Ciosek Stanisław cz. 2
Stanisław Ciosek (ur. 1939, Pawłowice, zm. 2022, Warszawa) był świadkiem i uczestnikiem przemian ustrojowych w Polsce pod koniec lat 80. XX w. Wychował się na Ziemiach Zachodnich, dokąd po wojnie przyjechał z rodzicami. Po maturze zakwalifikował się na studia radiologiczne w Moskwie, jednak plany pokrzyżowały wydarzenia Października 1956. Ostatecznie studiował w elitarnej sopockiej Wyższej Szkole Ekonomicznej. Był zdolnym działaczem Zrzeszenia Studentów Polskich (w latach 1969-1973 kierował tą organizacją). Od 1959 r. działał w PZPR, w latach 1972-1985 był posłem na Sejm PRL Vi, VII i VIII kadencji. W połowie lat 70. został I Sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Jeleniej Górze. Podczas „karnawału Solidarności” prowadził w imieniu władz – jako minister do spraw związków zawodowych – negocjacje z opozycją. W stanie wojennym był przedstawicielem rządu w rozmowach z kościelnymi hierarchami i doradcami zdelegalizowanej „Solidarności” i Komisji Episkopatu Polski, a następnie współorganizował przygotowania do Okrągłego Stołu. Po 4 czerwca 1989 r. okrzyknięty przez partyjnych kolegów winnym porażki wyborczej, ustąpił z władz PZPR. Kilka miesięcy później został nominowany przez rząd Tadeusza Mazowieckiego ambasadorem Polski w ZSRR. Na placówce w Moskwie pozostawał do 1996 roku, w tym czasie negocjował anulowanie długu Polski, gwarancję wschodniej granicy, wyjście wojsk radzieckich z Polski. Obserwował pierestrojkę, rozpad ZSRR, pucz Janajewa. Po powrocie do kraju został doradcą Aleksandra Kwaśniewskiego. Zmarł 18 października 2022 w Warszawie.
more...
less
[00:00:03] Na placówce w Moskwie błyskawiczne złożenie listów uwierzytelniających, uroczystość na Kremlu, przyjmował Łukianow. Przygotowanie wizyty premiera Mazowieckiego w Moskwie. Kolejność wizyt zagranicznych premiera Mazowieckiego: Watykan, Moskwa.
[00:04:25] Przebieg wizyty, hymn ZSRR na lotnisku. Rzeczowa rozmowa z Gorbaczowem: nienaruszanie interesów, przyjazne stosunki. Rozważne, bez pośpiechu postępowanie Mazowieckiego. Osoby towarzyszące premierowi w Moskwie. [+] Precyzyjny rozkład przebiegu wizyty wedle protokołu dyplomatycznego, Wałęsa szedł na żywioł. Rozmowa z Gorbaczowem przeciągnęła się.
[00:09:22] Tematyka rozmowy Mazowieckiego z Gorbaczowem: zapewnienie swobodnego transportu Północnej Grupy Wojsk, gospodarka: radziecki gaz, polski węgiel rozliczenie w rublach transferowych, sprawa Katynia.
[00:12:00] Otwarcie na krótko tajnego archiwum radzieckiego, tajna teczka katyńska. Podpalenie pomnika Lenina w Nowej Hucie – prowokacja wobec Mazowieckiego. Bardzo dobry klimat rozmowy, pożegnanie Gorbaczowa: „Może pana to zdziwi, ale życzę panu jak najserdeczniej sukcesów”. To była pierwsza wizyta po przemianach, w listopadzie 1989.
[00:17:05] Wille RWPG na Worobiowych Wzgórzach, hotel „Oktiabrskaja” (dziś „Prezydent”) koło Kremla. Przełom w stosunkach, Mazowiecki budził zaufanie, dobra chemia z Gorbaczowem, zadowolenie Mazowieckiego.
[01:21:31] Wyjazd do Polski w styczniu, dokończenie szkolenia dyplomatycznego. Rozmowa kontrwywiadowcza. Przemiany ustrojowe w bloku sowieckim: upadek muru berlińskiego, „aksamitna” rewolucja w Czechach i krwawa w Rumunii. Pretensje Rumunii do ZSRR, że nie zainterweniował. Odpowiedź wiceministra Aboimowa.
