Czaputowicz Jacek cz. 3
Jacek Czaputowicz (ur. 1956, Warszawa) – od końca lat 70 był współpracownikiem KOR, w latach 1980-81 jednym z liderów NZS, w 1985 roku współtwórcą WiP, w 1986 więziony przez kilka miesięcy. Po 1989 roku pracownik MSZ, w latach 1999-2006 zastępca szefa Służby Cywilnej, w latach 2008-12 dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, od 2017 wiceminister spraw zagranicznych, a w latach 2018-20 minister spraw zagranicznych.
more...
less
[00:00:10] Badanie historii rodziny Czaputowiczów pochodzącej z Małopolski. Prapradziad boh. Seweryn Czaputowicz, zarządca Cmentarza Rakowickiego, pochowany jako powstaniec listopadowy w kwaterze powstańczej. Pradziadek Józef Czaputowicz był pułkownikiem armii carskiej, zmarł w więzieniu bolszewickim w 1918 r. Dziadek Eugeniusz Czaputowicz (ur. 1895 r. w Tule) też był wojskowym armii carskiej, w 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, walczył w Dywizji Syberyjskiej gen. Czumy, trafił do niewoli, z której wrócił w 1920 r. [++]
[00:02:15] W latach 30. ślub z babcią, urodziny syna – Eugeniusza Czaputowicza, ojca boh. Dziadek uczestnik kampanii wrześniowej, internowany w obozie. Wrócił i pracował na Politechnice Warszawskiej, podobnie jak później ojciec boh. Poznanie się rodziców w latach 50., ojciec był adiunktem na Politechnice (termodynamika), matka dziennikarką („Kobieta i życie”, Krajowa Agencja Wydawnicza). Boh. ur. w 1956 r., mieszkanie kwaterunkowe na Mokotowie, przenosiny do Śródmieścia w 1967 r. Edukacja: Szkoła Podstawowa nr 1, licea im. Czackiego i Konopnickiej. W latach 70. rozpoczęcie pracy w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Informatyki – pierwszy kontakt z opozycją. Jednocześnie studia zaoczne na SGPiS.
[00:05:15] Wyjazd ojca do brata w Kanadzie w 1981, pracował na uczelni w Calgary, wrócił na początku lat 90. Matka wydawała w KAW serię książkową „z budzikiem”, współredaktorzy Julian Rawicz, Wojciech Kamiński, Jerzy Zieleński, Stefan Bratkowski, silne związki z opozycją. „Tygodnik wojenny”. Samobójstwo Zieleńskiego [++]. Działalność opozycyjna boh. w tym czasie. Zwolnienie matki z KAW.
[00:07:29] Przyjaźń matki z Janem Olszewskim, Martą Miklaszewską, organizowała „S” w KAW. Dwa podsłuchy w telefonie domowym. Matka wyjechała do ojca do Calgary w 1987 r., gdzie zmarła po roku, pochowana w Polsce.
[00:09:25] Początek działalności opozycyjnej – kontakt ze środowiskiem informatyków z OBRI, nauka programowania. Bliska znajomość z Janem Lityńskim, Wojciechem Zagałą, Włodzimierzem Grudzińskim, Zofią Winawer, Chełstowskim, kolega szkolny Wojciech Borowik.
[00:11:00] W 1979/80 założenie z Wojciechem Borowikiem i Wacławem Holewińskim Niezależnej Biblioteki Akademickiej – kilkaset książek drugiego obiegu wydanych w Polsce i na emigracji, przywiezionych przez boh. od Giedroycia (Gombrowicz, Hłasko, Sołżenicyn). Podobna biblioteka prowadzona przez Teresę Bogucką dla KOR. „Bardzo dobra literatura”, „cymelia”.
[00:13:30] Kluczowy moment formacyjny jesienią 1979 r. na demonstracji pod Ośrodkiem Kultury Czechosłowackiej zorganizowanej przez środowisko krakowskie (Bronisław Wildstein, Ewa Kulik, Andrzej Mietkowski) w obronie uczestników Karty 77. Głodówka w kościele św. Krzyża, kontakt z Lesławem Maleszką. Zatrzymanie organizatorów demonstracji przez SB, boh. wpadł w kocioł u Jana Lityńskiego – integracja środowiska w areszcie. [+]
[00:17:48] Uniemożliwienie boh. przeniesienia się na studia dzienne na SGPiS – interwencja SB, pogróżki. Przekonanie boh. o dalszej działalności. Drugie zatrzymanie w grudniu 1979 za rozlepianie ulotek informujących o mszy w rocznicę Grudnia 1970, „mało przyjemna rozmowa”. Założenie teczki przez SB, sprawa operacyjnego rozpoznania kryptonim „Kondor”, systematyczna inwigilacja w pracy. [+]
[00:21:35] Zachowanie boh. podczas przesłuchań, broszurka Jana Olszewskiego „Obywatel a Służba Bezpieczeństwa”. Informacja o zatrzymaniu boh. zamieszczono w biuletynie informacyjnym KOR odczytanym przez RWE.
