Zofia Daniszewska z d. Kłusek (ur. 1932, Bajonówka) urodziła się w rodzinie osadnika wojskowego osiadłej na Wołyniu. W październiku 1939 zostali wypędzeni ze swego domu przez Ukraińców, a w lutym 1940 wywiezieni do ZSRR. Po kilkutygodniowym transporcie pani Zofia wraz z matką, siostrą Ireną i bratem Czesławem znaleźli się w specposiołku Połdniewica (Południewica) w obwodzie gorkowskim, skąd po kilku miesiącach zostali przetransportowani do posiołka Onieżskij nad jeziorem Onega. W 1941 po trzech miesiącach podróży dotarli do Uzbekistanu, skąd wraz z polską armią zostali ewakuowani z ZSRR. Pani Zofia wraz z matką i siostrą trafiły do obozu dla uchodźców w Rongai w Ugandzie. Brat pani Zofii, Czesław, walczył w 2 Korpusie i poległ pod Ankoną. Pani Zofia wróciła do Polski w 1947 roku. Jej rodzice objęli poniemieckie gospodarstwo w Strzelinku. Skończyła studia ekonomiczne i osiadła we Wrocławiu. Aktywnie działała w Klubie pod Baobabem. Zmarła w 2019 roku.
00:00:09 Boh. urodziła się 5 lutego 1932 w osadzie Bajonówka na Wołyniu, etymologia na-zwy osady.
00:00:45 Początek XX wieku – wieś w okolicach Tarnowa – tata boh. niesłusznie oskarżony przez mamę o zjedzenie dwóch jajek wyjechał do Ameryki, tam pracował trzy lata na farmie, potem przez dziesięć lat w fabryce samochodów.
00:02:05 Po wybuchu I wojny światowej tata wstąpił do Armii Hallera i walczył we Francji. Po zakończeniu wojny dostał ziemię na Wołyniu. Obok siebie powstały cztery osady woj-skowe: Hallerowo, Osada Jazłowiecka, Bajonówka i (Osada Krechowiecka).
00:03:26 Najbliższa szkoła była oddalona od Bajonówki o 6 km, boh. miała iść do pierwszej klasy we wrześniu 1939. Wybuch wojny pokrzyżował te plany.
00:04:03 17 września [1939] – wkroczenie Armii Czerwonej do osady – zabranie koni tacie pracującemu w polu. 17 października rodzina została wyrzucona z domu przez Ukraińców. Opis domu i gospodarstwa, którym tata (po pracy na farmie w USA) dobrze zarządzał. Ro-dzinie dano sześć godzin na spakowanie rzeczy. Reakcja mamy, która nie mogła uwierzyć w to, co się dzieje i zajęła się obrządzaniem zwierząt. Pomoc sąsiada-Ukraińca, który odwiózł spakowany dobytek do Równego. [+]
00:07:02 Pierwsza noc w Równem spędzona na terenie opuszczonego zakładu produkcyjne-go. Znajomi właściciele sklepu spożywczego odmówili pomocy, bojąc się represji. Rodzinę przyjęła staruszka mieszkająca w piwnicy – warunki bytowe. Starszy brat Sylwek był uczniem gimnazjum i mieszkał w bursie dla dzieci osadników, Czesio miał rozpocząć naukę w gimna-zjum w 1939. [+]
00:09:55 Sowieci ogołocili sklepy – trudności z kupowaniem jedzenia. Nocna kolejka, w któ-rej stało rodzeństwo boh: Ircia i Czesio. Tej samej nocy do mieszkania przeszło trzech ra-dzieckich żołnierzy i polski Żyd, żeby wyrzucić rodzinę. Opór mamy, która nie chciała wyjść, dopóki dzieci nie wrócą – przyprowadzenie rodzeństwa przez żołnierza. [+]
00:12:41 Przewiezienie rodziny do bursy otoczonej strażą. Przywożenie kolejnych rodzin osadników, spotkanie ze znajomą żoną oficera, która powiedziała, że to przygotowania do deportacji. Rodzinie nie pozwolono zabrać zapasów. [+]
00:14:20 10 lutego 1940 – przejazd ciężarówkami na stację kolejową, kilkudniowy załadunek do wagonów osób zwożonych z różnych miejsc – opis wnętrza wagonu, dziura w podłodze zamiast toalety. [+]
00:16:22 Dwutygodniowa podróż w głąb ZSRR. Przyjazd do stacji przed Uralem i rozwiezienie rodzin po posiołkach.