[00:25:12] Wyjaśnianie decyzji polskich władz o dopuszczeniu „S” do władzy – sekretarze jeździli po całym Układzie Warszawskim. Boh. tłumaczył w Rumunii, spotkanie w gabinecie Ceausescu – on sobie zdawał sprawę z wagi przemian. Spotkanie politycznego komitetu doradczego państw Układu Warszawskiego w grudniu 1989 r. w Moskwie. Kategoryczne wystąpienie Ceausescu, zażądał pomocy, odmowa Gorbaczowa. Stanowisko NRD, następca Honeckera Egon Krenz – przeczucie końca.
[00:32:55] Przyjazd do Moskwy, przez rok rutynowe wizyty, obowiązkowe spotkania z dostojnikami ZSRR oraz ambasadorami innych państw. Spotkanie z ministrem rybołówstwa – limity na połowy dla Polski na Morzu Ochockim. Zdjęcie z papieżem Janem Pawłem II. Szklanka koniaku. [++]
[00:42:26] Spotkanie z ministrem obrony Pawłem Graczowem, rozmowy o wyprowadzeniu wojsk rosyjskich. Częste odwiedziny w ambasadzie u boh. Reformy przeprowadzali ludzie z KPZR, w ZSRR nie było opozycji. Łatwy dostęp do informacji, koledzy. Pytanie Graczowa o „guzik atomowy”. Skoroszyt z szyfrem dekodującym wprowadzony przez trzy osoby. [+]
[00:47:55] Siedziba KGB Łubianka połączona podziemiami z Nową Łubianką – sztab policji politycznej. Wizyta u Kriuczkowa – budził obrzydzenie boh.: „my nie chcieliśmy użyć władzy i przemocy [wobec Solidarności]”. Fałszowanie dokumentów przez KGB. [+]
[00:55:31] Spotkanie z wiceprezydentem Janajewem, znali się ze współpracy organizacji młodzieżowych. Delegacja w Moskwie, gospodarzem był Komsomoł. Wizyty w fabrykach, winnice Mołdawii, wino, koniaki.
[00:57:51] Anegdota: wizyta prezydenta Kwaśniewskiego w Armenii, wytwórnia win i koniaków w rękach Francuzów. Mapa podboju Rosji koniakiem armeńskim. Słowo „moskowskij razliw” – podrabianie alkoholu. Degustacja koniaków. Ważenie prezydenta odważnikami z koniaku. Wytwórnia polskiej wódki za płotem. [++]
[01:03:46] Spotkanie z Janajewem. Zaprzyjaźnianie się po rosyjsku – zamienianie ubrań. Pijany wiceprezydent Janajew na Kremlu, przedstawienie planu puczu. Przekazanie informacji ministrowi Skubiszewskiemu – list napisany ręcznie, żona była kurierem, instrukcja antyszpiegowska. W planie nie było daty. Urlop na Krymie, niedaleko Gorbaczowa. [++]
[01:11:11] Depesza z podziękowaniem od Skubiszewskiego. Wspomnienia Jarosława Kaczyńskiego. Zlekceważenie informacji o puczu w Polsce.
[01:14:00] Sprawa puczu Janajewa – obawy Amerykanów. Koncepcja samoograniczającej się rewolucji. Świadomość słabości Gorbaczowa i rozkwitu sił konserwatywnych (setki tysięcy aparatczyków w wojsku, bezpiece, partii i administracji państwowej). Najważniejszy czynnik w Polsce: strach, następnie słabość wszystkich stron, osłabiona „S”, rozbita partia, przegrana młodzież i inteligencja, nieudane reformy gospodarcze.
[01:19:22] Gospodarka ruszyła trochę w stanie wojennym. Reformy Wilczka. Strach, słabość, brak koncepcji. Bezradność opozycji, planowana pomoc z Zachodu: 5 mld dolarów. Brak innego poza neoliberalnym pomysłu. Sachs wycofał się z Moskwy, plan Balcerowicza.
[01:23:00] Sytuacja w Polsce po wprowadzeniu planu Balcerowicza – tylko przy projekcie neoliberalnym były pieniądze. „Bronię i szanuję Balcerowicza”.
[01:25:46] Zaprzyjaźniony ekonomista Oleg Bogomolow, jego plan reform przepadł. Boh. był popularny w ZSRR, występował w mediach. Intelektualiści bywali w ambasadzie – z Eugeniuszem Mielcarkiem radcą ds. kultury – organizowanie Salonów Szopenowskich. Rozmowa ze Światosławem Bełzą po polsku. Jego prapradziadkiem był Władysław Bełza, autor wierszyka „Kto ty jesteś Polak mały”, Żyd z Bełżca.
