Langner Juliusz

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1706

27 lipca 2022, Kraków

1:25

Juliusz Langner (ur. 1929, Kraków) – w czasie okupacji mieszkaniec Tarnowa, był świadkiem prowadzenia przez miasto więźniów pierwszego polskiego transportu do Auschwitz, w którym był też jego wujek Leon Lipeński. Po wojnie udał się wraz z rodziną do Gdyni, a potem do Sopotu. W 1950 roku po maturze Juliusz Langner przeniósł się do Krakowa, gdzie w 1952 roku rozpoczął studia na Politechnice, przerwane po niespełna roku. Przez blisko 40 lat pracował w dyrekcji budowy Nowej Huty. Jest bratankiem generała Władysława Langnera , dowódcy obrony Lwowa.

[00:00:08] Autoprezentacja boh. Przed wojną ojciec był inspektorem celnym w Gdańsku, porucznikiem WP, mieszkanie w Gdyni. Przygotowania do wojny: alarmy w szkole, noszenie masek, broń krótka przysyłana do ojca dla celników. Paczki z wędlinami na święta z Tuchowa.
[00:03:15] Liczni Niemcy mieszkający w Gdańsku. 28 sierpnia 1939 wyjazd z Gdyni do Krakowa ostatnim pociągiem jadącym przez Gdańsk – obrzucenie wagonów kamieniami przez Hitlerjugend. Walizeczka ze „skarbami” boh. (pistolety, srebrne pieniądze, znaczki pocztowe), szybko osiągnięta dojrzałość. Droga do Krakowa z mamą i siostrą, czuło się nadchodzącą wojnę. [+]
[00:07:10] Poszukiwanie zagubionego bagażu w Krakowie, wyjazd do Tarnowa do babci Malwiny. Stryjenka z trójką dzieci. Plan wyjazdu dorożką do stryja do Lwowa, 2 września w Albigowej Niemcy na motorach, powrót przez Łańcut do Tarnowa. Mieszkanie u „pani Wydrowej”. Ojciec wezwany do Warszawy, przedostał się do brata we Lwowie. Po wkroczeniu Rosjan zabrał żonę gen. Władysława Langnera i jego syna Ryszarda do Warszawy. Gen. Władysław Langner – stryj boh. Trzej bracia: Kazimierz, Władysław i Adam Langner – walczył w AK.
[00:13:13] Życie w okupowanym Tarnowie, rozpoczęcie nauki, terror, strach przed Niemcami, ostra zima (-40- st.), kolejki po chleb. Oszczędności ojca – paczka dwuzłotówek, wymiana pieniędzy w Generalnym Gubernatorstwie. Edukacja – po skończeniu 7 klasy zdobywanie celujących ocen, żeby dostać się do Handelschule, korepetycje u Żydówki Lali Rygier.
[00:16:50] Żydzi w getcie w Nowym Targu, uderzenie nahajką za pomoc Żydówce. Zgromadzenie Żydów na stadionie w Nowym Targu, boh. nosił im wodę do picia, „chłopczyk w niebieskawym płaszczyku”. Boh. widział załadunek więźniów do pociągu pierwszego transportu do Auschwitz 14 czerwca 1940. Wuj Leon Lipeński, więzień Auschwitz nr 555, machał na pożegnanie do boh. z ostatniego wagonu odjeżdżającego pociągu. [+]
[00:21:59] Przejście więźniów ulicą Krakowską, otoczeni psami. Wuj trafił do obozu, bo przechwalał się koneksjami z gen. Langnerem (żona Wanda Lipeńska, siostra gen.). Wuj zginął w Auschwitz w 1942 r., prochy przywiezione rodzinie przez niemieckiego żołnierza, stały na kredensie. [++]
[00:27:15] W dzieciństwie zamiłowanie do wojskowości, zabawy bronią, strzelanie do tarczy w Gdyni-Orłowie. Pomoc Adamowi Langnerowi w kolportażu gazetek do Krakowa i Tarnowa. Zakazany handel, wyłapywanie szmuglerów. Gazetki w torbie na szyi. Adresy mieszkań kontaktowych, siostra ojca Maria Chełmecka dd. Langner. Dostarczanie gazetek księdzu Kapturkiewiczowi, znajomemu rodziców.
[00:32:25] Ukochana babcia Malwina Langner („rosołek z gołąbków”). Pierwsza praca ojca w Śniatyniu-Załuczu, samodzielne podróże boh. ze Lwowa do babci w Tarnowie.
[00:34:30] Baniak na wodę z domu. Mieszkanie przy ul. Długiej 22 [Nowy Targ]. Sąsiad Icek, syn szewca, ratowanie żydowskiego chłopca. Ogólnopolski antysemityzm przed wojną. Syn posła na sejm z Orłowa, jego pies pogryzł boh. Podburzanie ludzi przeciwko Żydom przez endecję. [+]
[00:39:14] Stryj Adam Langner był w partyzantce AK, ojciec był kasjerem w PZU (Państwowy Zakład Ubezpieczeń) – kradzież pieniędzy z kasy PZU przez partyzantów. Boh. stał na czatach przy moście. Zbieranie broni dla partyzantów po wycofujących się w 1945 r. Niemcach (szable).
