Cecuła Marek
Marek Cecuła (ur. 1944, Częstochowa) to kielecki Żyd i światowej sławy artysta związany z Kielcami i Ćmielowem. Właściwie powinien nazywać się Marek Kohn i w swojej opowieści mówi nam, czemu tak się nie stało. Jego ojciec, Mordechaj Kohn, został w czasie II wojny zabrany do kieleckiego getta. Jego ukochana żona, wcześniej porwana i poślubiona przez niego wbrew woli rodziny, robiła wszystko, żeby go stamtąd wydostać. Udało się to dzięki Janowi Cecule, przyjacielowi ojca, który podarował mu dokumenty swojego zmarłego brata Stanisława Cecuły, ratując w ten sposób życie swego żydowskiego przyjaciela. Ojciec pana Marka trafił pod koniec wojny do obozu w Dachau i Gross-Rosen, ale udało mu się dotrwać do wyzwolenia. Już po wojnie przypadkiem uniknął też pogromu kieleckiego, w czasie łapanki był poza domem. Gdy pan Marek miał 16 lat, wyjechał do Izraela w poszukiwaniu swojej tożsamości i drogi życiowej. Tam zaczęła się jego artystyczna przygoda z ceramiką. Mieszkał w kibucu, razem z przyjaciółmi tworząc artystyczną komuną. Po służbie w wojsku, nie zgadzając się na militaryzację życia w Izraelu, przeprowadził się do Nowego Jorku, gdzie otworzył własną pracownię ceramiczną. Z Polską nawiązał kontakt początkowo w celu zlecania tu swojej produkcji ceramicznej, a następnie osiedlił się tu na dłużej. Stworzył instytucję design’u w Kielcach oraz współpracował z fabryką ceramiczną w Ćmielowie. Tworzył instalacje, nowatorskie rzeźby i ceramikę. Dopiero po powrocie do Polski pan Marek dowiedział się prawdy o sobie - odnaleźli go Cecułowie, zdziwieni, skąd w ich rodzinie osoba wyznania mojżeszowego.
więcej...
mniej
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) 658A3919 [00:00:09] AUTOPREZENTACJA BOHATERA, urodzony w Częstochowie, żył w Kielcach, później wyjechał zagranicę. Wyrastał w rodzinie z korzeniami żydowskimi, ojciec pochodził z rodziny żydowskiej, matka była katoliczką. Jako młody chłopak opuścił dom rodzinny i wyruszył do Izraela (ma tam wujka).
658A3920 [00:00:10] HISTORIA RODZICÓW, rodziny nie chciały zgodzić się na ślub rodziców boh. z powodu pochodzenia. Ojciec wymyślił, że wyjedzie do Izraela i tam będzie czekać na ukochaną, która miała przyjechać z pielgrzymką do Ziemi Świętej. Jednak rodziny dowiedziały się o planie i zakazały jej wyjazdu. Ojciec boh. szybko wrócił z Izraela, odszukał ukrywaną przez rodzinę ukochaną i wykradł ją nocą. Wyjechali do Częstochowy i tam się pobrali, do Kielc wrócili jako małżeństwo.
658A3921 [00:00:00] POCHODZENIE, w domu rodzinnym nie było tematu pochodzenia rodziców, dopiero po wyjeździe do Izraela boh. dowiedział się o wszystkim.
[00:04:15] TRADYCJA ŻYDOWSKA I JABŁKO MACZANE W MIODZIE, na żydowski Nowy Rok tradycją jest jabłko maczane w miodzie – symbol szczęścia, bogactwa.
[00:04:58] IZRAEL I HISTORIA RODZINY, w Izraelu boh. zatrzymał się u wujka, brata ojca. Podczas rodzinnych spotkań dowiedział się o historii swojej rodziny i tradycji żydowskiej. Boh. mieszkał w miejscu dla młodzieży, która przejechała do Izraela bez rodziców. Odbywały się tam różne warsztaty i zajęcia edukacyjne. Boh. uczęszczał na zajęcia ceramiczne.
658A3922 [00:00:18] OKUPACJA, HISTORIA OJCA, podczas okupacji ojciec ukrywał się, po czym został zabrany do getta kieleckiego. Matka planowała, jak wydostać ojca na wolność.
[00:00:57] HISTORIA NAZWISKA CECUŁA, które uratowało życie ojcu boh. Będąc w getcie ojciec otrzymał dokumenty po zmarłym Stanisławie Cecule i pod tym nazwiskiem został wykradziony z getta. Potem rodzice uciekli z Kielc. Po latach do boh. odezwała się listownie kobieta o nazwisku Cecuła i okazało się, że była siostrą zmarłego Stanisława.
[00:05:30] CZĘSTOCHOWA, rodzice boh. mieszkali w małym domku w Częstochowie. Ktoś doniósł na gestapo, że w domu ukrywa się Żyd, ponieważ kobieta przynosiła do domu dużo jedzenia. Gestapo odnalazło ojca, który wraz z kolegą chował się pod podłogą przez ok. 2 lata. Matka mówiła na ojca „myszka”, ponieważ gdy chciał wyjść z kryjówki, skrobał w podłogę.
[00:07:45] OKRES WYZWOLENIA, po okupacji rodzice boh. wrócili do Kielc. Zamieszkali przy rynku w domu, który był własnością rodziny. Na dole ojciec otworzył sklep z częściami samochodowymi.
