Gąsiorowski Szczepan
Szczepan Gąsiorowski (ur. 1948, Topiłówka), siostrzeniec Wacława Sobolewskiego ps. „Sęk”, „Skała”, żołnierza Armii Krajowej, zamordowanego w czasie Obławy Augustowskiej. Jego mama Zofia była siostrą Wacława Sobolewskiego. Najstarszym bratem mamy był Stanisław (ur. 1910), który utopił się jako dziecko. Kolejny brat, Bolesław Sobolewski, urodził się w 1912 r. Następny był Jan (ur. 1914) oraz Wacław (1916-1945), jedyna ofiara Obławy Augustowskiej, której ciało udało się odnaleźć. To były dzieci dziadka Szczepana Gąsiorowskiego, Jana Sobolewskiego, ze związku z Marianną. Po jej śmierci dziadek ożenił się z Józefiną, z którą miał jeszcze czwórkę dzieci: Leokadię (zmarła w dzieciństwie), Zofię (ur. 1920, mama Szczepana Gąsiorowskiego), Tadeusza (ur. 1922) oraz Stanisława (ur. 1929). Dziadek Jan pochodził z ciąży trojaczej – miał brata bliźniaka Piotra, trzecie dziecko umarło tuż po porodzie. Szczepan Gąsiorowski miał dwójkę rodzeństwa: brata Józefa i siostrę Karolinę. Ukończył szkołę podstawową w Topiłówce, następnie zajmował się prowadzeniem gospodarstwa rolnego. 28 czerwca 1970 r. ożenił się z Reginą Buksą. Mają czwórkę dzieci: Grzegorz (ur. 1971), Barbara (po mężu Bartoszewicz, ur. 1972), Tomasz (ur. 1974) oraz Marta (ur. 1985). Wacław Sobolewski (ps. „Sęk”, „Skała”) urodził się 12 sierpnia 1916 r. we wsi Topiłówka w powiecie augustowskim. W 1932 r. został przyjęty do Podoficerskiej Szkoły Piechoty dla Małoletnich w Śremie, po ukończeniu której został skierowany do 78 pp. w Baranowiczach. Podczas wojny obronnej 1939 r. walczył pod Mławą, a następnie w obronie Warszawy. Po kapitulacji dostał się do niewoli, z której zbiegł i powrócił w rodzinne strony. W 1940 r. został zatrzymany przez NKWD i osadzony w areszcie w Augustowie, a następnie w więzieniu w Grodnie, skąd wyszedł po opanowaniu miasta przez Niemców w czerwcu 1941. W sierpniu 1941 r. wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, pełnił początkowo funkcję dowódcy plutonu w kompanii Piotra Milanowskiego (ps. „Ćma”), a następnie jego zastępcy. W czerwcu 1942 r. zagrożony aresztowaniem, zorganizował oddział partyzancki, który wiosną 1943 r. połączono z oddziałem Walentego Klewiado (ps. „Sęp”). Po zakończeniu akcji „Burza” i ustabilizowaniu się frontu zamieszkał we wsi Kamienna Nowa w powiecie sokólskim. Z rozkazu Komendanta Obwodu Armii Krajowej Obywatelskiej Augustów został mianowany dowódcą kompanii na gminę Lipsk (krypt. „Jodły”) oraz oddziału partyzanckiego. Podczas Obławy Augustowskiej „Sęk” przekazał swoich ludzi pod komendę sierż. Władysława Stefanowskiego (ps. „Grom”), a sam wrócił na teren powiatu Sokółka. Zatrzymany przez Sowietów we wsi Kamienna Nowa, zginął zastrzelony podczas próby ucieczki spośród grupy Polaków aresztowanych i konwojowanych w ramach Obławy Augustowskiej. W październiku 2019 r. odnaleziono ciało Wacława Sobolewskiego w Osowym Grądzie. Wskazał je naoczny świadek zabójstwa. 12 sierpnia 2021 r. została potwierdzona tożsamość szczątków. 18 lipca 2022 r. odbył się pogrzeb ppor. Wacława Sobolewskiego. Uroczystości odbywały się w Bazylice Mniejszej pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Augustowie. Po mszy świętej kondukt żałobny w asyście 14. Suwalskiego Pułku Przeciwpancernego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przeszedł na augustowski cmentarz. Szczątki pierwszej zidentyfikowanej ofiary Obławy Augustowskiej spoczęły w grobie wojennym. Źródła: wywiad własny, Dziennik Powiatowy Portal Augustowski (https://www.dziennikpowiatowy.pl/wiadomosci/11243,waclaw-sobolewski-pseudonim-sek-skala-spoczal-na-augustowskim-cmentarzu – dostęp: 11.01.2023).
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1948 r. w Topiłówce, przedstawienie rodziców: Zofii i Kazimierza.