[01:31:23] Bełza był kreatorem kultury, impresariem, organizował koncerty, wyznaczał trendy. Organizował bezpłatne koncerty najwybitniejszych rosyjskich artystów z wystawnymi przyjęciami. Salon Szopenowski – ręcznie robione duńskie świece [+]. Rozkwit handlu kwiatami. „Przychodziła cała Moskwa” – nawet ministrowie, artyści – raz na kwartał.
[01:36:45] Premier Gajdar chciał wprowadzić gospodarkę rynkową, był szefem działu gospodarczego „Komunista” i „Prawdy”. Błąd bogatego świata zachodniego, bo nie chciał pomóc Gajdarowi (Rosji). Wizja zdrowej demokracji w Rosji.
[01:41:20] Strach Zachodu przed potęgą Rosji. Tam dominował nurt prozachodni. Część aparatu chciała przemian (Gajdar, Jelcyn). „Dziś mamy wyhodowanego wroga”. Roszady personalne na górze. Czernomyrdin był zwolennikiem starego porządku, został szefem Gazpromu. Wahanie Jelcyna.
[01:46:03] Reformy Gajdara przyniosły straszna biedę, niewypłacane emerytury, głód, żebractwo. „Wytrzymałość narodu radzieckiego”. Żal Gajdara do Zachodu. Eksperyment Sachsa na żywym organizmie Rosji. „Mam poczucie winy”. Dobre stosunki z Gajdarem. Prorynkowa partia Sojusz Sił Prawicowych.
[01:51:24] Monumentalizm i imperializm rosyjski. Gajdara wspierał Jelcyn. Zmiana ceny biletu metra. [+] Niewielu reformatorów wokół Gajdara. Gorbaczow nie chciał upadku komunizmu.
[01:54:51] Karaganow, „eksportowy intelektualista”, początkowo zwolennik westernizacji, potem dążył ku Chinom, tolerowany przez Putina, szefuje think tankom. Bywa wielkoruskim intelektualistą, charyzma, błyskotliwość. [+]
[01:59:20] Stosunki z krajami bloku radzieckiego przejęło od Wydziału Zagranicznego KC KPZR Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Pomocny ambasador Grinin ze skrzydła reformatorów.
[02:02:26] Ministrowie spraw zagranicznych Kozyriew, Iwanow, Ławrow. Spotkanie z Kozyriewem w starym pałacu MSZ (MID): mysz. Prozachodni, kompromisowy, nie kierował się mocarstwowością. Kompleks wzrostu wobec Olechowskiego. Kompleksy przekładały się na miękkość polityki.
[02:08:50] Jedyny wówczas model gospodarczy na świecie: neoliberalny wg. konsensusu waszyngtońskiego. W Rosji nie zadziałał. Minister spraw zagranicznych Iwanow, kompetentny, absolwent MGIMO. Szkoła dyplomacji MSZ, MGIMO – tam studiowała też córka boh. – uciekła po pół roku z powodu szkolnego reżimu, wysoki poziom studiów.
[02:12:13] Każdy kolejny minister był silniejszy od poprzedniego. Znajomość z Ławrowem. Negocjator, dotrzymywał słowa, rzeczowy, pięknie mówił po rosyjsku. Słabość boh. do poetów. Ławrow wysoko mierzy, ryzykuje, wykształcony.
[02:19:15] Prośby z polskiego MSZ o odnalezienie historycznych dokumentów, archiwa MID. Ogromny pokój wypełniony segregatorami z dokumentami od czasów carskich. Sprawny system archiwizacji obsługiwany przez jednego człowieka od dziesięcioleci. Pieczęć urzędowa. [+]
[02:24:00] Olbrzymia księga buchalteryjna na wystawie – kaligrafowany spis więźniów. „Księgowana śmierć”.
[02:25:30] Stosunki z Kościołem w Moskwie. Kościół polski, katedra, zbudowany ze składek moskiewskiej Polonii w roku 1911 r. W latach 90. zdewastowany. Losy budynku w XX w. (akademik, magazyn). Odzyskiwanie kościoła przez moskwiczan polskiego pochodzenia od władz i cerkwi prawosławnej. Pojednanie wymaga pojednania kościołów.