00:17:12 Warunki życiowe w posiołku: mieszkanie kilku rodzin w baraku, atmosfera wśród zesłańców, choroby, problemy z żywnością. Zbieranie grzybów, metody obróbki grzybów trujących. Wymiana odzieży na żywność w okolicznych kołchozach. W posiołku przebywało ok. 3 tysiące Polaków, wysoka śmiertelność wśród zesłańców, kilkanaście pogrzebów dzien-nie. [+]
00:20:01 Mama boh. była bardzo religijna i zaczęła odprawiać nabożeństwa dla zesłańców, prowadziła modlitwy na pogrzebach – przeniesienie rodziny do innego baraku. Przewiezie-nie dwudziestu rodzin na północ, do łagru dla więźniów politycznych, nad jeziorem Onega. Droga do łagru: konnymi wozami po drogach z ułożonych bali. W obozie był jeden barak, w którym wszystkich zakwaterowano, mieszkała w nim już ukraińska rodzina. Opis warunków bytowych. [+]
00:25:35 Mama odmówiła pracy w komendanturze – rozmowa z komendantem obozu. [+]
00:28:04 Praca przy wyrębie lasu w miejscu odległym o 6 km, dwunastogodzinny czas pracy. Trzy dni wolnego w roku: Nowy Rok, urodziny Stalina i rocznica wybuchu Rewolucji Paź-dziernikowej. Marsze kolumny zesłańców do pracy pod strażą. Warunki na wyrębie, specyfi-ka pracy, wyśrubowane normy – brak możliwości zarobienia na chleb. [+]
00:31:12 Mama pracowała przy wyrębie lasu. Wiadomość o napaści III Rzeszy na ZSRR prze-kazana przez komendanta. Radość zesłańców. Zapisywanie się zesłańców do armii. Komen-dant sprzeciwił się wyjazdowi rodziny – zezwolenie uzyskane z powodu brata Czesia, który chciał wstąpić do wojska. [+]
00:33:45 Droga na południe trwała trzy miesiące – statkami, pociągami. Przyjazd do miej-scowości, w której stacjonowały polskie oddziały. Odesłanie na północ do opuszczonych kolonii niemieckich, załadowanie zesłańców na barki.
00:36:04 Kilkudniowy rejs barką, przyjazd mamy, boh. i siostry Irki (brat był w wojsku) oraz koleżanki mamy do domostwa Karakałpaków. Mieszkanie w stajni dla osłów.
00:38:02 Rejs Amu-darią, przejazd rodziny (i koleżanki mamy z trójką dzieci) arbami i na pie-chotę do posiołka odległego od rzeki o 70 km. Przyjazd do kołchoźnika-Uzbeka, mieszkanie w pomieszczeniu dla zwierząt. Spotkanie zesłańca, polskiego Żyda, który skierował kobiety do urzędnika znającego język rosyjski, który dał im żywność. Podczas drogi powrotnej mama usłyszała krzyki i poszła w ich kierunku, zobaczyła kołchoźników młócących dżugarę [sorgo] przy pomocy dwóch osiołków. Gdy kołchoźnicy oddalili się, nazbierała kaszy. Zaopatrzenie w żywność. [+]
00:44:36 Zbieranie się Polaków w miasteczku nad Amu-darią, gdzie był polski urząd.
00:45:42 Przyjazd męża sąsiadki, który był w Armii Andersa, wiadomość od brata Czesia, który też był u Andersa. Przewiezienie rodziny w górę Amu-darii do tej samej miejscowości, gdzie zaczął się ich rejs. Załadowanie zesłańców do pociągu, nadzieje na wolność. Przyjazd do kołchozu.
00:48:56 Rodzina boh. i koleżanka mamy z dziećmi zamieszkały w baraku – opis wnętrza. Zaproszenie mamy na poczęstunek przez kołchoźnicę w regionalnym stroju, żonę przewod-niczącego kołchozu – jej stosunek do Polaków.
