Bilnik-Różycka Wanda cz. 1
Wanda Bilnik-Różycka (ur. 1938, Starachowice) – córka Czesława Bilnika, więźnia KL Gross-Rosen i KL Neuengamme, który zginął na statku SS Cap Arcona razem z innymi więźniami ewakuowanymi obozu koncentracyjnego. Po wojnie wraz z matką przeniosła się ze Starachowic do Wrocławia, stworzyła sobie nowy życiorys, w który wpisała chłopskie pochodzenie, i rozpoczęła nowe życie. Ukończyła Technikum Finansowe, a w 1974 roku prawo na Uniwersytecie Wrocławskim, zrobiła aplikację radcowską, w latach 70. i 80 pracowała jako radca prawny m.in. w kopalni odkrywkowej oraz w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Po sierpniu 1980 wspomagała NSZZ „Solidarność”, w stanie wojennym uczestniczyła w mszach za ojczyznę, demonstracjach niezależnych, kolportowała bibułę, zatrzymywana i przesłuchiwana przez SB.
więcej...
mniej
[00:00:07] Autoprezentacja boh. w 1938 r. w Starachowicach.
[00:00:28] Przedstawienie rodziców: Marianny i Czesława Bilników. Ojciec pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej z Zawiercia. Dziadek dostał las za udział w wojnie 1920 r. Ojciec miał motor i brał udział w motocrossach. Gdy poznał matkę zatrudnił się w zakładach samochodowych w Starachowicach i był kierowcą ciężarówki „Star 20”, w czasie okupacji współpracował z podziemiem. Matka urodziła trójkę dzieci, najstarsza córka zmarła jako dziecko.
[00:04:45] Po wybuchu wojny ojciec zaangażował się w działalność w ruchu oporu i był łącznikiem, woził broń, przywoził do domu rannych partyzantów. Ojca aresztowano po donosie sąsiadów 8 maja 1943, w tym czasie w mieszkaniu był ranny partyzant, który leżał w łóżku pod pierzyną i nie znaleziono go. Po odejściu gestapowców partyzant uciekł i potem matka podejrzewała, że zginął. Ojciec był więźniem obozów koncentracyjnych, m.in. w Neuengamme, po latach boh. odnalazła jego zegarek. [+]
[00:09:40] Matka poszukiwała ojca i dostała informację z Czerwonego Krzyża, że jako więzień obozu w Neuengamme zginął w katastrofie zbombardowanego przez aliantów statku „Cap Arcona” 3 maja 1945 r. Po latach boh. dowiedziała się o okolicznościach śmierci ojca i odzyskała jego zegarek. W latach 60. kupiła książkę – wspomnienia byłego więźnia, który ocalał z katastrofy. Zwłoki wyrzucane przez morze pochowano we wspólnym grobie. [+]
[00:19:22] Boh. nawiązała kontakt z instytucją w Niemczech [Międzynarodowa Służba Poszukiwań (International Tracing Service - ITS) w Bad Arolsen] zwracającą rodzinom rzeczy więźniów obozów koncentracyjnych. IPN zorganizował wyjazd do Niemiec, na spotkaniu z boh. i przedstawicielami IPN pojawiło się wielu dziennikarzy – odzyskanie zegarka należącego do ojca, różnica między określeniem nazista a Niemiec. Skutki zdrowotne wizyty w Niemczech. Losy zegarka. Traktowanie więźniów w obozie. [+]
[00:26:10] Ojciec był łącznikiem Armii Krajowej. W dniu aresztowania w domu był ranny partyzant, którego nie znaleziono. Po wyprowadzeniu ojca partyzant uciekł, w okolicznych lasach działał oddział Jana Piwnika „Ponurego” i być może do niego dotarł. Ostatnie chwile z ojcem.
