Leonarda (Lena) Kielar (ur. 1926, Kowel) urodziła się jako córka oficera polskiego wywiadu. Po wybuchu wojny cała rodzina, zagrożona deportacją, opuściła Kowel i przez Brześć wydostała się ze strefy sowieckiej. Zgłosili się na roboty do Niemiec i do wyzwolenia przebywali w jednym z obozów pracy przymusowej w Nuertingen koło Ulm, gdzie rodzice pani Leny pracowali w jednym z zakładów zbrojeniowych. W 1945 roku wrócili do Polski, gdzie ojciec wkrótce zmarł. Brat pani Leny próbował uciec z kraju przez „zieloną granicę” – został schwytany i skazany na 2 lata. Pani Lena była żoną Wiesława Kielara, jednego z pierwszych więźniów obozu Auschwitz, uczestnika obozowego ruchu oporu, autora książki „Anus Mundi”, operatora filmowego. Mieszka we Wrocławiu.
00:00:07 Boh. urodziła się Kowlu. Jej ojciec, były Legionista, był przed wojną oficerem wywiadu.
00:00:20 Okupacja sowiecka w Kowlu – spotkanie ojca z sowieckim oficerem, z pochodzenia Polakiem, który ostrzegł go przed wywózką (deportacje już trwały).
00:02:13 Nocna ucieczka do Brześcia n/Bugiem. Nieudana próba znalezienia mieszkania, w rezultacie rodzina koczowała na dworcu (brat śpiewał rosyjskie piosenki i rzucano mu drobne na cukierki). Ojciec kupił dokumenty potrzebne na wyjazd do Generalnej Guberni – przejście do niemieckiej strefy ułatwił rodzinie sowiecki urzędnik, któremu spodobała się mama boh. Niemcy obiecali rodzinie mieszkanie na terenie Niemiec. [+]
00:06:56 Przejazd do Białej Podlaskiej – niemieckie obietnice: młodzi i zdrowi mieli jechać do Niemiec, a starszymi i chorymi Niemcy mieli się zaopiekować na miejscu.
00:07:35 Przyjazd rodziny do obozu dla robotników przymusowych koło Ulm n/Dunajem – życie w barakach: pluskwy, zdobywanie żywności – porozumienie z Ludwikiem Kibalą, który zarządzał kurnikiem i dawał potajemnie bratu boh. dwa jajka.
00:09:19 Opieka dentystyczna – Ludwik Kibala trafia na fotel dentysty-Węgra – rwanie zębów obcęgami.
00:12:00 Wyżywienie w obozie – w niedzielę był rosół wołowy, niewielkie racje chleba.
00:13:05 W obozie przebywali ludzie różnych narodowości, m.in. Francuzi, Belgowie, Rosjanie. Włosi mieli radio i ojciec z nimi słuchał wiadomości o zbliżaniu się wojsk amerykańskich.
00:14:09 Rodzice pracowali w fabryce produkującej części okrętowe. Zbliżanie się frontu – oczekiwanie na wyzwolenie. Bombardowania Ulm przez aliantów – zniszczenie miasta. Po całonocnej strzelaninie brat wybiegł na drogę i zobaczył amerykańskie czołgi. W obozie mieszkało ok. 5 tys. osób – wielka radość z wyzwolenia. Amerykańskie transporty żywności i odzieży dla mieszkańców obozu. Przyjazd wozów z ubraniami – reakcja kobiet na widok tylu dóbr. Boh. z trzyletnią siostrą Jadzią bała się wejść w tłum kobiet, ale dziewczynki zostały zauważone przez amerykańskiego żołnierza i obdarowane lalkami. [+]
00:21:41 Zmiana linii frontu – ewakuacja obozu przez Amerykanów – Ludwik Kibala nie chciał wyjechać, bo musiałby zostawić swój „majątek”. [+]
00:24:13 Zamieszkanie na osiedlu, z którego zostały wywiezione rodziny esesmanów – zajęcie trzypokojowego mieszkania. Boh. w jednym z pokoi znalazła futro i wykroiła sobie karakułowy dywanik – reakcja matki. Wizyty amerykańskich żołnierzy, którzy przynosili żywność, ubrania, zabawki, alkohole. Wyjazd Amerykanów na front. [+]
00:28:24 Po skończeniu wojny boh. i brat chcieli jechać do Ameryki i rodzina zapisała się na wyjazd do USA, na który trzeba było czekać dwa lata. Boh. chodziła do szkoły w obozie i uczyła się angielskiego. Życie towarzyskie – boh. spędzała dużo czasu z tancerką z Moulin Rouge i jej mężem Francuzem.
