Laube Stefan
Stefan Henryk Laube (ur. 1930, Szadek, zm. 2022, Warszawa) od 1933 roku mieszkał wraz z rodzicami w Warszawie. Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnych kompletach, w 1943 roku wstąpił do Szarych Szeregów. W powstaniu warszawskim był łącznikiem w I Kompanii Szturmowej w ramach Batalionu Szturmowego „Sokół” Korpusu Bezpieczeństwa. Po upadku powstania trafił do obozu Dulag 121 w Pruszkowie, uciekł z transportu więźniów pod Częstochową. W 1945 roku wrócił do Warszawy. W 1948 zdał maturę w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie. W 1952 ukończył studia na wydziale farmacji Akademii Medycznej w Warszawie i od 1955 pracował w stołecznych laboratoriach naukowo-badawczych, biorąc udział w opracowywaniu receptury kilku leków roślinnych. W 1963 rozpoczął pracę w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej w Warszawie. W 1978 wziął udział w misji pokojowej ONZ UNEF w Egipcie, w trakcie której pełnił funkcję kierownika apteki szpitalnej i szefa zaopatrzenia medycznego w Polskiej Wojskowej Jednostce Specjalnej. W 2002 roku przeszedł na emeryturę. Był prezesem Środowiska Organizacji Wojskowej Korpusu Bezpieczeństwa Armii Krajowej Okręg Warszawa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz członkiem Rady Fundacji Polskiego Państwa Podziemnego. Miał stopień pułkownika w stanie spoczynku. Zmarł 26 maja 2022 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim. [Na podstawie: wywiad własny, Wikipedia]
more...
less
[00:00:10] Ur. w Szadku 3 maja 1930 r. W wieku 2 lat przeprowadzka do Warszawy, dwaj starsi bracia (1928 i 1926), zamieszkanie na ul. Wilanowskiej na Powiślu. W 1934 r. przeniesienie do Śródmieścia, na ul. Żurawia 4, czuje się warszawiakiem. Wykształcenie: farmaceuta (Uniwersytet Warszawski, Akademia Lekarska, Akademia Medyczna), brat Jerzy też farmaceuta, brat Janusz – inż. elektryk (Politechnika Warszawska).
[00:04:19] Edukacja: LO im. Mikołaja Reja. Ukształtowanie postawy życiowej: rodzina, szkoła, religia ewangelicko-augsburska. Ojciec miał aptekę przy pl. Trzech Krzyży 10 (sprzedał aptekę w Szadku) – awans z małej mieściny. Zadłużenie ojca – raty spłacane w czasie okupacji.
[00:06:02] Przynależność do zuchów i harcerstwa. Rozważania, czym jest patriotyzm – wychowanie. Ojciec Stefan Roman Laube, mama Eliza pracowała w domu, po wojnie poszła do pracy zarobkowej. Prześladowania żołnierzy AK przez władze PRL.
[00:08:34] Znajomość z lotnikiem płk Stanisławem Skalskim („Cyrk Skalskiego”), który uniknął kary śmierci w PRL, zrehabilitowany, awansowany na generała.
[00:09:46] Edukacja: ukończenie II klasy gimnazjum na kompletach w LO Reja (1944 r.), matura w LO im. Stefana Batorego (1948 r.), dyplom magistra farmacji w 1952 r. Upaństwowienie aptek prywatnych w styczniu 1951 r., 3-letni nakaz pracy po studiach. Praca w laboratorium chemicznym Herbapolu, opracowanie leków roślinnych (m.in. Raphacholinu).
[00:11:28] Praca w laboratorium naukowo-badawczym spółdzielni Unia. Wezwanie do wojska, 11-letnie unikanie służby wojskowej. [+] Tajna jednostka – składnica sanitarna, przygotowywanie zapasów medycznych na wypadek wojny, dostęp do tajemnicy wojskowej.