[00:24:55] Zebranie KOR w mieszkaniu Jacka Kuronia, burzliwa dyskusja, czy można wykorzystywać msze do organizowania demonstracji. Romaszewscy zaatakowali Naimskiego i Macierewicza [+]. Silne spory między ROPCiO, KOR a KPN.
[00:26:40] Kolejne zatrzymanie boh. w marcu 1980 r. za organizowanie protestu przeciwko zatrzymaniu Edmunda Zadrożyńskiego, robotnika z Grudziądza, i rozdawanie ulotek pod zakładem Tewa. Rozdawanie Karty Praw Pracowniczych, propagowanie idei Wolnych Związków Zawodowych. Próby łączenia różnych nurtów i organizacji przez boh., obrona Ruchu Młodej Polski.
[00:29:30] Inicjatywa reaktywacji SKS (Studencki Komitet Solidarności). Przejście działaczy SKS do KOR: Jan Lityński, Marek Beylin, Rafał Zakrzewski, Urszula Doroszewska.
[00:31:20] Silne środowisko opozycyjne działało w akademiku „Mikrus”: Teodor Klincewicz, Krzysztof Lachowski, Karpiński, Borowski – apel w ich obronie. Marek Ciesielczyk, Małgorzata Bator, autorzy raportu o stanie SZSP. Próby doprowadzenia do rozwiązania SZSP i powołania niezależnej organizacji studenckiej: zebranie ponad 500 podpisów studentów przeciw SZSP w warszawskich akademikach UW i PW, w Krakowie ponad 2000, we Wrocławiu (współpracownik Sławomir Najnigier ok. 100 podpisów), w Toruniu (Krystyna Kuta), Poznaniu (Jacek Kubiak). Zdeponowanie podpisów u prof. Kunickiego-Goldfingera, współpracownika TKN (Towarzystwo Kursów Naukowych). Protesty SZSP, ówcześni członkowie SZSP należeli później do SLD (Kwaśniewski, Cimoszewicz, Kaczmarek, Jerzy Koźmiński, Nawrocki). „Nie mieliśmy żadnych złudzeń”, że się uda rozwiązać.
[00:35:45] Złożenie w Krakowie wniosku o rejestrację niezależnej organizacji studenckiej Akademicki Ruch Odnowy, opór ministra Janusza Górskiego. Założenie Akademickiego Biura Interwencyjnego (ABI) w celu obrony relegowanych karnie studentów przed represjami politycznymi, m. in. Janusza Majewskiego za zbieranie podpisów.
[00:37:20] Członkowie ABI: boh. (SGPiS), Anna Iwanowska (UW), Teodor Klincewicz (PW), Wojciech Frąckiewicz (ATK), agitacja o poparcie profesorów (Geremek). Plany organizacji wykładów TKN po pobiciu Maćka Kuronia, Henryka Wujca i „Jaremy” Dubiela.
[00:39:00] „Gorące lato” 1980 r. – serwis informacyjny KOR, przekazywanie informacji o strajkach do RWE przez Jacka Kuronia. Pierwsze strajki w Lublinie, w warszawskich zajezdniach autobusowych. Zatrzymanie boh. na 48 godzin, strajki na Wybrzeżu. Aresztowanie działaczy KOR, ostrzeżenie boh. przed najściem SB, ukrywanie się u znajomych do końca sierpnia [1980].
[00:40:55] Zbieranie i przekazywanie dziennikarzom informacji o strajkach (Wojciech Onyszkiewicz, Marek Nowicki). „Poczucie zwycięstwa” po podpisaniu porozumień sierpniowych, świętowanie u Kuronia. „Rozpoczął się nowy okres”.
[00:41:41] Rozpoczęcie razem z kolegą Piotrem Ikonowiczem stacjonarnych studiów afrykanistycznych na UW. Współpraca ze studentami z innych miast: Poznania (Jacek Kubiak), Krakowa (Ewa Kulik, Marek Ciesielczyk) przy tworzeniu nowej organizacji studenckiej.
