Stefan Stachula (ur. 1950, Teniatyska) pochodzi ze wsi w gminie Lubycza Królewska w powiecie tomaszowskim w woj. lubelskim. W marcu 1946 większość mieszkańców została przymusowo wysiedlona do USSR. Pozostali latem 1947 zostali w ramach „Akcji Wisła” przesiedleni na Ziemie Odzyskane, a w ich miejsce przybywali przesiedleńcy z innych części Polski. Jedną z takich rodzin była rodzina Stachulów, która w 1947-48 roku zamieszkała w Teniatyskach. Po 8 latach, w 1956 roku, w poczuciu zagrożenia wybuchem kolejnej wojny światowej, Stachulowie powrócili na ziemie rodzinne do gminy Annopol w powiecie kraśnickim. Stefan był jedynym dzieckiem Władysława i Józefy z domu Rogala. Urodzony w 1919 roku ojciec zajmował się rolnictwem i hodowlą tuczników, a podczas okupacji niemieckiej pracował w niemieckiej firmie budowlanej, która budowała most stały na Wiśle w Annopolu. Później wyjechał z tą firmą na ziemie wschodnie okupowane przez Niemców i budował mosty drewniane w Kijowie oraz Rostowie nad Donem. Na terenie obecnej Ukrainy i Rosji spędził podczas okupacji niemieckiej trzy lata. Matka Stefana zajmowała się gospodarstwem domowym i pracą na roli. W roku 1957 Stefan rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Dąbrowie, którą ukończył w 1964 roku. Następnie rozpoczął naukę w szkole średniej, Technikum Budowlanym w Lublinie. Ze względu na przywiązanie matki do jedynego syna i jej obawy związane z jego życiem w dużym mieście przerwał edukację w Lublinie i kontynuował ją w dwuletniej Szkole Przysposobienia Rolniczego w Gościeradowie w powiecie kraśnickim. Po niej uczęszczał do Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Pracujących na kierunku kierowca przy Przedsiębiorstwie Państwowej Komunikacji Samochodowej w Kraśniku, którą ukończył w 1969 roku. Po szkole podjął pracę w PKS Kraśnik jako pomocnik kierowcy oraz konwojent. W 1970 roku został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Służył w stacjonującej w Górze Kalwarii 1 Mazowieckiej Brygadzie Wojsk Obrony Wewnętrznej (1 BWOWew), której zadaniem była ochrona obiektów rządowych w okresie zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny oraz udział w zwalczaniu desantów powietrznych i ugrupowań dywersyjnych. Po zakończeniu służby wojskowej, w 1972 roku podjął pracę na stanowisku kierowcy w Trans Budzie – Przedsiębiorstwie Transportu i Budownictwa, placówce w Kraśniku. W przedsiębiorstwie tym pracował do roku 1990. Ponadto pracował jako rolnik, zajął się także pszczelarstwem. W roku 2010 przeszedł na emeryturę. W 1972 roku, w wieku lat 22, Stefan Stachula ożenił się z urodzoną w Kowalinie gm. Kraśnik Alicją Szewczyk. Mają dwóch synów: Roberta (ur. 1974, pracuje jako żołnierz zawodowy w Sandomierzu) i Piotra (ur. 1978, żołnierz zawodowy w Kraśniku) oraz pięcioro wnuków. W 2022 roku obchodzą Złote Gody czyli 50-lecie pożycia małżeńskiego. W latach 70. Stefan Stachula wstąpił do Ochotniczej Straży Pożarnej i jest jej członkiem do chwili obecnej. W 1990 roku został wybrany na sołtysa wsi Dąbrowa. Na początku lat 90. został członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego. Do 2018 roku pełnił funkcję prezesa Zarządu Gminnego PSL, był również członkiem Zarządu Powiatowego partii, pozostaje nadal delegatem na zjazd, członkiem rady powiatowej PSL. W roku 1994 został wybrany do Rady Gminy Annopol, następnie Rady Miasta i Gminy Annopol. Od roku 1996 nieprzerwanie zasiada w Radzie Powiatu Kraśnickiego. Kilkukrotnie pełnił funkcję Członka Zarządu Rady Powiatu. Był odznaczany wieloma odznakami i medalami. Pod koniec lat 90 Stefan Stachula zaczął rzeźbić w drewnie. Do chwili obecnej wykonał ok. stu rzeźb. Głównymi tematami jego prac są motywy religijne oraz postacie i wydarzenia historyczne. Rzeźb nie sprzedaje, można je oglądać na autorskich wystawach.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1950 r. w Teniatyskach.