[00:29:46] Po aresztowaniu ojca matce pomagała jej siostra z mężem, niedługo potem wuj trafił do obozu pracy, ale udało mu się przeżyć. Po zakończeniu wojny wujostwo namówiło matkę na wyjazd ze Starachowic na Ziemie Odzyskane – przyjazd do Wrocławia w styczniu 1946. Powody, dla których matka chciała mieszkać w dużym mieście. Wyjeżdżając ze Starachowic zabrano m.in. portret Piłsudskiego i ślubny komplet filiżanek – droga do dzielnicy Sępolno, gdzie zamieszkano razem z wujostwem w trzypokojowym mieszkaniu przy ul. Kosynierów Gdyńskich. W mieście działali szabrownicy okradający mieszkania. Boh. widziała kobietę wyrzucającą z mieszkania Niemkę.
[00:38:10] Po latach matka wyprowadziła się od rodziny wuja do willi na Biskupinie – wyrzucenie z mieszkania, oczekiwanie na mieszkanie w spółdzielni. Wspomnienie zdolnego siostrzeńca, który ukończył Cambridge, a po powrocie do kraju popełnił samobójstwo.
[00:42:50] Zajęcie mieszkania należało zalegalizować w urzędzie. Boh. zapisała się do spółdzielni mieszkaniowej i czekała na swoje mieszkanie 10 lat.
[00:44:08] W styczniu 1946 w mieście było jeszcze wielu Niemców. Rodzina zajęła puste mieszkanie, ale sąsiadka z dołu wyrzuciła z domu Niemkę. Ludzie koczowali na dworcu. Matka podjęła pracę w przedszkolu sióstr zakonnych, niewiele zarabiała, ale rodzina miała co jeść. W 1964 Służba Bezpieczeństwa szukała mieszkań dla funkcjonariuszy i rodzinę wyrzucono z willi. Boh. i matka poszły do Urzędu Miejskiego z dokumentami poświadczającymi działalność w AK – reakcja urzędnika, powrót na piechotę do domu. Powody wyjazdu ze Starachowic – rozmowa z akowcem o kształcie Polski po wyzwoleniu. [00:52:05] Boh. była dobrą uczennicą, ukończyła Technikum Finansowe i za namową matki wybrała studia prawnicze na Uniwersytecie Wrocławskim im. Bolesława Bieruta. Sfałszowała życiorys pisząc o chłopskim pochodzeniu rodziców. W czasie okupacji matka chodziła na wieś po jedzenie, znała okolicę i mieszkające tam rodziny. Dwa razy zdawała egzaminy, ale nie przyjęto jej z braku miejsc, dostała się na studia zaoczne za trzecim razem. Boh. w czasie studiów pomagała koleżance, która pochodziła ze wsi i była dobrą studentką.
[00:58:20] Boh. zrobiła aplikację radcowską, do pracy w kopalni odkrywkowej poszła ze sfałszowanym życiorysem. Nie należała do partii i omijały ją podwyżki – naciski, by wstąpiła do PZPR. Zakładowy sekretarz partii kazał zwolnić boh. z pracy, ale dyrektor tego nie zrobił.
[01:01:35] Gdy wprowadzono stan wojenny, boh. pracowała w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej – przynoszenie i rozprowadzanie ulotek. Jeden z pracowników był donosicielem i przeszukiwał biurka kolegów. Naciski, by boh. wstąpiła do partii – próby zwolnienia z pracy w kopalni.
[01:05:22] Boh. wstąpiła do Solidarności w Instytucie Meteorologii – sytuacja w PRL-u, szykany z powodu odmowy wstąpienia do partii. Traktowanie działalności opozycyjnej jak partyzantki – tradycje rodzinne.
