Netzer Olek
Olek (Alexander) Netzer, ur. jako Aleksander Lipsztat (ur. 1937, Warszawa) - syn znanego żydowskiego lekarza z Warszawy. W lipcu 1942, tuż przed rozpoczęciem likwidacji warszawskiego getta, został objęty akcją ratowania dzieci żydowskich, kierowaną przez Irenę Sendlerową. Przez Otwock trafił do Garwolina, gdzie zaopiekowali się nim Zofia i Franciszek Paśniczkowie. Po wojnie wyjechał do Izraela.
more...
less
[00:00:10] Boh. urodzony jako Aleksander Lipsztat, w czasie okupacji nazywał się Andrzej Paśnik, Jędruś, żal po zmianie nazwiska w Izraelu. Rodzice urodzeni na początku XX wieku, ojciec Paweł Lipsztat, lekarz z Garwolina, mama Magdalena dd. Goldbaum. Rodzice mieszkali w Warszawie, boh. ur. 18 sierpnia 1937 r. Zamknięcie Żydów w getcie, rodzina boh. zamieszkała przy ul. Siennej.
[00:04:18] Dzieciństwo w getcie: zamykanie przez rodziców w mieszkaniu, wspomnienie z chodzenia po schodach kładki „z jakąś kobietą”, teatrzyk kukiełkowy. Zapamiętany obraz: Niemiec rzucił butelką w ludzi.
[00:09:15] Spacer po Warszawie współczesnej – odszukiwanie śladów getta. Nieświadomość Zagłady przez wiele lat. Odłączenie boh. od rodziców: „pójście na wycieczkę na wieś” w lipcu 1942, kilka dni przed likwidacją getta. Pożegnanie z ojcem (przeżegnanie się katolickie), zabranie przez kobietę. Brak wspomnień o mamie.
[00:13:49] Boh. umiał czytać i pisać po polsku. Wspomnienia powrotów ojca z pracy do domu, czytanie z ojcem opowiadania Kiplinga o Kotiku, „opowieść o Holokauście”. Idealizowanie ojca. Jedyne zdjęcie mamy z 1920 r. z plaży w Tel Awiwie. Zdjęcia rodziców przechowane przez koleżankę, która wyemigrowana do Palestyny.
[00:19:10] Trauma bez rodziców. Wyjście z getta z kobietą, minięcie budki żandarma w hełmie – kobieta od Ireny Sendler. Mieszkanie po aryjskiej stronie, twarz tęgiej kobiety, trzyma bochen chleba z nożem. Nauka modlitwy „Ojcze nasz”. Pierwsza noc poza gettem – zasikana pościel. „Haniebne” sikanie do łóżka. [++]
[00:23:42] Marcinkiewicz – nauczyciel z Otwocka, wspomnienie z jego domu. Przejazd ciężarówką do Garwolina, ciocia Zosia. Nowe nazwisko: Andrzej Paśnik. [++]
[00:25:36] Pobyt w Garwolinie – ciocia Zosia przejęła rolę matki. Relacja z Zofią, bohaterstwo i odwaga, naznaczenie boh. na resztę życia. Zofia znała ojca boh., praktykował jako lekarz w Garwolinie. Ojciec był humanistą i polskim patriotą. Odwiedziny u cioci Zosi w 1962 r., wspomnienia o ojcu w Garwolinie. [++]
[00:31:04] Franciszek Paśniczek, mąż cioci Zofii, był burmistrzem Garwolina, ocalił ok. 15 Żydów. Rodzice boh. zginęli, wuj Samuel Muszkat trafił do niewoli radzieckiej, wyszedł do Palestyny z armią Andersa. Sporządzanie drzewa genealogicznego przez kuzynów na bar micwę, nieprawdziwa informacja o samobójstwie ojca boh. [+]. Przypuszczalne losy ojca.
[00:35:24] Żydostwo nieistotne dla ojca i dla boh. Jedyna prawdziwa tożsamość: ludzka. Narodowość jest konceptem intelektualnym. Przekonanie o braku powrotu do życia w Warszawie. Spreparowana historia boh. i nazwiska Paśniczek. Normalne dzieciństwo w Garwolinie. Kolega, profesor PAN, Wiesław Hołubiec, poważne rozmowy.
[00:40:30] Koniec wojny
wyjazd furmanką do lasu koło Garwolina, czołgi radzieckie jadące przez Garwolin, zniszczone drogi. Maszerujące wojsko polskie.
[00:42:30] Patriotyczna, nacjonalistyczna rodzina Paśniczków, syn Grzegorz był w partyzantce AK. Prawa kombatanckie boh. – dodatek kombatancki 100 dolarów – za przeniesienie granatów w worku do lasu dla partyzantów. Wrogość wobec Stalina.