[00:00:25] W 1948 r. ojciec przyjechał do Teniatysk, gdzie mógł zająć większe gospodarstwo – powody powrotu na ojcowiznę po kilku latach. W 1957 r. boh. poszedł do szkoły w Dąbrowie. Boh. był jedynakiem i ojciec chciał, by przejął gospodarstwo – wybór szkoły budowlanej w Lublinie. Powody przerwania nauki. Ukończenie dwuletniej szkoły rolniczej w Gościeradowie. Sąsiad Leszek Kręć chodził do szkoły zawodowej przy PKS w Kraśniku i boh. poszedł tam do drugiej klasy. Po ukończeniu szkoły w 1969 r. pracował jako pomocnik kierowcy – specyfika pracy.
[00:07:58] W 1968 r. w czasie interwencji w Czechosłowacji boh. był na wakacjach u rodziny – wiadomości z Wolnej Europy. Informacje w oficjalnych mediach na temat strajków studenckich. Wyjazdy Żydów z Polski.
[00:10:54] W 1970 r. boh. poszedł do wojska i służył w Wojskach Obrony Wewnętrznej w Górze Kalwarii jako kierowca i zaopatrzeniowiec. Brygada zajmowała się ochroną rządu i stacjonowała na terenie wyścigów konnych na Służewcu. Refleksje na temat służby wojskowej. W jednostce nie było „fali”, ale „wyprostowano” Augustyniaka, który miał wadę postawy. Ćwiczenia poborowych. W 1972 r. boh. wyszedł do cywila.
[00:18:15] Pogadanki prowadzone przez oficera politycznego. Po przysiędze boh. został pomocnikiem szefa kompanii i zajmował się zaopatrzeniem, organizacją kąpieli żołnierzy w łaźni, wymianą bielizny i umundurowania oraz sporządzaniem dziennych raportów. Boh. nie był zainteresowany polityką. Przysięga na stadionie w Górze Kalwarii.
[00:23:55] Bieda na wsi przed wojną. Ojciec pracował w fabryce – powody odejścia z pracy. Po wojnie część osób z Dąbrowy wyjechała na Ziemie Odzyskane, a ojciec wraz z kilkoma sąsiadami wyjechał na wschód do wsi, z której wysiedlono Ukraińców. Ojciec dostał gospodarstwo w Teniatyskach i miał konia do spółki z sąsiadem Brożyną – trudności z żywieniem zwierzęcia. Chłopi nie chcieli wstępować do kołchozu, odpowiedź sąsiada Maruszewskiego udzielona agitatorowi. [+]
[00:30:56] Pradziadek Wojciech Stachula przyszedł do Dąbrowy leżącej w zaborze rosyjskim z Grębowa w zaborze austriackim – tania ziemia w zaborze rosyjskim. Podczas pobytu w sanatorium boh. spotkał mieszkankę okolic Leżajska, która znała Stachulów i Rogalów, być może krewnych boh. Zniszczenia Dąbrowy w czasie I wojny światowej – boh. jako dziecko widział w lesie mogiły żołnierzy. Na grobie oficera rosyjskiego zdechł jego wierny pies. Dziadek Józef przez 7 lat służył w armii carskiej, stryj nie zgłosił się do wojska i był poszukiwany. Losy pradziadka Wojciecha, pochowanego na cmentarzu w Chodlu. Własność ziemi w Dąbrowie.
[00:38:40] Dziadek Piotr Rogala był cieślą i brał udział w budowie dworu w Józefinie. Kilku chłopów z okolicy, w tym Karol Kędra, dziadek i jego brat Stanisław Rogala brali udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach 60. dziadek Rogala zmarł po zatruciu grzybami zbieranymi przez ciotkę, która pomyliła kanie z muchomorami.
[00:42:10] Wspomnienie dziadków: Józefa i Marii Stachulów – ich drewniany dom z początku XX w. stoi do dziś.