[00:13:52] Plan wyjazdu z Polski najstarszego brat Janusza. W 1956 r. rejs turystyczny statkiem oceanicznym „Mazowsze” – pozostanie w Szwecji, uwięzienie. Kłopoty rodziny, wezwania do UB. Po „bałaganie” czasu odwilży w 1956 r. rejs jachtem „Skierka”, odwiedziny boh. u brata w Sztokholmie. Przeniesienie się brata do Stanów Zjednoczonych.
[00:16:40] Po wyjeździe „na Zachód” karne przeniesienie boh. z tajnej jednostki sanitarnej do WIML (Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej). Badanie pilotów wojskowych i cywilnych. Poznanie płk Skalskiego. [+] Profilaktyczne podawanie witaminy C lotnikom w okresie zimowym, dostęp do tajemnicy wojskowej. [+]
[00:19:49] Trudności „obiektywne” przy rezygnacji z pracy w wojsku, 30 lat pracy w WIML-u. Wymiana naukowa z państwami Układu Warszawskiego. Znajomość ze Skalskim.
[00:23:00] Początek II wojny św., wcześniejszy powrót z wakacji na Podkarpaciu. Wyczuwalne napięcie w Warszawie. Hasło Becka „silni, zwarci i gotowi”, „nie oddamy guzika”. Bombardowanie 1 września – niedowierzanie. Oblężenie Warszawy, ofiary wśród ludności cywilnej. Minaret w Śródmieściu na ul. Książęcej, na tyłach Muzeum Narodowego. Komunikaty radiowe dla mieszkańców. Posterunek obserwacyjny na wieży minaretu, drugi posterunek [w Prudential House] przy pl. Napoleona, na budynku PAST-y obserwacja nadlatujących samolotów. Kościół Św. Trójcy przy pl. Małachowskiego stał w najwyższym miejscu Warszawy – tam też posterunek, zbombardowany w 1939 r., podobnie minaret. Gmach Prudentialu częściowo ocalał.
[00:30:00] Schodzenie do schronów w czasie bombardowania, odwołana szkoła. Rowy wykopane w mieście. Wzajemna pomoc mieszkańców. Uciekinierzy z zachodu Polski. W mieszkaniu boh. – 30 osób przy obiedzie. Stopniowe braki żywności [+].
[00:34:19] Przyjazd dalekiego krewnego rotmistrza Karola Hofmana na koniu, zdobyczna niemiecka lornetka. [+] Zakup kartonu czekolady dla oficerów. Braki zaopatrzenia w żywność, zapasy mamy na wojnę. Wspólna walka Polaków z trzech zaborów, zjednoczonych przez 20 lat II RP.
[00:37:12] Duże zniszczenia Warszawy w 1939 r., nie było żadnej odbudowy. Wyspy różnej wielkości na Wiśle, „Helgoland” przy Świdrze – spotkania konspiracyjne czasu okupacji. Załamania psychiczne w początku wojny – utrata domów, majątków. Sąsiad z piętra (Żurawia 4 m. 7) mecenas Malinow, rosyjski Żyd, wysiedlony do getta. Jego miejsce zajęła Niemka, urzędniczka gestapo (gwarantowała bezpieczeństwo tajnym kompletom, zbiórkom harcerskim), po niej – liczna rodzina Góreckich z Poznania. Henryk Górecki był z boh. w jednym oddziale w czasie powstania.
[00:41:51] Edukacja przed wojną: 7 lat szkoły powszechnej, 4 lata gimnazjum („mała matura”), 2 lata liceum (matura). Egzamin do gimnazjum. Specyfika nauki na tajnych kompletach, tajna edukacja braci. Nauczyciele na tajnych kompletach, grupy 8-10 osobowe, lekcje w prywatnych mieszkaniach w całym mieście [++]. Komplety były płatne „co łaska”. Trudna sytuacja finansowa nauczycieli.
