Ikonowicz Mirosław cz. 1
Mirosław Ikonowicz (ur. 1931, Wilno) przeżył II wojnę światową w rodzinnym mieście. W latach 50. skończył historię na Uniwersytecie Warszawskim. W pierwszej połowie lat 50 podjął pracę w PAP, był korespondentem PAP w Bułgarii (1955-56), na Kubie (1963-69), w Hiszpanii (1974-78) i w Watykanie (lata 80), jednocześnie publikował w „Polityce”. Autor książek, przyjaciel Ryszarda Kapuścińskiego, na przełomie lat 60. i 70. szef „Biuletynu Specjalnego” PAP, do dziś aktywny zawodowo w Redakcji Zagranicznej PAP, zajmuje się Ameryką Łacińską, ojciec Magdy Gessler i Piotra Ikonowicza.
more...
less
[00:00:10] Ur. w Wilnie, otoczenie wielonarodowościowe i wielojęzyczne. Sąsiedzi Litwini, Tatarzy, Białorusini. We wrześniu 1939 r. II klasa szkoły jezuitów, rok szkolny nie rozpoczął się. Ojciec sportowiec, mistrz szachowy Wilna na studiach prawniczych, mistrz w skoku z mostu do rzeki Wilii, taternik. Wejście z ojcem na Orlą Perć w wieku 6 lat, strach.
[00:02:21] Ojciec pracował w PKP jako naczelny prokurator kolejowy, dobre zarobki. Pożar domu boh. w lipcu 1944 r., przeprowadzka do willi przyjaciela ojca, maszynisty. Droga salonką z Zakopanego do Wilna, przejazd z Warszawy do Wilna luxtorpedą 1 września 1939. Pożegnania poborowych na dworcu.
[00:04:12] Łagodna okupacja litewska, szkoła litewska. Praca ojca na torfowisku. Po zajęciu Wilna przez Niemców działalność opozycyjna, ojciec był dowódcą oddziału wileńskiego Kedywu, wpadka przy zdobywaniu butów dla partyzantów z magazynu GHK Grosshandlung Komando. Rodzina mieszkała na przedmieściu dzielnicy Nowostrojka. Ojciec grywał w szachy ze starostą Mačiulisem, ostrzeżenie od Mačiulisa.
[00:07:00] Ucieczka ojca do partyzantki, przewodniczył sądowi polowemu. Złożone stosunki polsko-litewskie. Ulotki antykomunistyczne czytane przez gestapowców. Oficjalna praca ojca: palacz w cegielni. Ofensywa Armii Czerwonej pod Wilnem, zamieszkanie w pokoju u drużynowego Mieczysława Rogalewicza. Ziemianka w jarze leśnym.
[00:09:55] Niemieckie i radzieckie bombardowania miasta. Przynoszenie wiadrami wody z wioski Gudele 8 km. Bombardowanie wioski – mieszkańcy modlący się w stodole, zbombardowanie stodoły. Niezbędne „szczęście na wojnie”.
[00:11:58] Ojciec został dowódcą taboru w Puszczy Rudnickiej – otoczeni przez Rosjan przebrali się za kolejarzy, cały oddział wrócił do Wilna. [+]
[00:13:54] Zarabianie pieniędzy podczas wojny: boh. był konikiem pod kinami. Nowe kino niemieckie „Tirol” – spekulacja biletami, aresztowanie przez żandarma, uratowany przez dziewczynę poznaną na wsi. [+]
[00:16:21] Sprzedaż naręczna po wsiach, wymiana na żywność, sprzedaż kiełbasy, sadła i słoniny na targu „Drewnianka”. Poznanie litewskiej dziewczyny z Weibsdienstu, jej brat w Wehrmachcie „zwiedzał zachodnią Europę” – uratowała boh. podczas zatrzymania. [+] Wyjazd transportem repatriacyjnym, wyłapywanie akowców na dworcu. Zabieranie akowców z VI Brygady Wileńskiej AK mjra „Konara” po drodze – polscy kolejarze. Wszechobecne wszy.