[00:08:14] POGROM KIELECKI, w okresie pogromu ludzie szukali Żydów, aby ich zabić bądź wygonić. Dwóch mężczyzn z biało-czerwonymi opaskami na rękach i karabinami przyszło do sklepu rodziców w poszukiwaniu ojca, który był wtedy w Warszawie po towar do sklepu. Miał wrócić tego samego dnia i matka, żeby go uprzedzić, zabrała dzieci i pojechała dorożką do Piasek (jednej stacji przed Kielcami), gdzie w pociągu odnalazła męża i powiedziała mu o pogromie w Kielcach. Pojechali pociągiem do Częstochowy.
[00:11:16] KIELCE, boh. i rodzice żył tam w przeświadczeniu, że są częścią społeczeństwa polskiego. Raz w szkole boh. usłyszał „ej ty Żydzie!”, będąc w Izraelu słyszał „Ej ty Polaku!”.
[00:12:45] HISTORIA BRATA I SIOSTRY, siostra boh. zamieszkała w Gdyni, brat osiadł w Kielcach i prowadzi ten sam, dawny dom rodzinny.
[00:13:40] LOSY BOH. W IZRAELU, boh. poszedł do wojska izraelskiego i został spadochroniarzem.
[00:16:45] KIBUC, boh. w kibucu tworzy studio ceramiczne. Życie w kibucu i stworzenie w nim ze znajomymi komuny artystycznej.
[00:19:35] ŻOŁNIERSKIE LOSY, boh. uczestniczył w wojnie 6-dniowej i w walkach pod Synajem.
[00:20:30] BRAZYLIA, jeden z członków komuny był Żydem z Brazylii i zaprosił komunę wraz z boh. do siebie.
[00:22:39] CERAMIKA, znaczenie ceramiki dla boh. i jego twórcze inspiracje.
[00:25:57] NOWY YORK, jedna z dzielnic NY miała tak wielki wpływ na boh., że postanowił tam zostać.
658A3923 [00:00:30] ROZKWIT, boh. rozwijał swoją działalność artystyczną.
[00:08:45] GALERIA, boh. otworzył galerię ceramiczną.
[00:09:20] POWRÓT DO POLSKI ZWIĄZANY Z PRZEMYSŁEM CERAMICZNYM, boh. przejechał do Polski, aby zlecać produkcję porcelany w polskich fabrykach.
[00:13:19] SZTUKA Z MOTYWAMI ŻYDOWSKIEJ, HISTORIA KIELC, boh. zaczął tworzyć prace artystyczne powiązane z historią Kielc. Jedna z nich to „Menora kielecka”, później powstał pomnik złamanej gwiazdy Dawida.
[00:17:50] MORD DZIECI Z GETTA, opis morderstwa ponad czterdzieściorga dzieci, które zostały odebrane rodzicom przy likwidacji getta. Aby upamiętnić to wydarzenie, boh. wraz z podopiecznymi stworzył symboliczny grób.
[00:19:55] „KRONIKA KIELECKA”, opis pracy.
658A3925 [00:01:13] ŚLUB BOH. W KIBUCU, na uroczystość przyjechała matka boh., była to okazja do rozmów na temat korzeni i historii rodziny.
[00:01:50] CZĘSTOCHOWA PODCZAS OKUPACJI, ZABRANIE OJCA, ojciec boh. najpierw trafił do aresztu, później do obozu w Gross-Rosen, a następnie do Dachau, gdzie pozostał aż do wyzwolenia. Niemcy masowo zabijali Żydów, którzy w Dachau pracowali w kamieniołomach. Ojciec boh. namawiał kolegę do zranienia się w rękę, aby trafić do szpitala i nie wracać do pracy, gdzie groziła im śmierć. Kolega nie chciał się zranić i wrócił do pracy, z której już nie powrócił. Ojciec pokaleczył sobie rękę i trafił do szpitala, w którym był do momentu wyzwolenia.
[00:03:21] WYZWOLENIE OBOZU, po wyzwoleniu ojciec wraz z innymi wyruszył w drogę powrotną do domu. Gdy głodni szli drogą, mijali amerykańskich żołnierzy, z których jeden rzucił im kawał szwajcarskiego sera wielkości koła samochodowego. Zatoczyli ten ser do gospodarstwa i piłą pocięli na części. Serem tym handlowali przez całą drogę do Polski.
[00:04:35] POWRÓT OJCA DO KIELC, nie wiedział, co zastanie po powrocie, ale rodzina szczęśliwie była znów razem.
[00:06:40] CENTRUM DIZAJNU W KIELCACH, boh. tworzy w Kielcach Centrum Dizajnu - instytucję na poziomie międzynarodowym. Działalność: m.in. warsztaty dla młodzieży, biblioteka artystyczna. Boh. z powodu polityki zrezygnował z działalności.
[00:11:07] ĆMIELÓW DESIGN STUDIO, boh. zakłada w Kielcach Ćmielów Design Studio.
658A3926 [00:00:26] EDUKACJA W KIELCACH, boh. często chodził na wagary, podczas których farbkami malował na kamieniach. Zainteresowania artystyczne boh. i jego dzieciństwo w Kielcach.
[00:03:45] OPIS RODZINY, dziadek Jan Kowalik pracował na kolei, wujek Władysław Kosterski miał dom, w którym odwiedzali go kieleccy artyści. Matka uczyła się gotować żydowskie potrawy od teściowej.
[00:10:02] LOSY BOH., obecne życie boh. i jego współczesna twórczość ceramiczna. Boh. zamieszkał poza miastem.
[00:14:30] NOMADA, jeden z projektów
do którego boh. został włączony. Stworzył talerze porcelanowe inspirowane kabałą.
[00:17:40] MISTYCYZM ŻYDOWSKI, refleksje duchowe, opis strefy artystycznej powiązanej z religiami.
więcej...
mniej