[02:31:00] Stosunki boh. z polskimi hierarchami kościelnymi oparte na zaufaniu. Misja ewangelizacyjna skierowana na wschód. Abp Kondrusiewicz, spotkania potajemne.
[02:34:03] Nuncjusz papieski w Rosji, Słowak [John Bukovsky]. Odejście boh. z Kościoła. Szkoła polska, własne autobusy ambasady. Przyjazd księdza Pikusa – bez przygotowania i wsparcia. List kardynała Glempa, pomoc firm. Odbudowa kościoła polskiego. Pierwsze msze na świeżym powietrzu – zgromadzenie publiczne, pomoc konsula Michała Żurawskiego. [+]
[02:41:08] Załatwianie sprawy Katynia przez Żurawskiego. Ogromna placówka dyplomatyczna, własny schron atomowy, elektrownia, wieżowiec z mieszkaniami pracowników. Irkuck, Petersburg, Mińsk, nie we wszystkich republikach były konsulaty. Budowanie ambasad po upadku ZSRR, poszukiwanie lokalizacji przez boh. Przyjęcie w Kiszyniowie. [+]
[02:45:24] Sprawa Kościoła w Moskwie, współpraca z polskim episkopatem. Rozczarowanie kościołem katolickim i cerkwią po podpisaniu porozumienia. Wiadomości o ekspulsji niektórych księży i zakonników. Jezuici w Rosji.
[02:49:35] Cerkiew prawosławna „zahibernowana” przez władzę radziecką, infiltracja KGB. Obawy cerkwi przed zorganizowanym katolicyzmem, słabość cerkwi. Jan Paweł II nie przyjechał do Rosji, bano się go. Laicyzacja społeczeństw także w krajach wysoko rozwiniętych.
[02:56:22] W czasie puczu Janajewa boh. był na Krymie w domu wypoczynkowym związków zawodowych. 40 km dalej internowano Gorbaczowa. W czasie rozmów z Ukrainą Leonid Kuczma zakwaterował delegację polską w tej willi. W Warszawie zlekceważono informację o planowanym puczu.
[02:59:43] Poruszenie w Warszawie informacją o rozpoczęciu puczu. Telefon z ambasady na Krym z informacją o puczu, chargé d’affaires Andrzej Nierubiec. Wyjazd do Moskwy. Przepychanki na lotnisku w Symferopolu, pomoc lokalnych władz w wejściu na pokład, „dipkartoczka”.
[03:03:49] Nastrój w Moskwie. Pucz niewidoczny na ulicach. Relacje CNN na cały świat. Pijany Janajew w telewizji. Kontr-pucz organizowany wokół Gorbaczowa. Wiece protestujących. Armia stanęła przeciwko puczystom, telewizja nie nadawała relacji – zamiast puszczano „Jezioro łabędzie”. Reakcja świata na pucz.
[03:11:15] Gorbaczow – człowiek złamany. Podpisanie dekretu o delegalizacji KPRosji, twarz Gorbaczowa. [+]
[03:13:18] Kraje nadbałtyckie. Ogłoszenie niepodległości Ukrainy – Polska pierwsza ją uznała. Zaskoczenie siłą dążeń niepodległościowych republik nadbałtyckich, które do końca nie dały się sowietyzować. Bitwa o stację telewizyjną. Obawa Polaków na Litwie przed litewskim nacjonalizmem. Motywy Polonii.
[03:18:42] Raporty z konsulatu w Wilnie. Słabość Kremla, determinacja ruchów niepodległościowych – zaskoczenie w Moskwie. Wahania Gorbaczowa.
[03:21:40] Rozmowa z prof. Stelmachowskim, odgłosy strzałów. Kontakty z Markiem Karpem, przysyłanie gazet rosyjskich analitykom. Gospodarstwo rolne Marka, próby podpalenia. Śmierć w wypadku samochodowym.
[03:27:25] Wizyta Wałęsy w Moskwie, konflikt z Olszewskim. Drugi gest katyński (pierwszy wykonał Gorbaczow wobec Jaruzelskiego): Jelcyn wobec Wałęsy. Polacy oczekiwali przeprosin. Jelcyn w Polsce, łzy i prośba „wybaczcie” na Powązkach. Media tego nie odnotowały.