[00:18:48] Zatrzymanie się w Świerczynie na Kujawach w majątku u kolegi ojca ze studiów (prof. Wysłouch). Automat do wzywania służby w pałacu. Poznanie por. „Szarego”, boh. został łącznikiem oddziału, woził meldunki rowerem. Namawianie przez ojca do rozwiązania oddziału pod koniec wojny, oddział złapany, rozprawa na sesji wyjazdowej we Włocławku, kary śmierci – wszyscy powieszeni we Włocławku. Odejście z oddziału dwóch studentów architektury.
[00:22:51] Pobyt u ciotki w Sieradzu, nauka w gimnazjum, gdzie ojciec uczył matematyki. Przyjazd do Słupska do mamy. Matura w Słupsku, gazeta „repolonizacyjna”„Kurier słupski”. Niebezpieczny zawód dziennikarza, kolega dziennikarz Jerzy Graczyk śmiertelnie zaatakowany nożem podczas pracy w Porcie Szczecińskim. Koledzy Janusz Chudzyński i Zbigniew Szydłowski. Zaproponowanie pisania korespondencji lokalnych wszystkim gazetom wychodzącym w 1946 r., boh. pisał do Mikołajczykowskiej „Gazety ludowej”.
[00:25:04] Wybór zawodu dziennikarza. Nauka niemieckiego z pisma Wehrmachtu „Der Signal”, śledzenie doniesień z frontów II wojny. Stały felieton w „Dzienniku Bałtyckim” w czasie liceum, udawanie dorosłych, pseudonim literacki „Igor”. Zerwanie współpracy po wyjściu na jaw wieku autora (15 lat). [+] Ojciec był sędzią w Słupsku, mama boh. prowadziła cukiernię „Pionierka” przy głównej ulicy. Pomaganie mamie. Matura, usamodzielnianie się.
[00:28:00] Wyjazd „na podbój Warszawy”. Zdany egzamin na historię, odmowa przyjęcia na studia („matka kapitalistka”), rozmowa z prorektorem: „wy oszukaliście Polskę Ludową”. Zamieszkanie u wuja w Milanówku, firma budowlano-inżynieryjna Wol-Wis, Spotkanie w barze „Kongo” u zbiegu Nowogrodzkiej i Marszałkowskiej dziennikarza Polskiego Radia, bruderszaft. Praca w Polskim Radiu jako reporter. Szefowa „towarzyszka”, reportaże z odbudowy Warszawy, potem pisanie z cyklu „Nasi korespondenci piszą”.
[00:32:20] Marzenia o studiach (1950 r.), sugestywny sen: telegram wzywający do dziekana Włodarskiego z Torunia. Przyjęcie na studia na Wydział Historyczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika [w Toruniu], wileńscy profesorowie. Wykład z historii Starożytnego Rzymu. Po roku przeniesienie na Uniwersytet Warszawski.
[00:34:44] Na I roku rozpoczęcie pracy dla PAP, red. naczelny lwowiak Michał Hoffman, Mincowa była dyrektorem administracyjnym – płaciła wierszówkę. W czasie wyjazdów do Moskwy Minca oboje nosili przy sobie truciznę. Połowa wierszówki spłacała domiar „dla prywaciarzy” narzucony mamie boh. przez Hilarego Minca. Rezygnacja mamy z prowadzenia cukierni. [+]
[00:37:00] Śmierć mamy w młodym wieku, silne przeżycia wojenne. Żydzi prowadzeni na rozstrzelanie, wciągnięcie mamy przez szaulisa do kolumny idącej do lasu przy Ponarach. Pediatra litewski, który leczył boh., został osobistym lekarzem gubernatora Wilna – uratowanie mamy (motocykl zundapp) na rozkaz gubernatora pod bramą lasu. [++]
[00:41:34] Współpraca Litwinów z Niemcami, walka o niepodległość. Korespondencje w Wilna dla PAP. Moment zmiany godła ZSRR na Pogoń litewską w seimasie. Wojna w Gruzji w 2008 r., artykuł w gazecie „Izwiestia” o śmierci aktora Algimantasa Mačiulisa, syna starosty, grywał hitlerowskich generałów. [+]
[00:45:04] Mama Algimantasa Mačiulisa był kasjerką w polskim Teatrze Pohulanka. Próba uratowania młodego żydowskiego mężczyzny postrzelonego przez żandarma litewskiego. Książka boh. „Pohulanka”, spotkanie autorskie na uniwersytecie w Wilnie prowadzone przez rektora. [+]
[00:47:27] PRL po śmierci Stalina, opiekun w PAP Zygmunt Bogucki, przedwojenny korespondent agencyjny w Berlinie. Depesze Reutersa, AFP, TASS. „Nieprzetłumaczalny język rosyjski”. Przedwojenna kadra w PAP (z PAT), maszynistka Zofia Dobrowolska pisała depeszę, czytając powieść. [+] Pracowali w PAP m.in. Michał Kelles-Krauz. Korespondent Czesław Nowicki, choroba w Szwecji.