00:51:05 Choroba siostry Irci, wyjazd do szpitala, w którym było wielu Polaków. Cotygo-dniowe odwiedziny mamy w szpitalu, piesze wędrówki. Wyzdrowienie siostry i powrót do kołchozu. Kanały doprowadzające wodę, woda dla ludzi ze zbiornika, do którego wchodziły zwierzęta.
00:54:50 Gromadzenie Polaków w kołchozach przed wyjazdem do Persji. Mama pracowała w polu i ciężko zachorowała.
00:56:45 Strażnicy pól mieli groźne psy, jeden z ich przybłąkał się do kołchozu i został przy-wabiony przez mamę z zamiarem zabicia go i zjedzenia. Właściciel psa znalazł zgubę, domy-ślił się, o co kobietom chodziło, ale sprawa została zażegnana. Jedzenie kotów. Boh. była w tym czasie w sierocińcu, gdzie oddała ją chora mama. [+]
01:00:00 Śmiertelność w kołchozie. Mama była chora, ale poszła do pracy w biurze prowa-dzonym przez Żyda. Znalezienie przez mamę spisów Polaków wyjeżdżających do Persji. Ucieczka z kołchozu z kilkoma innymi kobietami i dotarcie do miasta, w którym koczowało mnóstwo Polaków. [+]
01:03:38 Działalność polskiej delegatury w Kaganie – wpuszczanie petentów, bicie kijem tych, którzy się pchali. Mama dostała się do delegatury, otrzymała trochę rubli i jedzenie. Mama namówiła znajome Polki (w tym swoją siostrę), by poszły blisko torów kolejowych. Wywalczenie miejsc w rządowym pociągu. Groźby wyrzucenia z pociągu. Pomoc jednego z podróżujących, przedział dla kobiet i jedzenie. Mężczyzna, który pomógł mamie i jej towa-rzyszkom, pytał kobiety o przeżycia w ZSRR, o ludzi, których spotkały i spisywał te informa-cje. Przyjazd do stacji w górach, przesiadka do autobusów, które zawiozły uchodźców do Persji. [+]
01:11:25 Boh. wyjechała wcześniej z sierocińcem, do którego oddała ją chora mama. Podróż autobusem przez góry do Persji. Dalsza droga przez Indie do Afryki. Rejs do Mombasy, droga do Ugandy. W pięciu osiedlach przebywali uchodźcy, szóstym osiedlem był sierociniec.
01:15:22 Organizowanie szkoły w osiedlu, kwalifikowanie dzieci do klas, egzamin boh. przy tablicy – rozpoczęcie nauki w trzeciej klasie. Edukacja boh. – szkoła powszechna i zdanie egzaminu do gimnazjum.
01:16:50 Osiedle: chaty kryte słomą, łóżka z moskitierami. Choroby wywoływane przez uką-szenia komarów. Organizacja życia dzieci w obozie: ćwiczenia fizyczne, nauka religii, jedna-kowe ubrania dla sierot, by odróżniały się od innych dzieci.
01:18:10 Znajoma z Bajonówki była w sąsiednim osiedlu. Boh. odwiedzała ją, dzieci z osiedla poznawały po ubraniu, że jest z sierocińca i wyśmiewały się z niej.
01:19:15 Przeniesienie do obozu Rongai w Kenii. Zabudowa osiedla: murowane domy, moż-liwość kąpieli w basenie. Zabawy, gimnastyka. W obsłudze obozu byli włoscy jeńcy.
01:22:10 Boh. dowiedziała się, że jej mama wydostała się z ZSRR. Okazało się, że podczas podróży pociągiem kobietami zaopiekował się ksiądz. Mama nie mogła przyjechać do Afryki i wyjechała do Libanu. Mama znalazła, przez Czerwony Krzyż, tatę mieszkającego w Polsce.
01:23:00 Podczas wojny tata wyjechał z Wołynia w swoje rodzinne strony (okolice Rzeszo-wa), po wojnie zamieszkał nad morzem. Mieszkali tam też dwaj bracia. Rodzice odnaleźli się, ponieważ obydwoje napisali do rodziny w USA.