[00:45:35] Przedstawienie rodziców: Władysława i Józefy z d. Rogala. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne i ojciec chciał, by boh. je przejął.
[00:49:00] W czasie zaborów pan Miazga uczył polskie dzieci w stodołach. Szkołę w Dąbrowie zbudowali mieszkańcy – budulec od dziedzica Niwińskiego z Michalina. Nauczycielem był Szczepan Mochol, ojciec skończył cztery klasy. Opis budynku szkoły, wyposażenie klas. Boh. także ukończył szkołę w Dąbrowie. Nową szkołę wybudowano, gdy boh. był sołtysem. [00:52:20] Wychowawczynią boh. była Henryka Iracka, nauczycielka matematyki i historii. Kierownikiem szkoły był pan Gozdalski, potem Modliborski i Eugeniusz Pastucha.
[00:55:20] Dwóch postępowych gospodarzy założyło w Dąbrowie spółdzielnię produkcyjną, z ich inicjatywy w 1950 r. doprowadzono prąd do wsi, potem zbudowano Dom Ludowy. We wsi od lat 20. działała straż pożarna. Maszyny wypożyczano z Kółka Rolniczego.
[00:57:32] W Teniatyskach używano lamp naftowych, a w Dąbrowie była elektryczność. W Teniatyskach było ok. dwudziestu domów, Dąbrowa była większą wsią, był tu sklep Gminnej Spółdzielni, w latach 60. działał Klub Rolnika, w którym pracował Wiesiek Skorupa. We wsi jest krzyż wotywny postawiony przez mieszkańców w intencji księdza, który został zesłany w czasach carskich. Maruszewscy byli fundatorami kapliczki.
[01:03:00] Wspomnienie rodziny Skotnickich i najstarszych mieszkańców wsi. Obecnie najstarsza jest Genowefa Chyłowa.
[01:06:18] W 1939 r. ojciec nie został zmobilizowany. Podczas okupacji pracował w niemieckiej firmie, która naprawiała zniszczony most na Wiśle. Potem firma budowała mosty w Kijowie i Rostowie i ojciec razem z innymi robotnikami został zabrany na wschód. Wyżywienie, warunki pracy. Kolega ojca Czesław Kędra zmarł na tyfus. Ojciec dostał przepustkę i kartki żywnościowe na drogę do domu, z powodu sytuacji na froncie nie wrócił do firmy.
[01:13:05] W Annopolu mieszkał komendant Nazarczyk [Lazarczyk], który dowodził grupą Ukraińców i organizował różne prowokacje. Dwóch kolegów ojca: Mariana i Henryka Maruszewskich, aresztowało gestapo i ślad po nich zaginął. Z powodu zamachów na komendanta wycięto profilaktycznie fragment lasu. W czasie okupacji Niemcy stacjonowali w dąbrowskim lesie, ich baraki miały oświetlenie elektryczne.
[01:17:12] W sierpniu 1944 r. do wsi weszli czerwonoarmiści, ludność cywilną wysiedlono z pasa o szerokości 15 km od Wisły. Rodzina wyjechała w okolice Chodla. Po latach boh. spotkał w szpitalu mieszkańca Ludmiłówki, Henryka Gozdura, który wspominał zbieranie pozostawionej broni przez chłopów. Zimą po przejściu frontu wrócono do domów. W okolicy były cmentarze wojenne – ekshumacje zwłok radzieckich żołnierzy i przenoszenie ich na cmentarz w Annopolu.
[01:21:52] Zniszczenie lasu dębowego. Przed wojną Żydzi wycinali las i ojciec pracował przy wyrębie, w domu mieszkało dwóch toporników, którzy zajmowali się obróbką bali. Suchodolski, właściciel majątku, przekazał go na rzecz Towarzystwa Dobroczynności.
[01:24:14] Boh. jako dziecko nie interesował się opowieściami ojca o czerwonoarmistach. Dziadek znający rosyjski został w domu, w którym kwaterował major i jego kierowca – porównanie umundurowania i uzbrojenia z czasów carskich i sowieckich. Powód, dla którego oficerowie mieli mundury takie jak szeregowcy. Zniszczenie części wsi Huta przez niemiecką artylerię strzelającą zza Wisły. Sytuacja na froncie i po powrocie mieszkańców do wsi.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.