[00:51:42] Niewielkie zarobki w PAP, korespondencje wojenne w Afryce obok Ryszarda Kapuścińskiego (Angola, Mozambik, Gwinei Bissau). Opłatek u szefa redakcji zagranicznej Michała Czarneckiego, informacja o braku ubezpieczenia na życie dla korespondentów wojennych. Poznanie Kapuścińskiego, wprowadzenie go do PAP, która dawała możliwości wyjazdów.
[00:54:10] Pierwsza książka Kapuścińskiego „Busz po polsku”, ocena w biurze politycznym KC PZPR, decyzja o wysłaniu do Afryki. Reportaż Kapuścińskiego z Nowej Huty w „Sztandarze Młodych”, ukrywanie się autora. Technika pracy reportera: dyktowanie maszynistkom, przesyłanie dalekopisem. Wszechobecna cenzura. Zatrzymanie przez cenzurę nakładu „Biuletynu specjalnego PAP” z artykułem boh. „Fiasko wizyty Breżniewa w NRF”. [+]
[00:57:50] Biuletyn specjalny PAP przeznaczony głównie do użytku wewnętrznego, czasem można było przedrukować. Marian Turski w „Sztandarze Młodych” przedrukowywał większość biuletynu, zakazanego w ZSRR i większości krajów demoludu. Po odwilży gomułkowskiej ograniczenie swobody druku. PRL: „najweselszy barak w obozie socjalistycznym”.
[00:59:55] Gruźlica żony, sanatorium w Otwocku, przeniesienie do pojedynczego pokoju. Zastąpienie w Sofii Krystyny Zielińskiej, usuniętej korespondentki. Wyjazd boh. po 2,5 roku (także usunięcie jako persona non grata). Studenci bułgarscy, zwolennicy Gomułki, powrót do Warszawy. [+]
[01:03:40] Zastąpienie korespondenta Leopolda Ungera podczas kryzysu rakietowego na Kubie. „Miałem nieopisane wprost szczęście”, pierwszy dygnitarz Enrique Oltuski, minister planowania, znajomy z dzieciństwa. Wyprawa ze stryjem Mikołajem Ikonowiczem, dziekanem sanktuarium w Lachowiczach, do Kobrynia na spotkanie z rabinem. Gra w serso z żydowskimi chłopcami, wśród nich niebieskooki Enrique Oltuski. Był zastępcą Che Guevary. Pozbawiony funkcji przez Fidela Castro i karnie zesłany na wyspę Pinos – świetne źródło informacji.
[01:08:42] Plan wywiadu z Che Guevarą (ministrem przemysłu) podczas zbioru trzciny cukrowej. Rozmowa w kombajnie. Ambasador PRL na Kubie nie mówił po hiszpańsku. Podarowanie boh. maczety Guevary. [++]
[01:11:47] Wielokrotne kontakty z Fidelem Castro. Organizowanie przez Castro tygodniowych wypraw na zakończenie roku akademickiego – wejście z absolwentami wydziału medycyny na Pico Turquino w górach Sierra Maestra. Wręczenie dyplomów lekarskich na szczycie. Niespodzianka od Fidela: piątego dnia wspinaczki trzy kolorowe kioski z lodami przetransportowane na górę helikopterami.