01:23:47 Brat Czesio walczył pod Monte Cassino, zginął pod Ankoną w 1944 [zmarł w wyniku odniesionych ran 27 sierpnia]. Siostra Ircia była Junaczką, rozchorowała się i zmarła na tere-nie ZSRR.
01:24:45 Tata, bracia Sylwuś i Henryk byli w Polsce, więc mama postanowiła wracać do kra-ju. Obawy związane z powrotem do Polski. Podróż statkiem przez Kanał Sueski, pociągiem przez Włochy, Austrię, Czechosłowację. Przejście granicy czechosłowacko-polskiej – mama uklękła po polskiej stronie, całowała ziemię i płakała.
01:27:05 Transport repatriacyjny do Gdańska, zawiadomienie taty o powrocie żony – spo-tkanie w Gdańsku 14 lipca (sierpnia) 1947 – trudności we wzajemnym rozpoznaniu się. Boh. poznała tatę. Przyjazd do Słupska, spotkanie z bratem Sylwkiem, który miał już żonę i dziec-ko. Sylwek zajął gospodarstwo poniemieckie koło Słupska.
01:29:28 Przyjazd do Strzelinka, gdzie tata zajął poniemieckie gospodarstwo. Gdy tata tam przyjechał, to w domu byli jeszcze właściciele: Niemcy. Tata pozwolił im zabrać, co chcieli, i odwiózł ich furmanką do pociągu do Słupska.
01:30:32 W czasie przesiedlania Niemców z Prus Wschodnich do domu zajętego przez rodzi-nę Kłusków trafiła niemiecka rodzina. Niemka uratowała Jureczka, dwuletniego syna Sylw-ka, który topił się w stawie. Relacje między Polakami i Niemcami.
01:32:51 Edukacja boh. – w Strzelinku boh. skończyła gimnazjum i liceum. Brat Sylwek prze-prowadził się z rodziną do Wrocławia, więc boh. przyjechała tu na studia i zamieszkała u brata. Przeprowadzka na stancję.
01:34:33 Boh. poznała Daniszewskiego w kawiarni i wyszła za niego. Mąż był od niej starszy o 18 lat, miał mieszkanie, w którym mieszkali też inni lokatorzy. Po ośmiu latach boh. roz-wiodła się – trudny charakter. Po rozwodzie zmienił zamki w drzwiach, gdy boh. była w pra-cy. Boh. spędziła dwie noce w banku, w którym pracowała, potem z bratankiem włamała się do mieszkania i zabrała swoje rzeczy.
01:38:37 Boh. nie mogła mieć dzieci po przeżyciach na zesłaniu. Skutki głodu i traumatycz-nych doświadczeń.
01:39:05 Boh. skończyła ekonomię. W 1974 r. sprowadziła do siebie schorowanych rodziców i opiekowała się nimi.
01:40:46 Boh. przez trzydzieści lat była zaangażowana w działalność Związku Sybiraków, ośmioletnia prezesura.
01:41:15 Kłopoty z pamięcią.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania] 01:41:32 Mama, mieszkając w Libanie, starała się o zabranie córki z Kenii. Napisała w tej sprawie do prezydenta Raczkiewicza. Brak komunikacji między Kenią a Libanem i rząd lon-dyński zwrócił się o pomoc do królowej matki. Boh. dotarła z grupą repatriowanych Polaków z Mombasy do Port Saidu. Tu trafiła do polskiej jednostki i została wcielona do wojska. Przy-dział umundurowania, miejsce w namiocie z dwiema innymi żołnierkami, codzienne ćwi-czenia (rok 1947). Napięcia między Żydami i Arabami, cywile nie mogli podróżować do Liba-nu. [+]
01:47:05 Sytuacja polskich uchodźców w Libanie. Droga autobusem do Ażaltun, moment spotkania z mamą. [+]
01:49:27 Znajomi Polacy odradzali mamie powrót do kraju, ale po odnalezieniu taty w Pol-sce mama nie rozważała innej możliwości. Spotkanie z tatą w Gdańsku, przyjazd do Strzelin-ka.
