Szałajda Zbigniew cz. 4
Zbigniew Karol Szałajda (ur. 1934, Wilno) – inżynier hutnik, polityk. Okres okupacji niemieckiej spędził na Kresach Wschodnich, po wojnie wraz z rodziną osiedlił się w Dynowie, gdzie w 1951 roku ukończył liceum. W 1956 roku ukończył studia wyższe na wydziale mechanicznym Politechniki Śląskiej. Pracował w hutach „Florian” (1956-67), im. F. Dzierżyńskiego (1967-70). W latach 1970-74 był dyrektorem huty „Kościuszko”, a następnie, do 1980 roku, Huty Katowice. W 1960 roku wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Należał do egzekutyw oddziałowych organizacji partyjnych, jak również zakładowych i wojewódzkiej w Katowicach, wchodził również w skład plenum komitetu miejskiego w Chorzowie i Świętochłowicach. Od 8 października 1980 do 3 lipca 1981 był ministrem hutnictwa w rządzie Józefa Pińkowskiego i Wojciecha Jaruzelskiego, od 10 lipca 1981 do 9 października 1982 ministrem hutnictwa i przemysłu maszynowego. Po złożeniu teki ministerialnej został wicepremierem, funkcję tę pełnił następnie w rządzie Zbigniewa Messnera. W 1986 stanął na czele specjalnej kryzysowej komisji rządowej, powołanej w związku z katastrofą w Czarnobylu. W 1987 przewodniczył specjalnej komisji rządowej powołanej do zbadania katastrofy samolotu pasażerskiego IŁ-62M SP-LBG, rozbitego w Lesie Kabackim 9 maja 1987[1]. W latach 1984-1988 był przewodniczącym Komitetu do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów. W latach 1986-1990 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR. W 1983 wybrany w skład Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Od 1989 do 1991 pełnił funkcję zastępcy Stałego Przedstawiciela PRL w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w Moskwie. Po 1990 pracował w sektorze prywatnym. Od czerwca 2003 był przewodniczącym Rady Nadzorczej Stalexport Centrostal Warszawa S.A., a od stycznia 2004 członkiem Rady Nadzorczej Stalexport S.A. W tym czasie pełnił również funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej spółki Biproferm Sp. z o.o. (Biuro Projektów i Generalnego Wykonawstwa). [na podstawie: Wikipedia, dostęp 2 marca 2023]
more...
less
[00:00:08] Boh. był przewodniczącym rządowej Komisji ds. Współpracy Gospodarczej (Austria, RFN, ZSRR, Czechosłowacja) – wizyty robocze. Budowa kontaktów gospodarczych, otwarcie się na Zachód. Po zniesieniu stanu wojennego – pewna stabilizacja przemysłu. Pomysł szerszego otwarcia na świat, nie tylko na Europę. Promocja Polski na Bliskim i Dalekim Wschodzie (Chiny, Korea Płn., Tajlandia, Malezja, Indonezja, Singapur, Mongolia).
[00:04:16] Kontakty z Chinami, wizyty robocze, wizyta boh. w Chinach – sprawy nauki i techniki. Przyjazd Jaruzelskiego. Chiny – polityka antyamerykańska. Ściąganie licencji przez Chiny. Wyjazd z żoną, wiceministrowie, minister Tott. Owocne rozmowy z Chinami. Spotkanie oficjalne, rząd Deng Xiaopinga, silna pozycja mera Szanghaju Jianga Zemina. Zaproszenie dla Jaruzelskiego. Sylwetka Xiaopinga, plany ekspansji Chin pod przewodnictwem Komunistycznej Partii Chin. Chińska droga rozwoju. Spluwaczka dla Xiaopinga. [+]
[00:11:48] Wizyta robocza w Szanghaju. Samodzielność miasta, wzrost kapitalizmu. Chińscy ochroniarze polskiej delegacji. Bankiet w europejskim stylu, chińskie jedzenie, wina. Tłumacz delegacji. Pokazowa chińska wieś. [+]
[00:16:38] Wizyta dalekowschodnia: Tajlandia, Malezja, Indonezja, Singapur: wymiana gospodarcza, surowce, technika.
[00:18:21] Andrzej Majkowski – ambasador po szkole w Moskwie. Zwiedzanie Bangkoku nocą. Stała ochrona w hotelu, ucieczka przed ochroniarzami. Nocny spacer po Bangkoku, „masarnie”. Spotkanie borowca Dażynkiewicza na ulicy. Wątpliwości boh.
[00:23:09] Koktajl u polskiego ambasadora. Rozmowa z Darżynkiewiczem. [++]
[00:25:57] Wizyta robocza w Malezji, prezentacja Polski. Indonezja: przygotowanie do podróży (MSZ i wywiad). Spotkanie z prezydentem Suharto (następcą Sukarno), „bezwzględny dyktator”. Efekty wizyty w Indonezji – wątpliwości boh.