[00:47:11] Trudność zrozumienia przez dzisiejszą młodzież opowieści z czasu okupacji. Ukrywanie się ludzi podczas łapanek w przypadkowych mieszkaniach. Wywożenie złapanych do punktów przeładunkowych, m.in. przy ul. Skaryszewskiej. „Dobry” dokument – legitymacja straży pożarnej. Wywózki z łapanek: na roboty do bauera, do fabryk, do obozów koncentracyjnych. „Nie było dnia bez łapanki”.
[00:50:18] Powszechność egzekucji ulicznych przygodnych przechodniów. Boh. był przypadkowym świadkiem zamachu na Kutscherę, w drodze na lekcję skrzypiec. Wymagająca profesor, nieprzygotowanie do lekcji - droga okrężna na wagary.
[00:53:50] Strzały przy ul. Chopina, schowanie się za kasztanowcem w Al. Ujazdowskich. Przebieg akcji. Zamachy na Kutscherę w Pradze czeskiej. Ranny uczestnik akcji. Ucieczka boh. do domu z pustym futerałem na skrzypce.
[00:56:45] Zawiezienie rannego zamachowca do Szpitala Praskiego. Strzelanina na moście Kierbedzia – śmierć dwóch żołnierzy AK w Wiśle.
[00:58:06] Wiadomość o udanym zamachu na Kutscherę, następnego dnia kolejna egzekucja na rogu ulicy Chopina i Al. Jerozolimskich. Niebezpieczeństwo tajnego nauczania – prowadzone przez wszystkie warszawskie szkoły. Boh. trafił do LO Batorego w 1945 r., rok szkolny 3 klasy gimnazjum trwał 3 miesiące (maj-lipiec 1945), wakacje w sierpniu. Koledzy starsi o 4-5 lat, w czasie okupacji pracowali i walczyli.
[01:02:02] Apteka ojca przy pl. Trzech Krzyży 10, Niemcy namawiali ojca do zapisu na folkslistę. Po odmowie – prześladowania ojca, kilkukrotne rewizje w domu. W październiku 1939 boh. z braćmi chodził oglądać czołgi w parku Rydza Śmigłego na tyłach ambasady francuskiej, zbieranie łusek, „łódek”, zamków od karabinów, chlebaków, granatów. Schowanie w piecach kaflowych, potem brat Janusz wyniósł to z domu. Bracia byli w różnych oddziałach konspiracyjnych – boh. do tej pory nie wie, w których.
[01:06:58] Przynależność do zuchów przed wojną, obóz zuchowy, drużyna „Gigantów” Szarych Szeregów ze szkoły Reja. Zbiórki harcerskie: czytanie mapy, nauka malowania kotwic, roznoszenie ulotek, nauka pierwszej pomocy, sygnalizacji. Przyrzeczenie harcerskie w 1942 r. Spotkania kolegów z drużyny po wojnie.
[01:12:18] Gehenna ludzi z getta warszawskiego. Ucieczki Żydów, kilkuletnie dzieci żydowskie idące ulicami, pomocni mieszkańcy. Pomoc czteroletniemu zagubionemu polskiemu chłopcu.
[01:15:15] Wakacje w Świdrze w latach 1941-42. Getto w Otwocku, nędzne dzieci żydowskie patrzące zza płotu. [++]. Płonące domy getta warszawskiego przez wiele tygodni, kłęby dymu, systematyczne niszczenie kolejnych budynków przez Niemców.
[01:18:48] Dwóch chłopaków handlujących na pl. Trzech Krzyży, spali na klatkach schodowych, w oddziale „Sokoła” – bracia Borkowscy, żydowscy uciekinierzy [Zalman i Perec Hochman]. W czasie powstania list do Niemców z placówki w Banku Gospodarstwa Krajowego na ochotnika zaniósł „Miki Bandyta”. List zwrotny od Niemców, odrzucenie propozycji powstańców. „Miki Bandyta” odznaczony Krzyżem Walecznych.