00:30:44 Wizyta w obozie polskich oficerów-agitatorów, namawiających do powrotu do Polski, obiecujących mieszkania i świetne posady. Ojciec podjął decyzję o wyjeździe do kraju – reakcja dzieci. Dwudziestoletni brat zakochał się w kobiecie, która miała wyjechać do Argentyny, chciał jechać razem z nią – decyzja ojca przekreśliła te plany. [+]
00:32:50 Brat dostał samochód od amerykańskiego porucznika i rodzina ruszyła nim do kraju – zatrzymanie przed granicą przez Rosjan, którzy kazali przesiąść się do pociągu i zabrali auto. Napotkani Amerykanie dziwili się, po co rodzina wraca do Polski. [+]
00:34:39 Losy ojca w Polsce – ktoś doniósł na niego do UB, codzienne przesłuchania – ojciec podupadł na zdrowiu i rok po powrocie zmarł.
00:35:21 Próba ucieczki brata i jego kolegi za granicę – złapanie przez straż graniczną. Brat został osadzony w więzieniu przy Kleczkowskiej we Wrocławiu i przesiedział w nim dwa lata. Powrót brata do domu – palenie ubrań, w których wyszedł z więzienia. Z rodziną zamieszkał kolega brata, wypuszczony razem z nim – powięzienny głód. Po wyjeździe kolegi brat chodził na ryby i zmarł nagle nad rzeką. [+]
00:39:10 Tragiczne losy rodziny: siostra Jadzia skończyła architekturę i popełniła samobójstwo. Niedługo potem zmarła mama boh.
00:42:21 Boh. chodziła do szkoły plastycznej, malowała portrety i pracowała, żeby pomagać mamie.
00:43:35 Po ślubie boh. zamieszkała z mężem w Łodzi. Mąż (operator filmowy) kupił mieszkanie blisko szkoły filmowej – nocne partyjki brydża. Boh. namówiła męża na powrót do Wrocławia – praca męża w nowej wytwórni filmowej i mieszkanie.
00:45:35 Boh. zarabiała malując portrety i aranżując wystawy w sklepach. Poznała przyszłego męża Wiesława Kielara dzięki rodzinie Kaczmarskich – pierwsze spotkanie we wrocławskiej kawiarni Monopol. Reakcja mamy, która swatała boh. z sąsiadem. Wiesław Kielar zamówił u boh. portret rosyjskiego generała (do filmu) i wyjechał na święta do rodziny. Tam oznajmił, że żeni się z dziewczyną, którą zna od dziesięciu dni – reakcja matki i siostry. [+]
00:53:26 Łapówka za przyśpieszenie ślubu cywilnego, przyjęcie w domu po uroczystości. Przygoda podczas poślubnej wyprawy kajakowej nad wrocławskie Morskie Oko – zjedzenie amerykańskiej sukienki przez krowę. [+]
00:58:55 Wyjazd do teściowej do Jarosławia – pierwsze wrażenie.
00:59:55 Brydż w pociągu – boh. przegapiła stację we Wrocławiu i wyskoczyła z jadącego pociągu. [+]
01:01:15 Wiesław Kielar przyjechał do Oświęcimia pierwszym transportem więźniów, miał numer 290. Budowa baraków, przywożenie więźniów. Przyjazd Witolda Pileckiego – jego działalność wśród dzieci i młodzieży, nauczanie, dożywianie.
01:02:55 Ucieczka Pileckiego (boh. opowiadała o tym żona Pileckiego) z Oświęcimia – praca u obozowego krawca, przebranie w niemieckie mundury i wyjazd z obozu.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania] 01:05:50 Działalność Pileckiego w obozie – mąż boh. należał do grupy, którą Pilecki się opiekował. Wzajemne relacje Pileckiego i Kielara. Po zakończeniu wojny Pilecki wrócił do żony do Warszawy.