[00:29:23] Zwiedzanie wyspy Bali, pola herbaciane. Singapur: zaawansowany chiński kapitalizm. Spotkanie ze spółką polsko-singapurską. Singapur: bogate miasto, „jak Nowy Jork”. Rozmowa z przywódcą: „zysk i bogactwo nie powstają tam, gdzie się produkuje, tylko po drodze towaru do odbiorcy”.
[00:33:26] Produkcja materiałów ogniotrwałych w Ropczycach k. Rzeszowa, eksport do Ukrainy. Sztuka sprzedaży.
[00:35:13] Oferta Polski dla partnerów na Dalekim wschodzie: maszyny i urządzenia, elektronika, turbiny, wyposażenie elektrowni, tabor kolejowy, wyroby włókiennicze z Łodzi. Nie było rozmów o sprzęcie wojskowym.
[00:37:05] Wizyta gen. Jaruzelskiego w Mongolii i Korei Północnej, m.in. Kiszczak, Czyrek, boh. Rozmowy z Koreą Płn. – zbroili się, chcieli mieć własną fabrykę na wojnę ze Stanami Zjednoczonymi. Perswazje boh.
[00:41:25] Męcząca podróż do Azji, salonka Jaruzelskiego. „Bałem się latać na trzeźwo” po katastrofie [w Lesie Kabackim]. [+] Rozmowy w salonce Jaruzelskiego. Międzylądowanie w Irkucku. Zwiedzanie Irkucka, ślady po zesłańcach. Przyjęcie nad Bajkałem, Jaruzelski wypił alkohol.
[00:46:20] Wizyta w Mongolii, przemówienia w teatrze. Powitanie w Phenianie (szpaler miliona ludzi, Jaruzelski niczym cezar, kwiaty sypane przez dziewczęta pod nogi) [++], „boskie przywitanie”, zażenowanie boh. Zakwaterowanie w ośrodku wypoczynkowym na obrzeżu stolicy w komfortowych domach.
[00:50:05] Spotkanie oficjalne z Kim Ir Senem, przemówienia. Rozmowy o budowie fabryki helikopterów. Lokalizacja przyszłej fabryki. Przyjęcie nieoficjalne, zwiedzanie stacji metra.
[00:54:00] Wyjazd na oględziny, oficer ochrony Stanisław Herda. Śmigłowiec Mi-2, drzwi zamykane na drut. Lot akrobatyczny nad górami, na zboczach stanowiska artylerii przeciwlotniczej.
[00:57:05] Hala wykuta w zboczu góry, w niej śmigłowiec Mi-8. Wątpliwości boh., unikanie odpowiedzialności przez Jaruzelskiego: „żeby oni mi dali święty spokój”. [++]
[01:00:35] Oficjalne przyjęcie z przepychem. Prezenty dla Polaków od Kim Ir Sena: obrazy tkane ręcznie. Zamiana z Czyrkiem na obrazy. [+]
[01:04:10] Wizyty w Azji nie przyczyniły się do wzrostu pozycji w Europie i Ameryce. Delegacja rządowa w Libii z okazji 25-lecia rewolucji libijskiej (Kaddafi). Zaangażowanie Polski w budownictwo w Libii (koleje, mieszkania) – źródło dewiz. Ambasador – generał Sawczuk, obiad na polskiej budowie. Defilada powitalna. [+] Rozmowa z Kaddafim.
[01:09:50] Incydent w piżamie w hotelu. Kaddafi: „uduchowiony przywódca wyraźnie antyamerykański”. Polska budowała w Libii jeszcze długi czas.
[01:13:25] Propozycja pracy dla wywiadu dla dyrektora gabinetu. [++] Raport od wywiadu gospodarczego: know-how, patenty w większości nieprzydatne dla boh.
[01:18:21] Dwie wizyty na Kubie. Posiedzenie wicepremierów nt. współpracy naukowo-technicznej, „bezbarwna wizyta”. Druga: delegacja oficjalna (Barcikowski, Obodowski, boh.). Spotkanie z Fidelem Castro, propozycja sprzedaży traktorów za dewizy. Stopniowe słabnięcie współpracy.
[01:23:31] Wizyta w Rumunii – współpraca dotycząca produkcji samochodów, rozmowa z Ceausescu. Po wprowadzeniu malucha współpraca z FIAT-em. Wicepremier Gwiazda promował firmę Daihatsu, minister współpracy gospodarczej z zagranicą, zastąpił Nestorowicza. Fiat Tipo zamiast malucha. Dacia produkowała we współpracy z Renault. Rozbite czoło boh. w fabryce Dacii.
[01:28:32] Rozmowa z Ceausescu, „ideolog”, dyktator. Współpraca z Fiatem, zwiedzanie zakładu, zainteresowany współpracą szef Agnelli. Sprawy socjalne pracowników FIAT-a – tam nie było strajków. Agnelli: niezbędne wystarczające zabezpieczenie warunków socjalnych i finansowych dających poczucie godności, „mniej kosztowne niż strajki”.
[01:32:48] Spotkania boh. z robotnikami w Hucie Katowice, możliwość realizacji aspiracji „uniwersalna niezależnie do ustroju gospodarczego”. Delegacja rządowa u papieża, Jaruzelski z córką. Dalsza współpraca z Fiatem, „Daihatsu przegrało”.