[01:24:08] Spotkanie w latach 90. – bracia Hochmanowie pracowali w Wojsku Polskim. Marek Werner – łącznik z oddziału. Janusz Laube był w plutonie łączności „Sokoła”, odznaczony Krzyżem Walecznych. Niezbędna w powstaniu łączność. Niemieckie ośrodki łączności – PAST-y przy Pięknej i Zielnej. Łącznicy – sieć chłopców, nastolatków, boh. przechodził przez szczeliny i tajne przejścia, przenosił meldunki. Linie telefoniczne zrywane w powstaniu. Kilku łączników na każdej barykadzie.
[01:29:15] Wtorek, 1 sierpnia 1944 r., godz. 16: brat Janusz leżał unieruchomiony, miał „wodę w kolanie”, dał boh. kartkę do zawiezienia na ul. Słupecką 6, I piętro – przejazd rowerem, oddanie kartki. Droga powrotna trwała dwie doby. Strzały na ul. Filtrowej ok. 16:30. Zostawienie roweru. Powolne, stopniowe przybliżanie się do domu. Blokada Alej Niepodległości, przekradanie się obok gmachu głównego Politechniki, nocleg u kolegi brata. [+]
[01:33:10] Następnego dnia przejście przez ul. Marszałkowską, ostrzał na ul. Pięknej. Pusto w domu: ojciec w pracy, obaj starsi bracia w oddziale „Sokoła” (Nowogrodzka 3/5). Historia powstania oddziału, rtm Morozowicz i rtm Władysław [Olszowski]. Budynek BGK i poczta przy ul. Nowogrodzkiej w rękach Niemców. Rozrastanie się oddziału przez następne godziny powstania –zgłaszanie się kolejnych ochotników.
[01:38:00] Pierwotny termin powstania 27 lipca, niezgoda rządu londyńskiego na powstanie. Jan Nowak Jeziorański też przeciwny powstaniu, potem się przyłączył. Entuzjazm warszawiaków, wywieszanie flag polskich na domach. Twórcy „Sokoła” ‒ oficerowie OW-KB (Organizacja Wojskowa- Kadra Bezpieczeństwa) powołanego przez gen. Sikorskiego w październiku 1939 r. W 1942 r oddział przyłączono do AK (OW-KB AK Organizacja Wojskowa- Korpus Bezpieczeństwa Armii Krajowej).
[01:41:42] Oddział „Sokół” liczył ok. 30 osób. Barykada z płyt chodnikowych przy ul. Brackiej zbudowana przez mieszkańców pierwszej nocy powstania, dotrwała do końca. Uzbrojenie oddziału – kilka sztuk broni, koledzy: Antoni Godlewski ps. „Antek Rozpylacz”, „Maciek” Dorociński. Zabarykadowana ul. Marszałkowska – tramwaje ustawione w poprzek przez cywilów. [+]
[01:43:40] Następne barykady: Nowy Świat przy ul. Książęcej, na Kruczej, w Alejach Jerozolimskich. Zablokowanie Alej Jerozolimskich i mostu Poniatowskiego – Niemcy nie mogli przejeżdżać w kierunku wschód-zachód. Żołnierze niemieccy zniszczeni wojną idący ze wschodu, „rzeka ludzka przelewała się dzień i noc”.
[01:46:28] Ocena powstania: dramatyczna decyzja o wybuchu, miało trwać 5-7 dni. Systematyczne niszczenie miasta przez Niemców, dom boh. zbombardowany 2 września 1944 r. razem z kościołem Św. Aleksandra. Powstanie „było nie do uniknięcia”, potrzeba walki wśród mieszkańców.