01:06:55 Odwiedziny u wdowy po śmierci Pileckiego – jej opowieść o okolicznościach śmierci męża, który zareagował na kłamliwe wystąpienie Cyrankiewicza na radiowej antenie i za to został aresztowany. Żona widziała się z mężem raz – miał wybite zęby i połamane palce. Próby uratowania męża – prośby do Cyrankiewicza, oczekiwanie pod jego domem. Pobicie Pileckiego przed egzekucją.
01:10:50 Zjazd więźniów Oświęcimia z całej Europy we Wrocławiu – Wiesław Kielar powiedział podczas wywiadu, że nie zna Cyrankiewicza i ten potem utrudniał mu życie: pozwolenie na robienie filmów co dwa lata. Wiesław Kielar zaczął pisać książki – wydania na świecie. W Niemczech nakręcono film wg książki „Anus Mundi” Kielara – nagrody.
01:14:02 Pileccy mieszkali w Warszawie, przed wojną mieli majątek ziemski. Rozpowszechnianie wiadomości o zamordowaniu Pileckiego. Żona Pileckiego opowiadała, że przez dwie noce siedziała na podwórku przed domem Cyrankiewicza, by prosić go o uwolnienie męża.
01:15:00 Po śmierci męża (1990) boh. straciła kontakt z wdową po Pileckim. Kontakty tylko z jego najbliższymi kolegami. Reakcje po śmierci Pileckiego. Mąż boh. znienawidził Cyrankiewicza.
01:16:22 Sukces książki „Anus Mundi”. Kłótnia z sąsiadem Łukasikiem o przerobienie pomieszczenia na garaż – spotkanie z urzędnikiem, który czytał książkę – pozwolenie na budowę garażu.
01:17:47 Przeprowadzka do Krakowa, gdzie Wiesław Kielar pracował w telewizji. We wrocławskim mieszkaniu zamieszkała sprzątaczka z synami. Lekki stosunek męża do pieniędzy.
01:19:13 Odwiedziny u wdowy po Pileckim przy okazji wizyty u znajomych w Warszawie.
01:19:45 Grupa „oświęcimiaków” – Wiesław Kielar utrzymywał kontakt z Julianem Kiwałą (przyjaciel z Jarosławia), Marianem Mikołajczykiem (dyrektor poczty we Wrocławiu). Dzięki ministrowi Rusinkowi mąż dostał pracę w krakowskiej telewizji.
01:20:40 Wizyta Kielarów w mieszkaniu Pileckich – drzwi otworzyła zapłakana pani Pilecka (w tym czasie jej teść był ciężko chory). Opowieść pani Pileckiej o mężu. W mieszkaniu była żona rotmistrza z dwójką dzieci i matka Pileckiego – emocje towarzyszące spotkaniu. Wiesław Kielar napisał o Pileckim i swoich kolegach w „Anus Mundi”.
01:22:10 Minister Kazimierz Rusinek załatwił mężowi pracę w TV Kraków. Zakup zniszczonego mieszkania od sekretarza partii – remont wg wskazówek boh. - wyprawa do Niemiec po tapety.
01:24:25 Przed wojną rodzina mieszkała w kilku miastach, boh. najlepiej pamięta Kowel. Mieszkała tam rodzina ojca (wspólne obchodzenie świąt) – deportowani, zmarli na Syberii. Ojciec był oficerem wywiadu, ukończył szkołę oficerską we Włodzimierzu Wołyńskim (Wołyńska Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii).
01:25:35 Wyjazd z sowieckiej strefy – ojciec wystarał się o fałszywy dokument, że rodzina ma mieszkanie w Warszawie.
01:25:57 Przedstawienie rodziców: Aleksander Marciniak i Elżbieta z domu Deineko – losy mamy: dziadek pracował we Włodzimierzu Wołyńskim przy budowie szkoły oficerskiej, jego żona zmarła, gdy córka miała 3 lata, druga żona również wcześnie zmarła.
01:27:03 Sytuacja po wybuchu wojny – rozpacz mamy, gdy rodzina musiała uciekać z Kowla i zostawić tam swój majątek.