[00:42:00] Maniek Kustur, Wiesław Lipeński i boh. – nocna wyprawa na nartach z meldunkiem dla partyzantów z Turbacza. Niemcy trzymali swoje konie na posesji Długa 22. Rozbicie partyzantów z Turbacza, przewiezienie ich broni na Długą 22 – boh. ukradł wieczorem rkm. Schowek na broń w szopie, gdzie boh. hodował króliki belgijskie, podkradanie siana i owsa z niemieckiej, a potem rosyjskiej stajni. Skrzynka z granatami wykradziona z wozu po Niemcach.
[00:47:31] Radziecki ostrzał kościoła, rodzina schroniła się w piwnicy. Przyjazd ojca z Warszawy po przewiezieniu bratowej, praca po znajomości (kierownik Józef Albin) w Nowym Targu w PZU. Albin zaaresztowany w Zakopanem przez gestapo, wypuszczony za łapówkę.
[00:51:25] Skierowanie na roboty przymusowe do składu amunicji przy ul. Ludźmierskiej w Nowym Targu – wykradana amunicja była wywożona furmanką z Szaflar dla partyzantów.
[00:53:03] Atmosfera wojny w domu, męskie wieczory, „bimberek z wiadra”, rozmowy konspiracyjne. Wiesław Lipeński należał do AK.
[00:56:07] W 1941 r. przejście transportów niemieckich pod granicę z ZSRR – przygotowanie do ataku III Rzeszy na ZSRR. Wysadzenie kolei przez partyzantów z Nowego Targu. Prężna partyzantka. Bieda, niedostatki – pieczenie ziemniaków na piecyku w domu. Po wojnie mama prowadziła bibliotekę szkolną. W czasie wojny mieszkali razem z ciocią Wandą przy ul. Długiej 22.
[00:59:35] Walizeczka boh: trzy pistolety rodzinne, znaczki, monety z Piłsudskim i okręcikami. W czasie ucieczki do Albigowej walizeczka schowana w piwnicy, znaczki zatęchły. Zabranie walizeczki przez stryja Adama Langnera, zaginięcie.
[01:02:51] 17 stycznia 1945 r. wkroczenie Armii Czerwonej do Nowego Targu: ostrzelanie budowanego kościoła, rodzina ukryty w piwnicy, sierżant radziecki podrywał mamę. Papierowe ubrania. Kolega postrzelony podczas ostrzału ul. Szaflarskiej. Kuchnia wojskowa w sąsiednim podwórku, boh. podkradał chleb.
[01:06:30] Przeprowadzka do Gdyni – wozem do Chabówki, pociągiem do Krakowa. Zapisanie do II klasy liceum w Krakowie. Ojciec mieszkał u kolegi. Przyjazd do Sopotu, mieszkanie przy ul. Bieruta, potem Chrobrego 46 – przydział z PUR.
[01:09:22] Na początku wojny w mieszkaniu w Gdyni mieszkała Andzia z Poznania, potem zajęli je Niemcy. Kontakt Andzi z rodzicami. Zniszczenie Gdańska po wojnie, w lasach Sopotu ukryta broń. Boh. strzelał znad strychu dla zabawy, zbieranie broni w Trójmieście. Przynależność boh. do harcerstwa, namiestnik zuchowy w Sopocie do 1952 r.
[01:11:38] Wyjazd z Gdańska w 1952 r. na zalecenie UB – likwidacja harcerstwa, podejrzenie o działalność dywersyjna. Praca w PSS, potem przy budowie Nowej Huty w Krakowie. Edukacja zakończona maturą.
[01:14:06] Przyjście tajniaka do pracy (kierownik rozlewni piwa i wód gazowych w Sopocie), namawianie do wyjazdu z Trójmiasta, podejrzenie o handel dolarami. Po poddaniu Lwowa mieszkanie gen. Władysława Langnera zajęło KGB. Żona pułkownika KGB nosiła koszulę nocną Zofii Langner (żony gen.) jako sukienkę. Odmowa współpracy gen. Langnera z KGB, Edmund Langner pomógł mu wyjechać (niebezpieczna przeprawa przez Prut) do Rumunii, stamtąd do Wielkiej Brytanii. Nigdy nie wrócił do Polski, zachowana korespondencja gen. z rodziną.
[01:20:04] Brak zaangażowania się boh. w powojenną działalność antykomunistyczną, syn w Australii, córka mieszka z boh. Wnuki i prawnuki. Przynależność boh. do NSZZ „Solidarność”. Córka Grażyna Marczuk prześladowana przez UB, kolportowała prasę niezależną w czasach „Solidarności”.
[01:22:54] Wprowadzenie stanu wojennego – wiadomość z radia. Lala Rygier uczyła boh. przed utworzeniem getta. Gen. Władysław Langner był dowódcą obrony Lwowa, poddał miasto, żeby obronić ludność cywilną.
more...
less

Grygiel Małgorzata

Miziołek Michał

Instytut Pileckiego

Film