[00:43:10] Zebrania w KIK przy ul. Kopernika, ze Zbigniewem Rykowskim utworzenie zalążku nowej organizacji: Niezależny Samorządny Związek Studentów, 25 podpisów. Jednoczesne zebranie Samorządu Studentów w mieszkaniu Marka Kunickiego-Goldfingera z udziałem Marcina Frybesa i Jana Skórzyńskiego. „Pozytywna rola samorządów studenckich po stanie wojennym”. [+]
[00:45:50] Zebranie komitetów z różnych miast z Ewą Kulik i Jackiem Kubiakiem 24 września 1980 r. w akademiku „Mikrus”. Ustalanie się nazwy zrzeszenia 16 listopada na zjeździe komitetów. Założyciele NZS z Krakowa, Gdańska, Poznania, Wrocławia, Katowic. Spór o strukturę organizacyjną NZS.
[00:50:05] Problem różnych statutów na różnych uczelniach, powołanie komisji statutowych we Wrocławiu, Gdańsku, Krakowie. Krzysztof Osiński oddelegowany z Warszawy. Zabiegi władz, by rozbić ruch, silna inwigilacja przez SB, doradcy studentów: Jacek Kuroń, Jerzy Jedlicki, Marcin Król. Warszawski punkt kontaktowy w „Mikrusie”. Przeniesienie działań na uczelnie, nieprzychylny rektor Rybicki.
[00:53:18] Wybór władz krajowych przez zjazd delegatów 60 uczelni na Politechnice Warszawskiej, złożenie w sądzie statutu do rejestracji. [+] Wybór przez OKZ [Ogólnopolski Komitet Założycielski] trzech przedstawicieli do rejestracji zrzeszenia: boh., Teodor Klincewicz, Krzysztof Osiński.
[00:56:15] Odrębne stanowisko studentów krakowskich, sami złożyli wnioski o rejestrację – osłabienie jedności ruchu. Negocjator z Warszawy Robert Czarnota. Ogólnopolski zjazd komitetów założycielskich na UW. Poprawki Aleksandry Mietkowskiej odrzucone na zjeździe, poszukiwanie kompromisowych rozwiązań, by utrzymać jedność. Prace nad nowym statutem z powodu odrzucenia wniosku o rejestrację przez sąd.
[00:58:45] Argumenty sądu: studenci nie są pracownikami, nie potrzebują związku zawodowego. Nowy statut zaakceptowany przez Kraków. Strajk na UW o zmianę rozporządzenia ministra, utarczki z ministrem w sprawie rejestracji. Protesty przeciwko aresztowaniom działaczy KPN i Jana Narożniaka.
[01:01:33] Zorganizowanie otwartych wykładów TKN na uniwersytecie, wśród mówców Adam Michnik, Andrzej Drawicz, Edward Lipiński, Jerzy Jedlicki. Wspieranie studentów w walce o zmiany na uczelni przez kadrę profesorską i doradców: m.in. Antoni Macierewicz, Marcin Król. „Dla nas to było ważne”. Popularne spotkania z Michnikiem i Kuroniem na politechnice i uniwersytecie.
[01:05:00] Konsultacje z Andrzejem Drawiczem, Wojciechem Ostrowskim. Uznanie i zgoda na działalność TKN pod własnym szyldem.
[01:06:35] Strajk studentów w Łodzi zimą 1980 r. Trudna sytuacja strajkujących, czekanie na decyzję o rejestracji. Przedłużające się rozmowy z ministrem Górskim w Łodzi i Warszawie.
[01:10:17] Trudne negocjacje, spór o różne stanowiska: nurt KOR vs nurt ROPCiO. Spotkanie w domu Benedykta Czumy. Przewodniczący OKZ z łódzkiej Filmówki Piotr Bikont. Przedłużenie strajku, decyzja o organizacji strajku na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu („nurt korowski”).
[01:14:20] Włączenie się „Solidarności” łódzkiej – nacisk na rejestrację NZS (Andrzej Słowik). Prośba boh. i Jacka Perlińskiego o wsparcie Komisji Krajowej „S”, uzyskanie poparcia dla Łodzi, Poznania i Akademii Medycznej w Warszawie. Kulisy negocjacji za pośrednictwem Geremka, Modzelewskiego (przewodnia rola partii). Gotowość ministra Górskiego do podpisania porozumienia pod trzema warunkami: przestrzeganie konstytucji, warunki zorganizowania strajku, odpowiedzialność NZS za proces dydaktyczny.
[01:18:00] Silna presja ze strony ministerstwa na OKZ, doradca Wałęsy Kukołowicz. Wyjazd OKZ z Łodzi do Warszawy, spotkanie z Geremkiem, Kuroniem, Chrzanowskim, propozycje zmian. Dalszy rozwój strajków w innych miastach: Kraków, Poznań.