[03:30:09] Przerażenie i szok Rosjan po filmie „Katyń”. Rozmowy na temat wojny 1920 r. Gorbaczow przekazał listy osób wywożonych do miejsc stracenia, Wałęsa dostał dokumentację pomordowanych, ich dokumenty osobiste. Nie wiadomo, co się stało z rzeczami osobistymi pomordowanych ani gdzie one są – jest tylko wniosek o zgodę na ich zniszczenie. Śledztwo katyńskie. Rosjanie nie przeprosili, bali się odszkodowań.
[03:36:59] Częste wyjazdy boh. do Katynia. W czasie PRL Rosjanie nie przyznali się do zbrodni katyńskiej, wstydzili się. Firmy joint venture w stosunkach z Polską wymyślili Rosjanie – chcieli ratować część majątku, „ja to lekceważyłem”.
[03:41:00] Przebudowa systemu prawnego i stosunków w państwach. Traktat między Polską a Rosją. Zastrzeżenia rządu Olszewskiego do umowy wysłane depeszą – Wałęsa odebrał to negatywnie. Przebieg przygotowywania traktatu. [Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy, sporządzony w Moskwie dnia 22 maja 1992 r.]
[03:46:15] Wyjście wojsk rosyjskich z Polski – potrzeba udowodnienia przewagi Polski – a było to ustalone między ZSRR a USA. Grzegorz Kostrzewa-Zorbas z grupy niezawodowych dyplomatów. Andrzej Ananicz. Rundy negocjacji. Styczeń w Moskwie. Buta i awanturnictwo młodych dyplomatów, brak profesjonalizmu.
[03:53:22] Spotkanie Wałęsa-Jelcyn, dobra chemia, podobny styl zarządzania, polubili się. Zapytanie Rosjan o chęć wstąpienia Polski do NATO. Jelcyn na ciężkim kacu w Belwederze, Wałęsa nie pił alkoholu. Pouczanie Jelcyna przez Wałęsę. [++]
[04:00:15] List Jelcyna do przywódców europejskich i USA z dementi – niezgoda na przystąpienie do NATO. Jelcyn przypominał dzisiejszego Trumpa. Hierarchie w dyplomacji. Jelcyn poparł pucz. Biła z niego odwaga, nie wdawał się w szczegóły, władca absolutny. Wizyta Jelcyna w sklepie w Petersburgu. Schorowani starzy przywódcy ZSRR. Potrzeba silnego przewódcy. Sylwetka Jelcyna. „Putin próbuje zebrać resztki imperium”.
[04:08:12] Sobczak (mer Leningradu/Petersburga), wizyta w Petersburgu – Putin był pomocnikiem Sobczaka. [+] Sobczak: „dobra mieszanka europejskości i rosyjskiej duszy”. Balcerowicz w Moskwie, rozmowa z Gorbaczowem. Dwaj prezydenci jednocześnie: ZSRR (Gorbaczow) i Rosji (Jelcyn). Propozycja „dowolnej funkcji” w Rosji dla Balcerowicza. Lunch z Sobczakiem w ambasadzie. Agnieszka Magdziak-Miszewska, dementi Siłajewa na temat rzekomej wypowiedzi Balcerowicza o chęci przystąpienia Polski do WNP. Pomoc Sobczaka.
[04:16:00] Sobczak chciał zmienić Rosję, zbliżyć ją do Europy. Europejskość w Rosji oznacza najwyższy standard („euro-remont”). Działania Sobczaka w Petersburgu. [+]
[04:18:44] Rozwiązanie KPZR przez Jelcyna, zniszczył nimb Gorbaczowa. Aleksandr Ruckoj (przyznawał się do polskich korzeni) liczył ofiary puczu Jelcyna. Oficjalną liczbę ofiar ustalono na ok. 130, Ruckoj skończył liczyć przy 1300. Ocena Ruckoja, opowiedział się po stronie rady najwyższej. Decyzje wokół Jelcyna podejmowali wojskowi. Niewielkie poparcie dla puczu wśród Rosjan.
[04:24:33] Ruckoj został skazany i szybko wypuszczony. Rozstrzelanie parlamentu. Pod Moskwą stacjonują 4 dywizje wojska. Polska poparła Jelcyna jako demokratę. Rozmowy na bankiecie pożegnalnym boh. Niewielkie ofiary przemian w Polsce.
more...
less