[00:00:30] Pradziadek Sobolewski był nauczycielem w czasach carskich. Jeden z jego synów był także nauczycielem, drugi krawcem, trzeci (Jan) rolnikiem, czwarty syn wyemigrował do Ameryki. Jan miał pięciu synów i córkę. Najstarszy Bolesław skończył szkołę rolniczą, Jan był nauczycielem, Wacław jako nastolatek poszedł do szkoły wojskowej, Tadeusz w 1939 r. ukończył gimnazjum, Stanisław miał 11 lat. Córka Zofia, matka boh., miała w chwili wybuchu wojny 20 lat. W czasie sowieckiej okupacji została wywieziona na Syberię.
[00:02:15] W 1940 r. matka boh. została deportowana. Jej brat Wacław został aresztowany w październiku 1939 i trafił do więzienia w Grodnie. Tadeusz siedział w areszcie w Augustowie. Rodziny więźniów, w tym Sobolewskich, wywieziono. Podczas zesłania do Krasnojarskiego Kraju matka przez cztery lata pracowała w piekarni. Gdy wracała z zesłania, w drodze z Grajewa poznała przyszłego męża. Po ślubie początkowo mieszkano u rodziny męża w Wójtowskich Włókach (dzielnica Augustowa), a potem w Topiłówce.
[00:05:05] Wacław [Sobolewski] został skazany na 25 lat więzienia, uciekł w 1941 r. po ataku Niemiec na ZSRR. Po powrocie do Topiłówki założył oddział partyzancki, do którego wstąpił młodszy brat Tadeusz, także sowiecki więzień, który przeżył likwidację więzienia w Zarządzie Wodnym w Augustowie. Z więzienia uratowali się tylko Tadeusz Sobolewski i Zygmunt Zysko, którego brat Witold zginął. Czesław Sobolewski został zastrzelony z drodze na przesłuchanie. Bracia Zysko i Sobolewscy chodzili przez zieloną granicę, po potyczce z Rosjanami zostali aresztowani na skutek donosu, a ich rodziny deportowano. [+]
[00:08:30] Gdy Wacława ponownie aresztowano w 1946 [1945] r., podjął próbę ucieczki, ponieważ wiedział, że ciąży na nim wieloletni wyrok. Niemcy aresztowali ludzi, którzy wcześniej siedzieli w sowieckich więzieniach.
[00:09:26] Tadeusz Sobolewski opowiadał, że oddział przeprowadzał akcje nawet za Lipskiem. Bunkry oddziału były w Puszczy Augustowskiej nad Rospudą. Teściowa boh. była w partyzanckim bunkrze.
[00:11:18] Po ponownym wkroczeniu sowietów oddział rozwiązano. Wacław Sobolewski został aresztowany w Kamiennej Nowej, gdy wrócił do żony i dziecka. Po aresztowaniu przez trzy dni trzymano go w Kolnicy i stąd wieziono do Augustowa. Naoczny świadek widział moment zastrzelenia Wacława. Po wojnie Tadeusz i drugi brat Bolesław odnaleźli jego grób, ale nie zabrali ciała. Po latach Tadeusz szukał grobu, ale go nie znalazł i postawił zamordowanemu bratu pomnik w Osowym Grądzie. Szczątki odnalazła ekipa z IPN. Boh. rozmawiał ze świadkiem zdarzenia, wówczas dwunastolatkiem, który widział moment ucieczki Wacława i postrzelenia go przez sowieckich żołnierzy. Rannego dobito kolbami, ciało zakopano. O zdarzeniu opowiadał także woźnica, który wiózł więźnia i jego eskortę. Prawdopodobnie Wacława aresztowano na skutek donosu. [+]
[00:16:55] Rodzina poszukiwała także Janka [Sobolewskiego], o którym wiedziano, że brał udział w Powstaniu Warszawskim – uzyskanie informacji, że zmarł w Katyniu. Tadeusz był w oddziale z Wacławem, potem został wcielony do wojska, gdy nie pojechał do akademii wojskowej w Moskwie trafił na sześć lat do kamieniołomów.
[00:18:30] Boh. dowiedział się o dziejach rodziny od dziadka Jana i wuja Tadeusza, który był jego chrzestnym. Odpowiedź dziadka na pytanie, czemu kształcił synów, a córkę nie. Dziadek urodził się koło Sejn, gdzie jego ojciec był nauczycielem. Do Topiłówki przyjechał mając 12 lat, wtedy pradziadek był pisarzem u rosyjskiego generała. Dziadek miał dwie siostry, ale niewiele o nich mówił. Boh. pamięta wspomnienia matki z Syberii, znajomy Sybirak Skowysz spotkał w latach 70. Rosjanina, który powiedział mu, że w azjatyckiej części ZSRR nic się nie zmieniło.