[01:37:59] Premier Wilczek „nic nie zreformował”, odrzucił duży model fiata Tipo, zostawił fiata 125p., potem zastąpiony przez poloneza. Równolegle produkowane fiaty 126 p. Błędy Wilczka, jego populizm. Negatywna ocena rządu Rakowskiego, „niekompetentna ekipa”. Minister finansów Wróblewski.
[01:43:15] Rząd Rakowskiego działał dziewięć miesięcy, w tym czasie przygotowano Okrągły Stół. Ambicje Rakowskiego. Zaprzepaszczona szansa produkcji polskiego samochodu.
[01:45:03] Audiencja prywatna oficjeli Jaruzelskiego u papieża (różaniec, zdjęcia), córka Jaruzelskiego – ważny gest mający przełamać izolację po stanie wojennym. „Nieistotne” kontakty gospodarcze z Francją.
[01:49:20] Ścieranie się różnych sił w kierownictwie PZPR w 1981 r. (kurs twardy czy porozumienie). „S” była „zorganizowaną kontrrewolucją”, naciski Moskwy na bardziej stanowcze stłumienie „S”. Oznaczałoby to zatrzymanie pozytywnych przemian, które popierało kilkanaście milionów Polaków. Zwolennicy twardszego kursu: Barcikowski, Grabski, Olszewski, Żabiński.
[01:52:55] Krytyka mało radykalnej postawy Jaruzelskiego na posiedzeniu KC. Boh. był zastępcą członka KC PZPR. Jaruzelski „na pewno” nie chciał twardego kursu. Wystąpienie wojskowych (m.in. Sawczuk, Siwicki) – „wojsko popiera działania Jaruzelskiego unikania konfrontacji”. Wotum zaufania dla Jaruzelskiego większością głosów. Stopniowe odsuwanie twardogłowych, utrata znaczenia Olechowskiego.
[01:56:50] Stan wojenny opracowany w wąskim gronie. Pistolet Jaruzelskiego. Wybór mniejszego zła. Śmierć dziewięciu górników w kopalni „Wujek”. Płk Gruba z ZOMO, strzały do górników, „źle się stało”. Nie było rozkazu strzelania, radykalizm po obu stronach.
[02:02:25] W czasie katastrof w kopalniach zjazdy boh. na dół. Wiceminister górnictwa Gustek, wyciąganie górników, czołganie się w korytarzu metrowej wysokości. [+]
[02:04:20] Przyjazd do Wisły bez ochroniarzy, „nie bałem się żyć”. Obawy przed atakiem „ze strony Solidarności”. [++]
[02:07:16] Internowanie wierchuszki PZPR. Boh. nie obawiał się internowania, czuł się fachowcem, nie politykiem. Kontrola budowy domu boh. przez NIK. Niesmak wobec decyzji o internowaniu. Brak otwartej krytyki, „bolesna sprawa, która nic nie przyniosła”.
[02:11:07] Aresztowanie Kaima i Glazura „nie wiadomo za co”. Zarzuty wobec Makomaskiego, szefa CEKOP-u, reakcja premiera [Jaruzelskiego] na protesty boh. [++]
[02:13:07] Rozmowa z Wiesławem Chrzanowskim (ok. 1985 r.) – zaproponował rolę pośrednika w poszukiwaniu porozumienia. Jaruzelski odsunął boh., „nie mieszajcie się do tych spraw”. [++] Poczucie niedocenienia, odrzucenia.
[02:17:03] Aleksander Kwaśniewski odrzucił „starą załogę rządzącą”. „Zrobiliśmy, co należało” [++]. Żal.
[02:19:20] Nominacja na stanowisko wicepremiera w rządzie Jaruzelskiego. Wizyta w Mołdawii z Obodowskim. Transport był bolączką, nieradzący sobie minister Andrzej Jedynak.
[02:23:28] Spotkanie NOT w Łodzi. Głosowanie kandydatury boh. w Sejmie. Obawa przed reakcją żony. Trudności w życiu rodzinnym, dokuczanie córce w szkole – nauczyciele i dzieci.
[02:25:58] Konflikt z żoną, 2 tygodnie cichych dni. Kształtowanie patriotycznej postawy boh. Do poprawy: balans praca-rodzina.
[02:29:18] Dobre relacje z gen. Kiszczakiem, obopólny szacunek, rzadkie kontakty. Ministrowie z MSW, MON i MSZ nie przychodzili demonstracyjnie na posiedzenia Rady Ministrów. Rozmowa z Kiszczakiem. Reprezentacyjny przydział miesięczny: dwie butelki whisky i karton papierosów. Garnizon KBW prowadził gospodarstwo rolne w Bieszczadach.
[02:33:24] Raport SB na temat działalności córki boh. (bierzmowanie) [przerwa w nagraniu głosu ok. 02:26] oparty na donosie. Stosunek boh. do religijności córki. Propozycja dymisji boh., dalej dobre stosunki. [++] Cyniczna gra o władzę na szczytach władzy.
more...
less