[01:14:00] Spanie w hamakach, przygotowanie do rozdania dyplomów – układanie fryzur absolwentkom na szczycie góry przez fryzjerów przetransportowanych helikopterami. Informacja o ostrzale Hawany z okrętu. Bomby spadły w pobliżu domu boh. (żona i dzieci). Interwencyjna rozmowa telefoniczna z żoną. [++]
[01:16:45] Konflikt indywidualności między Che Guevarą a Castro. Guevara był traktowany jako obcy przez Indian boliwijskich, nie miał szans zrobić tam rewolucji. Ocena intencji Guevary i Castro. Pobyt na Kubie do 1969 r.
[01:18:46] Korespondent w Brazylii w czasie rządów junty wojskowej w 1983 r. Niebezpieczna wiza kubańska. Kipisz w pokoju hotelowym, zamieszkanie u pracownika ambasady.
[01:21:05] Niebezpieczne momenty. W czasie pobytu w Brazylii boh. opowiadał o rewolucji kubańskiej na prywatnym spotkaniu z młodzieżą. Relacje z akcji ratunkowej w czasie powodzi spowodowanej cyklonem. Reakcja władz Brazylii – wykład na uniwersytecie w Belo Horizonte. Żona syna płk Lepeckiego, adiutanta Piłsudskiego.
[01:23:45] Powrót przez Chile, Damian Silski (przedstawiciel handlowy) w Santiago de Chile. Dziesięciogodzinne oczekiwanie na wywiad z Salwadorem Allende. Przebadanie boh. przez Allende, lekarz z Warszawy Samuel Hartmann: „wyczerpanie organizmu”. Przyjaźń z Allende, spotkania na Kubie, „szlachetny, uczciwy człowiek”. Podróż na Biegun Południowy.
[01:27:03] Korespondent w Madrycie za czasów gen. Franco, „rodziła się nowa Europa”. Franco i Salazar „przedstawiciele faszyzmów”. Schronienie dla polskich Żydów w Hiszpanii i Portugalii. Wyjazd do Castelldefels pod Barceloną z urzędnikiem polskiej ambasady, wiza dziennikarska, dziennikarze zagraniczni w Hiszpanii. Przyjaźń z ministrem edukacji, odmowa akredytacji. Krytyczne przyjęcie w Polsce i Hiszpanii książki boh. „Hiszpania bez kastanietów”. Otrzymanie akredytacji od nowego ministra – placówka przez 7 lat – obsługa także Portugalii i krajów afrykańskich. [+]
[01:34:13] Nasłuch portugalskiego radia podczas golenia w Madrycie – wyjazd z Walterem Haubrichem, korespondentem „Frankfurter Allgemeine Zeitung” do Lizbony. Zatrzymanie boh. na granicy, przybycie żołnierzy „w czerwonych beretach”. Wiza wjazdowa wypisana własnoręcznie przez boh. Obrazy z rewolucji goździków. [+]
[01:36:59] Liczna armia portugalska, bodźcem do zmian były ruchy wyzwoleńcze w Afryce. Bezkrwawa rewolucja antyfaszystowska w Portugalii. W Angoli i Mozambiku boh. chodził w mundurze wojskowego. Przyjaciel Ryszard Kapuściński – pracowali razem, wymieniali się delegacjami. Boh. relacjonował rewolucje wyzwoleńcze w Mozambiku, Gwinei Bissau, na Wyspach Zielonego Przylądka i Angoli. Wpływy ZSRR w koloniach afrykańskich, silny nurt komunistyczny.
[01:37:45] „Angolski Lenin” – poparcie w Moskwie. Umiarkowanie lewicowy poeta Agostino Neto. Zaangażowanie Kuby w konflikt w Angoli – desant wojska kubańskiego, eliminacja prosowieckiego ruchu. Wykorzystanie sytuacji na Kubie (kryzys atomowy) przez Chruszczowa. Stosunki Kuba−ZSRR.
[01:44:17] Boh. ur. 5 listopada 1931 r. Mirosław Kazimierz Ikonowicz. Ostatni pozostały przy życiu z klasy maturalnej liceum w Słupsku.
more...
less