[00:23:10] Rodzina boh. nie była szykanowana, ale też matka wyszła za mąż i nie nazywała się już Sobolewska. Syn Piotra, brata bliźniaka dziadka Jana, był oficerem w LWP. Tadeusz po wyjściu z więzienia nie mógł znaleźć pracy w Lublinie. Jego sąsiadem był sekretarz partii i Tadeusz pisał mu przemówienia. Stosunek Tadeusza do władzy ludowej, ścieżka zawodowa.
[00:25:58] Rodzina boh. po powrocie z Syberii dowiedziała o miejscu pochowania Wacława, o Janku dowiedziano się w końcu lat 60. W Osowym Grądzie stoi pomnik postawiony przez Tadeusza, miejsce pochówku było ok. 100 m. od pomnika. Okoliczności aresztowania Wacława u „pięknej Helenki” [w 1939]. Po Tadeusza przychodzono dwa razy, ale zdołał uciec.
[00:28:15] Tadeusz, porucznik LWP, został skierowany do akademii wojskowej w Moskwie, ale razem z kolegą Stachurskim odmówił wyjazdu. Tadeusz tłumaczył odmowę trudnościami z nauką języka. Skierowano go do sztabu w Łodzi i kazano mu pisać życiorys. Po zeznaniach świadka z Augustowa skazano go na sześć lat więzienia, z czego odsiedział trzy, do 1956 r., pracując w kamieniołomie. Gdy budowano dom, Tadeusz uczył boh. rozbijać kamienie.
[00:30:25] Sylwetka Wacława Sobolewskiego. Opinia sąsiada o rodzinie Sobolewskich. O tym, że Wacław miał żonę i syna, również Wacława, boh. dowiedział się dopiero podczas pogrzebu, w którym brały udział wnuczki Wacława. Tadeusz odwiedzał rodzinę brata, ale nikomu o tym nie mówił – przypuszczalne powody milczenia, wzmianka podczas rozmowy z siostrą, matką boh. Tadeusz wiedział, kto za zdradę Wacława [w czasie I okupacji sowieckiej] dostał 40 rubli – spotkanie z donosicielem.
[00:36:30] Niektórzy w rodzinie chcieli rozmawiać na temat przeszłości, a inni nie. Wspomnienie wykopania pocisków na podwórku, które zakopali bracia Jozwa, jeden z nich pracował potem w górnictwie. Syn pradziadka Bronisław, który wyemigrował do USA, miał dwanaścioro dzieci, czterech synów zginęło w czasie wojny z Japonią.
[00:39:44] Historią Wacława zainteresował się IPN. Nie żyje już nikt z osób, które go znały. Boh. opowiadał jego historię wnuczce. Od rodziny pobrano próbki DNA, wtedy też okazało się, że Wacław miał syna i dwie wnuczki. Najwięcej o Wacławie wiedział jego brat Tadeusz. Matka nie mówiła wiele na temat brata, który jako nastolatek poszedł do wojska i potem tylko przyjeżdżał na urlop.
[00:43:18] Boh. brał udział w pogrzebie Wacława Sobolewskiego – refleksje na ten temat. Wacław jest jedyną ofiarą Obławy Augustowskiej, która ma grób. Stryj żony boh. Mieczysław Buksa mieszkający we wsi Sokolne, został zabrany przez sowietów, rzekomo dla pokazania drogi, i ślad po nim zaginął.
[00:44:58] Losy Wacława – aresztowanie w październiku 1939 u „pięknej Helenki”. W 1941 r., po ataku Niemiec, Wacław uciekł z więzienia w Grodnie, jest też wersja, że z transportu. Matkę wywożono na Syberię też w 1941 r., przejeżdżano przez zbombardowaną i płonącą stację kolejową w Smoleńsku.
[00:47:12] Ojciec pochodził z Augustowa, skończył siedmioklasową szkołę. W czasie okupacji należał do AK. Lista członków organizacji była w domu Mackiewiczów, na który Niemcy napadli, ale lista nie wpadła w ich ręce. W czasie obrony Warszawy w 1939 ojciec został ranny. Rodzice pobrali się po wojnie.
[00:49:35] Boh. nie spotkał się ze złymi opiniami na temat Wacława. Tadeusz po latach wrócił do Augustowa, zmarł w 2005 r.
[00:51:49] Boh. słyszał od Tadeusza, że Niemcy wyłapywali partyzantów z oddziału Wacława. Partyzant Guzik powiedział, że nie ma Niemców w wiosce, ale na moście zatrzymał go posterunek. Tadeusz zastrzelił jednego z Niemców i uciekł, a Guzika zastrzelono. Potem odbył się uroczysty pogrzeb Guzika, który mógł wskazywać na współdziałanie z Niemcami. W drodze do Raczek Tadeusz spotkał Niemca, którego zastrzelił.
[00:54:30] Wacław Sobolewski ps. „Sęk”, „Skała”, był bratem matki boh.
more...
less