[00:44:32] Początek edukacji w 1945 r. (2 klasa). Piosenka szkolna. Postawa patriotyczna i głęboka wiara katolicka, naśladowanie Jezusa. Ocalała siostra matki – Maria Modzelewska (Maria Ganc) przeżyła w obozach pracy w Niemczech, poszukiwała swoich dzieci i boh. Przyjazd Marii do Garwolina.
[00:49:00] Przyjęcie chrztu i I komunii w pobliskim miasteczku. Zgrzeszenie po pierwszej spowiedzi, poczucie nieczystości, silna potrzeba zadośćuczynienia ofierze cioci Zosi. Różne postawy ocalałych z Holokaustu wobec wojny, wielu czuje się ofiarami. Niezgoda boh. na traktowanie Palestyńczyków przez Izrael.
[00:53:08] Film „Królewna Śnieżka” w Warszawie, zachwyt. Ucieczka cioci, pobyt w Pionkach przez miesiąc latem 1946 r. Ukrywanie boh. przez rok w leśniczówce w Hucie Garwolińskiej „przed władzami”, nauka w wiejskiej szkole. Nadleśniczy Rybarski, ukrywanie się boh. w sianie na strychu. Poszukiwanie boh. przez porucznika AL – główny rabin Wojska Polskiego Kahane. Przekazanie boh. do organizacji żydowskiej. Spotkanie z Kahane po latach: „zabraliśmy dzieci z rodzin i zrobiliśmy z nich sieroty z domu dziecka”. [++]
[01:01:50] Bunt przeciwko stawaniu się Żydem, kryzys tożsamości. Przyjazd do Polski w 1960 r., namawianie do pozostania w Polsce. Życie w prokomunistycznym kibucu, dzieci urodzone w kibucu. W 1962 r. przyjazd do Polski, odwiedziny u cioci Zosi. Bieda w Polsce – niespodziewane potępienie komunizmu przez boh.
[01:05:50] Usprawiedliwianie po wojnie dyktatury proletariatu i dążenia do socjalizmu. Syn cioci Zosi Grzegorz zmuszony do wstąpienia do PZPR, „partia to nie ideologia, to siła”. Po powrocie z Polski rozpoczęcie walki z komunizmem w kibucu. [+]
[01:07:55] Po wyjeździe z Garwolina tułaczka po domach dziecka. Moczenie nocne – poczucie wstydu, ucieczka z domu dziecka w Otwocku. Poczucie winy jako element wychowania katolickiego. Życie między kuszeniem diabła a wpływem anioła. [+]
[01:09:50] Powrót do cioci Zosi, wyjazd „na letnisko” w góry. Odliczanie po hebrajsku ‒ obóz syjonistyczny. Wychowanie żydowskie, szacunek dorosłych, wychowawca Haim. Obóz syjonistyczny w Paryżu. Wyjazd z Polski – próba wysiadki w Sosnowcu. Pożegnanie cioci Zosi – salomonowa decyzja „rozłąka dla dobra dziecka”. [+]
[01:14:45] Fantazjowanie o powrocie do Polski przez dwa lata w Izraelu, zmiana tożsamości. Przyjazd do Izraela na początku w 1949 r., dorastanie, identyfikacja z grupą rówieśników, „rodziną”. Trzymanie w tajemnicy katolickiej tożsamości. Dziewczynka przechowana przez zakonnice w Izraelu zażądała coniedzielnej mszy – zazdrość boh., strach przed wyjawieniem prawdy o sobie. Potrzeba szczerości w rodzinie. „Byłem tajnym katolikiem i tajnym Polakiem, kiedy przyjechałem do Izraela”. [+]
[01:19:55] Po przyjeździe do Izraela zachwyt „komuną”, równość ludzi, egalitaryzm. Boh. nie miał syndromu ofiary, świadomość wygrania wojny i pokonania Hitlera. Bohaterstwo rodziny Paśnik, idealizowanie ojca. Docenianie relacji międzyludzkich. Zawód wykonywany: psycholog.
[01:23:59] Rozważania boh. na temat polityki zewnętrznej i wewnętrznej Izraela. Obserwacja działania dysonansu poznawczego: osoby wyznające najwyższe wartości (sprawiedliwość, prawda, moralność) dopuszczają się najgorszych zbrodni [na Palestyńczykach]. Agresja ludzi, obszary ślepoty na własne czyny. W pracy zawodowej opisanie przez boh. mechanizmu ułatwiającego dokonanie zbrodni: odhumanizowanie zarówno sprawcy zbrodni, jak i jego ofiar. [+]
more...
less