[01:21:51] Oświadczenie ministra Górskiego w TV odrzucające propozycje zmian, rozpoczęcie ogólnopolskiej akcji solidarnościowej studentów. Nagonka na studentów w mediach („studenci warcholą”). Rozlewające się po kraju poparcie dla strajku wśród studentów. „Bardzo duże psychologiczne zwycięstwo”. Opis szczegółowych negocjacji zmian w statucie. Zakulisowe mediacje Geremka z władzami (Rakowski, Ciosek), zgoda na rejestrację NZS. „Rejestracja dopychana kolanem”. [++]
[01:26:50] „Wielki sukces NZS”. Dalsze strajki w Poznaniu i Krakowie pomimo porozumienia, krytyka OKZ. Zorganizowanie zjazdu NZS w Krakowie. Zabiegi o otrzymanie lokali i środków finansowych na działalność NZS.
[01:30:08] Boh. powierzono funkcję szefa biura Krajowej Komisji Koordynacyjnej NZS. Zjazd krajowy: spór wokół deklaracji ideowej (wątki narodowe - Kraków vs SKS – Maciej Kuroń, Teodor Klincewicz). Zdecentralizowana struktura zrzeszenia, wybór prezydium, przewodniczący Jarosław Guzy, wiceprzewodniczący Wojciech Walczak i Leszek Przysiężny. Członkowie prezydium m.in.: Maciej Kuroń, Barbara Kozłowska, boh., Jacek Rakowiecki, Marek Jurek. „Kraków chciał mieć przewodniczącego”.
[01:35:17] Siedziba NZS w Warszawie. Rywalizacja o wpływy: Kraków vs Warszawa, Politechnika Warszawska vs Uniwersytet Warszawski. Zmiany kadrowe w prezydium po wakacjach, rezygnacja kilku członków prezydium, m.in. boh., nowy zjazd planowany we Wrocławiu.
[01:38:30] Lokal krajowej komisji odziedziczony po NSZZ „S” przy ul. Szpitalnej. Strajki w radomskiej WSI po bezprawnym wyborze rektora Hebdy, „strajk sprowokowany przez władze”. Niechęć władz do działalności międzynarodowej NZS, udział m.in. Guzego i boh. w zjeździe międzynarodówki antykomunistycznej w Paryżu, plany zorganizowania nowej globalnej organizacji studenckiej. [+]
[01:40:53] Udział boh. w rozmowach w Radomiu jako przedstawicie NZS. Przejęcie przez NZS głównej roli w strajku, „władza nie ustępowała”. Strajk w Radomiu trwał prawie 50 dni. Większość strajków zakończona bez sukcesu NZS
[01:42:45] Akcja strajkowa w warszawskiej WSP [WOSP - Wyższa Oficerska Szkoła Pożarnicza] w Warszawie, wyrzucenie strajkujących studentów.
[01:44:10] Boh. uczestniczył w zjeździe „S” jako obserwator. Wybór Wałęsy na przewodniczącego, posłanie do narodów Europy [Wschodniej]. Osłabianie pozycji KOR. Podpisanie przez boh. deklaracji inicjatywy Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość. Zatrudnieni w warszawskim biurze NZS: Wojciech Borowik, Wacław Holewiński.
[01:46:55] „Nierealne plany” utworzenia ogólnopolskiego tygodnika NZS, spory o redaktora naczelnego (Leszek Budrewicz, Marcin Gugulski). Rozwiązanie NZS – pierwsza decyzja ministra po wprowadzeniu stanu wojennego. Rola NZS dla ówczesnego pokolenia młodzieży, „działaliśmy wbrew interesom całego bloku komunistycznego”.
[01:50:00] Dwa środowiska, które ukształtowały przyszłych liderów politycznych w Polsce w latach 90.: NZS i SZSP. Główni działacze NZS: Donald Tusk, Jan Rokita, Maciej Płażyński, Konstanty Radziwiłł, drugie pokolenie: Grzegorz Schetyna, Mariusz Kamiński. Działacze SZSP, którzy odnaleźli się w ogólnopolskiej polityce: Aleksander Kwaśniewski, Marek Siwiec, Danuta Waniek, Wiesław Kaczmarek, Dariusz Rosati, Włodzimierz Czarzasty.
[01:52:30] „Niesmak” wobec zachowania liderów opozycji (Kuroń, Mazowiecki, Geremek, Michnik) – uznanie działaczy o rodowodzie w SZSP, „niby reformatorów”, jako partnerów politycznych przy jednoczesnym odcięciu się od NZS. „Odcięcie Unii Wolności od korzeni”, utrata znaczenia na rzecz Platformy Obywatelskiej (Tusk, Schetyna).
more...
less