01:27:30 Boh. mieszkała przez rok w Wiedniu u bezdzietnej siostry ojca, która wyszła za Czecha – awantura za tłuczoną porcelanę i powrót do rodziców w Ulm. Spotkanie w Wiedniu z Polakiem, uciekinierem z Syberii – jego droga z Syberii do Austrii, pomoc różnych osób, m.in. kolejarzy, spotkanie z żoną.
01:32:05 Obozy dla dipisów [displaced person] w amerykańskiej strefie okupacyjnej.
01:32:50 Po wkroczeniu sowietów koledzy ojca zostali aresztowani, wymordowani, dlatego rodzina zdecydowała się na ucieczkę. Deportacja rodziny ojca na Syberię.
01:33:29 Siostra Jadzia urodziła się podczas pobytu rodziny na robotach, jako trzylatka mówiła po niemiecku. Boh. urządziła teatr – brat grał na organkach, boh. śpiewała, grupa dzieci uczyły się tańczyć krakowiaka. Ubranka krakowskie z karbowanej bibuły. Przedstawienie dla mieszkańców obozu. [+]
01:37:02 Znajomość z Niemcem, panem Holzem (sprzątał w obozie, był upośledzony umysłowo). Przyjęcie dla znajomych dzieci – p. Holz zjadł wszystkie placki, zniszczenie przez niego czapki boh.
01:39:16 Zajęcia podczas pobytu w obozie koło Ulm – dzieci nie pracowały, starszy brat kosił trawę. Rodzice pracowali w fabryce produkującej części okrętowe – kąpiel Ludwika w farbie do malowania lin.
01:41:08 Boh. zrobiła karykaturalne figury „ruskich” z kubłów po linach, butelek – reakcja Rosjan. Zdolności i skłonności artystyczne boh. – malowanie kwiatów na klombie. [+]
01:43:36 Wyżywienie w obozie – obiad z kota.
01:45:02 Po przyjeździe do Wrocławia rodzina dostała mieszkanie przy ul. Żeromskiego 20. Podczas podróży do Polski Rosjanie zabrali im samochód i ukradli walizki z rzeczami. Siostra nie mogła odżałować skradzionych lalek. Skierowanie do Wrocławia.
01:47:05 Decyzję o powrocie do kraju podjął ojciec, we Wrocławiu było wielu kresowiaków. Wrażenia po przyjeździe do zniszczonego miasta, ocalałe domy przy ul. Żeromskiego. Trudne warunki życiowe po powrocie – ojciec nie dostał pracy, bo miał legionową przeszłość, brata nie chciano przyjąć do szkoły. Wspomnienie zniszczonego Wrocławia. [+]
01:48:50 Brat zmarł niedługo po wyjściu z więzienia. Kolega, z którym brat uciekał i został złapany, próbował uciec jeszcze raz i ta ucieczka się powiodła – dotarł do USA.
01:49:46 Obóz dla dipisów – obiady boh. u zaprzyjaźnionej pary: tancerki Anity i jej męża lekarza – zaproszenie przez amerykańskiego pułkownika na oficjalne przyjęcie. Brak odpowiednich sukienek – uszycie strojów przez krawcowe Niemki. Przedstawienie „Księżniczka czardasza”. Spotkanie podczas przyjęcia z gen. Eisenhowerem (jego opowieść o młodości w Teksasie), który obiecał boh. załatwienie stypendium w szkole plastycznej w Nowym Jorku. [+]
01:57:22 Alianckie naloty na Ulm, wypuszczenie jeńców wojennych z obozów.
01:58:15 W domu, w którym rodzina zamieszkała po przyjeździe do Wrocławia, mieszkała Niemka z rodziną.
01:59:18 Zajęcia po przyjeździe do Polski – urządzanie mieszkania, ręczne dzierganie firanek. Po ślubie boh. zamieszkała z mężem w mieszkaniu, które dostał dzięki pracy w filmie. Zamiana mieszkania z sąsiadem dentystą.
02:01:28 Wykształcenie boh. – szkoła plastyczna we Wrocławiu
praca jako kelnerka w PDT – dobre zarobki i napiwki. Boh. oddawała pieniądze mamie. Praca kreślarki w biurze – żarty ze starszego wiekiem adoratora jednej z młodszych koleżanek, próba zapisania go do ZMP. Znalezienie złodziejki, która okradała pracowników biura – zwolnienie jej z pracy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.