01:50:25 Repatriacja do Polski, droga do kraju, przejście graniczne w Czechowicach-Dziedzicach.
01:51:05 W słupskim gimnazjum boh. musiała napisać życiorys i pokazać świadectwo ze szkoły podstawowej. Nauka w szkole handlowej, mała i duża matura, przyjazd na studia do Wrocławia.
01:52:59 Stosunek dzieci do boh. w słupskim gimnazjum.
01:53:58 Tata prowadził dobrze prosperujące gospodarstwo w Strzelinku, wykorzystując doświadczenia z pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie pracował na nowoczesnej farmie i w fabryce Forda. Agitacja na rzecz zakładania kołchozów – namawianie przez sąsiadów, opór taty złamany groźbami wobec rodziny. Przymusowa kolektywizacja: wybór na prezesa gospodarstwa. Kradzieże sprzętu rolniczego. Rozwiązanie kołchozu. [+]
01:57:34 Nazwa kołchozu, sytuacja gospodarstw indywidualnych: dostawy obowiązkowe. Zaniedbania w kołchozie i jego upadek.
01:58:46 Obozy dla polskich uchodźców w Ugandzie. Życie codzienne w sierocińcu: poranna gimnastyka, własne łóżka z moskitierami (zagrożenie ze strony insektów). Boh. chorowała na malarię. Zespół osiedli Masindi, przeprowadzka sierocińca do Rongai w Kenii. Szkolnictwo w obozach.
02:03:00 Sierociniec w Masindi – zabawy dzieci: kąpiele w jednej wannie. Zachorowania na malarię. Czas wolny: przymusowe leżakowanie od 13 do 15, wieczorna modlitwa. W szkole po lekcjach śpiewno pieśni patriotyczne.
02:06:05 Wyjazd do Rongai w Kenii – korzystne położenie obozu, klimat, brak komarów, mieszkanie w barakach opuszczonych przez brytyjskich lotników. Do Rongai wyjechały młodsze dzieci, gimnazjaliści zostali w Masindi.
02:07:26 Wyjazd boh. w 1947, likwidacja obozów. Zakresy czasowe pobytów boh. w ZSRR, Ugandzie i Kenii. Przekroczenie polskiej granicy 14 sierpnia 1947.
02:08:38 Wiele koleżanek z sierocińca wyjechało potem do Anglii, utrzymywanie kontaktu. Ośrodek dla Polaków, emerytów, w Anglii. Historia Zygmunta Kułakowskiego, który po trzy-dziestoletnim pobycie w USA osiedlił się we Wrocławiu.
02:11:15 W sierocińcu były dzieci polskie, ale też trochę ukraińskich, żydowskich.
02:12:00 Działalność harcerstwa: zbiórki, ćwiczenia. Pobyt w szpitalu po tym, jak boh. nie-mal się utopiła w basenie. Kontakty z miejscową ludnością. Droga kolumny sierot do kościo-ła, z którego korzystali miejscowi – stosunek afrykańczyków do białych. Kościół w Rongai: nabożeństwa i modlitwy.
02:15:10 Smutne święta Bożego Narodzenia w sierocińcu, wspomnienia świąt z rodzicami. Organizacja czasu w sierocińcu, spotkanie z dzikimi zwierzętami.
02:18:00 Dzieci z sierocińca (podobnie jak inni Polacy) dostawały od Anglików jednakową odzież, buty.
02:19:35 Boh. była zastępową w drużynie harcerskiej, ale zastąpiła ją wyższa dziewczynka. Domy w Rongai, układ pomieszczeń. Wychowawczyni w sierocińcu: pani Lesiakowa. Rozkład dnia: mycie przed poranną modlitwą, śpiewanie pieśni, śniadanie. W Kenii były siostry za-konne, które prowadziły stołówkę, dyżury w kuchni. Najmłodsze dzieci z sierocińca urodziły się w ZSRR.
02:23:56 Boh. prowadziła pamiętnik (zaczęła pisać w Kenii), do dziś przechowuje pamiątki z Afryki. Nauczyciele i ksiądz wymagali od wychowanków prowadzenia pamiętników. Brak zachęty do opisywania wydarzeń z zesłania – chęć zapomnienia. Wrażenia z Afryki.
