy weryfikacyjnej. Wielu esbeków poszło do pracy w policji. Praca komisji weryfikacyjnej – decyzje o powołaniu przed komisję zapadały po zapoznaniu się z teczkami funkcjonariuszy. Jeden ze śledczych brał udział w przesłuchaniach manifestantów zatrzymanych w czasie tłumienia manifestacji 3 Maja w 1982 – jedna z dziewczyn miała wpiętą hitlerowską gapę, funkcjonariusz kazał jej lizać swoje buty. [+]
[00:49:40] Skutki zmian politycznych w kraju – załamanie dostaw pieczywa na Śląsk. Gdy kilku z pracowników kolei zostało internowanych, dyrektor za nich poręczył – działanie podziemnej Solidarności w dyrekcji kolei. Efekty zbiórek funduszy – tworzenie list potrzebujących, wsparcie od biskupa Majdańskiego i papieża Jana Pawła II.
[00:55:45] Skutki weryfikacji pracowników SB – wspomnienie funkcjonariusza, który bił nieletnią. Opinia na temat odebrania emerytur pracownikom peerelowskich służb.
[00:57:40] Po przemianach ustrojowych boh. współpracował z Andrzejem Milczanowskim, którego nazywano hetmanem. Wspomnienie Okrągłego Stołu.
[00:59:40] 28 lutego 1988 r. do Szczecina przyjechał Lech Wałęsa – spotkanie u jezuitów. Z Wałęsą przyjechał ks. Henryk Jankowski, który zapowiedział Okrągły Stół i wybory. Boh. wraz z dziennikarką Aliną Głowacką i prawnikiem Arturem Freyem postanowili przygotować się do przyszłych wyborów – rozmowa z Wałęsą, spotkania z opozycjonistami z różnych ugrupowań. Powołanie i działanie Obywatelskiego Komitetu Porozumiewawczego – współpraca z władzami, sprzedaż cegiełek bez porozumienia z Warszawą, powstanie specjalnej gazety wyborczej.
[01:06:00] Rozważania na temat powstania w Szczecinie muzeum Solidarności – obietnice Kaczyńskiego. Boh. ma duży zbiór wydawnictw podziemnych oraz znaczków. W grudniu 1981 r. powstało w Szczecinie Stowarzyszenie Katyń, którego drugie zebranie miało się odbyć 13 grudnia. Działalność koła kombatantów pod egidą Solidarności, które odebrało członków ZBOWiD-owi. Wizyty Bratkowskiego i Kuronia. Budowanie wspólnoty – rola współczesnych samorządów. Rola Szczecina w historii Polski.
[01:13:14] Wspomnienie dzieciństwa w Nowogródku – zbieranie niezapominajek dla matki. W 1939 r. ojciec pracował w Brześciu n/Bugiem i tam się przeniesiono, dzięki temu rodzina nie została deportowana. Spisy do wywózki robili miejscowi Żydzi, w tym Tiles, który nie wpisał rodziny na listę.
[01:16:05] W Nowogródku Niemcy utworzyli getto. Na Żydów, którzy uciekli z getta, urządzono łapankę. Brali w niej głównie udział Łotysze oraz białoruscy policjanci, w tym sąsiad, który chwalił się złapanymi Żydami. Polacy rabowali domy opuszczone przez Żydów. Sędzina pani Kostecko ukrywała żydowską dziewczynkę, która bawiła się z boh. Po wojnie dziewczynka wyjechała do rodziny w Izraelu.
[01:21:20] Boh. bawił się z białoruskimi dziećmi i rozmawiał z nimi po białorusku – gra w palanta, w noża i inne zabawy. Po przyjeździe do Szczecina boh. miał piłkę zrobioną ze szmat.
[01:25:15] W 1943 r. w domu pojawił się Antek Czarnocki, który pochodził z zamożnej rodziny mającej stadninę niedaleko Nowogródka. Legenda głosiła, że z nowogródzkiego zamku do posiadłości Czarnockich wiódł tunel. Do dworu przyszli sowieccy partyzanci, którzy nastraszyli rodzinę i kazali im uciekać. 1 maja partyzanci przyszli ponownie i zabili wszystkich członków rodziny poza Antkiem, który słabo widział, ale był uzdolniony muzycznie. Antek pojawił się w domu boh. z kozą, która także ocalała – gotowanie ubrań Antka. Koza przyjechała do Szczecina, a Antek został w Nowogródku, ponieważ chciał być blisko grobu matki. Mieszkając na Białorusi grywał na weselach. [+]
[01:34:10] Wywózki mieszkańców Nowogródka do Archangielska i Kazachstanu. Matka nie zgodziła się na repatriację w grudniu, ale w lutym ugięła się pod groźbą wywózki w innym kierunku i rodziną wyjechała do Polski. W Poznaniu mieszkał stryj – losy rodziny ojca.
[01:38:08] W 1947 r. Jan Tabortowski ps. „Bruzda” przyjechał na Boże Narodzenie do Szczecina – wspomnienie wygimnastykowanego wuja, który ćwiczył w domu. Spotkanie z matką i siostrą – religijność wuja, listy do rodziny. Wuj dowiedział się, że Wysocki, jeden z jego podwładnych, nawiązał współpracę z UB.
więcej...
mniej