[01:09:34] Działalność w Solidarności – kolportaż ulotek, udział w nielegalnych spotkaniach. Boh. rozdawała ulotki na ulicy, w mieszkaniu przechowywała wydawnictwa podziemne – rozmowa z żołnierzami, którzy mieli pałki. W miesięcznice wprowadzenia stanu wojennego początkowo spotykano się koło katedry, a potem w kościele u księdza Orzechowskiego – ucieczki przed ZOMO po czwartkowych mszach za ojczyznę. Pewnego dnia boh. uciekła przed zomowcami na cmentarz i biegła po grobach, potem powiększyła dziurę w ogrodzeniu, by mieć drogę ucieczki na przyszłość. Koło domu Frasyniuka, późniejszego „zdrajcy”, śpiewano pieśni.
[01:18:10] Pewnego dnia w ucieczce przed zomowcami została wciągnięta do mieszkania i ukryta w zimnej komórce – reakcja żony właściciela mieszkania. Propozycja mieszkania i pracy w Paryżu – postawa boh.
[01:21:18] Działalność w pierwszych tygodniach stanu wojennego. Znajoma po stanie wojennym wstąpiła do klasztoru w Łagiewnikach i była na misjach w Japonii.
[01:23:42] Działalność Solidarności w Instytucie Meteorologii, boh. przynosiła ulotki z Klubu Inteligencji Katolickiej oraz z kościoła przy ul. Bujwida. Aktywność księdza z kościoła w Alei Pracy. Boh. przechowywała w domu ulotki – zdobywanie papieru do druku. Nielegalna drukarnia była przy ul. Wita Stwosza, pracowała w niej koleżanka, która potem została zakonnicą. Koleżanka mieszkała w wynajętym pokoju, właścicielka mieszkania pracowała w milicji. Rozdawanie ulotek na ulicy i przed kościołem.
[01:28:27] Boh. trzymała ulotki w Polanicy i przywoziła je stamtąd raz w tygodniu. W Polanicy pracował kolega ze studiów, sierota, któremu boh. pomagała. Pewnego dnia usiadł koło niej młody człowiek – podejrzewała, że to funkcjonariusz SB i nie poszła po ulotki.
[01:31:28] Boh. zatrzymano koło katedry przed wyruszeniem na marsz z okazji miesięcznicy wprowadzenia stanu wojennego. Zaprowadzono ją do Nysy, siedzący tam esbek podpuszczał boh., która nie dała się sprowokować. Zawieziono ja na komendę wojewódzką – incydent w ubikacji [+]. Boh. podejrzewa, że jej kolega prawnik i działacz opozycji został uśmiercony przez służby PRL-u.
[01:37:44] Koleżanka Maria Kaczyńska po stanie wojennym wstąpiła do klasztoru, była na misjach w Japonii.
[01:38:43] W czasie zatrzymania boh. podsunięto oświadczenie, że zgadza się na współpracę. Komendant posterunku, który ją przesłuchiwał, proponował awans i znaczącą podwyżkę. Po 24 godzinach zwolniono ją [+]. Boh. uważa, że do dziś jest prześladowana.
[01:42:17] Boh. zachowała wiele ulotek ze stanu wojennego, po stanie wojennym pojechała na pielgrzymkę i w Paryżu rozkładała ulotki koło wieży Eiffla.
[01:44:10] Wyjazd działaczy opozycji do Warszawy na spotkanie z księdzem Popiełuszko. Boh. spotkała w pociągu Kornela Morawieckiego. Była umówiona ze znajomym na Dworcu Centralnym, ale na wiadomość, że tam czeka ZOMO, nikt nie wysiadł. Atmosfera podczas mszy odprawianej przez księdza Popiełuszko – jego charyzma, tematyka kazań.
[01:51:06] Informacje o porwaniu księdza Popiełuszko – ulotki i gazetka Solidarności Walczącej. Spotykano się koło kościołów na ul. Bujwida i w Alei Pracy. Reakcja na śmierć księdza. Powody odejścia z Klubu Inteligencji Katolickiej. Apel do Polaków, by byli czujni i pamiętali hasło „Bóg, honor, ojczyzna”.
więcej...
mniej