02:26:21 Wieloletnie problemy ze snem. Problemy z pamięcią. Opieka nad schorowanymi rodzicami – mama po pobycie na zesłaniu chorowała na nogi, charakter mamy.
02:28:00 Mama pracowała w biurze, które prowadził Żyd i tam znalazła dokumenty wskazu-jące na wyjazdy Polaków z ZSRR. Mama zorganizowała wyjazd pięciu kobiet do Persji – nie mogła iść, więc towarzyszki podróży ją niosły.
02:28:57 Mama napisała książkę, gdy przeprowadziła się do Wrocławia w 1974.
02:29:44 Boh. nie pamięta nazwisk niemieckich rodzin ze Strzelinka, brak kontaktu po woj-nie.
02:30:15 Spotkanie z tatą w Gdańsku na dworcu kolejowym – szukanie się w tłumie na stacji, boh. poznała tatę. Wygląd taty.
02:31:27 Przez jakiś czas w Strzelinku był sklep, do którego dowożono produkty ze Słupska, w domu było biuro sklepu (spółdzielni).
02:31:56 Rozpoznanie taty – radosny moment spotkania.
02:32:45 Podczas pobytu w Równem, po wypędzeniu rodziny z Bajonówki, krążyły wśród osadników pogłoski, że będą mężczyzn wywozić do Związku Radzieckiego. Wyjazd taty i najstarszego brata Sylwestra do rodziny w niemieckiej strefie, do ojca dołączył najmłodszy brat Henryk. Wszyscy trzej przeżyli wojnę. Nie spodziewano się zagrożenia dla kobiet i dzie-ci. Myślano, że tylko mężczyźni zostaną deportowani, a kobiety wrócą do swoich gospo-darstw. Nadzieje na wypowiedzenie wojny przez Anglię i Francję, wypędzenie Rosjan i po-wrót do domów. Wyjazdy mężczyzn, osadników wojskowych. [+]
02:35:28 Rodzeństwo Czesio i Ircia stali w kolejce do jedynego sklepu, w którym mogli ku-pować Polacy. Przyprowadzenie ich przed wywózką.
02:36:13 Obóz dla zesłańców, w którym było 3 tys. Polaków, liczne pogrzeby. Jeden z bara-ków przeznaczono na trupiarnię. Pierwsze pogrzeby: transport zwłok na wózku do lasu. Po-tem chowano zmarłych w trumnach. Mama prowadziła pogrzeby, odmawiała modlitwy. W pogrzebach uczestniczyło sporo osób. [+]
02:38:15 Boh. miała przyjaciółkę, która zmarła – boh. pierwszy raz była na pogrzebie, prze-bieg uroczystości, atak histerii. [+].
02:40:37 Siostra Irka wstąpiła do Junaczek, zachorowała i zmarła w Persji [w dalszej części boh. poprawia, że zmarła w ZSRR].
02:42:28 Sylwetka Czesia, ukochanego brata. Praca wszystkich członków rodziny (podczas pobytu nad jeziorem Onega), Ircia pracowała w cegielni – wyrabianie gliny gołymi nogami.
02:43:58 Pożegnanie z Czesiem, który szedł do armii... [urwany wątek].
02:44:31 Mieszkanie wszystkich rodzin w dużym baraku, ołtarz w baraku. Jeden z zesłańców przywiózł z północy deski, na których potajemnie wyrzeźbił twarze Matki Boskiej i Jezusa – losy płaskorzeźby.
02:45:40 Pożegnanie z Czesiem, który szedł do armii. Uroczystości przed ołtarzem w baraku, brat dołączył do grupy żołnierzy, odmarsz czwórkowej kolumny. Rodzina więcej się nie zo-baczyła. Boh. dwukrotnie odwiedziła grób brata.
02:47:20 Boh. dowiedziała się o śmierci brata podczas pobytu w Afryce, oficjalne zawiado-mienie i zwrot listów, których już nie odebrał. O śmierci siostry także dowiedziała się w Afry-ce. W Persji zmarła cioteczna siostra – boh. odwiedziła jej grób kilka lat temu. Boh. nie wie, gdzie jest grób siostry Irki.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.