[01:50:34] Obecny dom boh. (zbudowany w 1938 r.) – ocalały mury, odbudowany w 1948 r. zniszczenie sufitu IV piętra granatnikami, upór mamy: wysuszenie podłogi, zakrycie deskami i papą przez trzech braci. Deski z odzysku ze zniszczonego sąsiedniego budynku. Wciąganie desek „windą”. Konstrukcja przetrwała do dziś, papa smarowana smołą. Po naprawieniu dachu boh. zgłosił się do LO Batorego. [+]
[01:55:43] W czasie powstania apteka ojca otwarta 24 godz. na dobę – mieszkał w niej bratanek ojca Artur. Leki wydawano za darmo, zaopatrywanie szpitali polowych. Faktury ze szpitali – dziś w muzeum farmacji. Pracowali głównie Artur i Zdzisław – synowie stryja. Każdy potrzebujący dostawał leki za darmo albo za żywność. Produkty do jedzenia w aptece: opłatki, syropy, cukier, spirytus. [+]
[02:00:34] Przystąpienie boh. do „Sokoła” 2 sierpnia wieczorem, bracia już tam byli. Janusz z chorą nogą. Rzadki kontakt z braćmi. Rodzina cało przetrwała okupację i powstanie. Wyjście rodziny z ludnością cywilną, pociągi z Dworca Zachodniego do Pruszkowa. Wagony węglarki, żywność rzucana przez cywilów. Ucieczka Janusza i Jurka z wagonu. [+]
[02:04:21] Boh. został z rodzicami, dobytek osobisty w worku na zboże. Krewny Jan Laube zwoził chorych platformą sanitarną, spotkanie w bloku nr 7 (jednostka przeznaczonych do wywózki) w Dulagu. Noc na betonie w hali, segregacja. „Wszyscy wyglądali staro” [+]. Pociąg węglarka.
[02:10:02] Chleb, owoce rzucane przez stojących przy torach. Wyrzucanie kartek z informacją i adresem. Punkt kontaktowy: apteka mgra Kasprzyka w Pruszkowie, kolegi ojca. 80 proc. rzucanych kartek dotarło do adresatów. Przejazd przez Częstochowę, decyzja mamy o ucieczce, „działanie z zaskoczenia”, ostrzał niemiecki z baraku, oślepiające strzały. Dotarcie do stacji, pomoc miejscowych, herbata w restauracji kolejowej. [+]
[02:14:44] 2 sierpnia zbombardowanie domu przy ul. Żurawiej i kościoła Św. Aleksandra. Przeczekanie bombardowania w piwnicy – zasypani. Gazetka informacyjna w powstaniu. Życie w piwnicach, czytanie podziemnej prasy. Ksiądz, który został w domu, zginął w bombardowaniu.
[02:18:41] Odkopanie zasypanych w piwnicy przez brygadę pomocową. Kobieta z dzieckiem zasypana w szalecie publicznym w budynku boh., uratowana przez mieszkańców.
[02:21:18] Schronienie w Częstochowie u aptekarza Białkowskiego, kolegi ojca – w jego domu schronienie znalazło 30 osób, „zgarniał wszystkich potrzebujących”. Pokój z kwaterunku – w drugim pokoju uciekinierzy z Poznania. [+]
[02:23:23] Przyjazd braci z Pruszkowa, Janusz zamieszkał w aptece pod Jasną Górą przy ul. Siedmiu Kamienic, praca w aptece „Pod klasztorem”. 19 stycznia 1945 wyzwolenie Częstochowy. Mieszkanie boh. przy ul. Berka Joselewicza – czołgi. Umęczeni żołnierze radzieccy, orientalne rysy. Dwaj żandarmi niemieccy schronili się w klatce domu boh. na strychu. Ucieczka Niemców, prawdopodobnie zastrzeleni na rynku.
[02:28:30] Wyjazd ojca z braćmi do Warszawy, po 3 tygodniach dojechał boh. z mamą. Pakowanie dobytku otrzymanego od ludzi, droga samochodem. [+] Ruiny Żurawiej spalone, apteka ojca ocalała, lekko uszkodzona. Prowizoryczny dom w aptece. Zamieszkanie przy ul. Konopnickiej.
[02:31:15] [Przed wojną] Brat Janusz – budowa żaglówki nad Wisłą. Przystanie na Wiśle. Hamburki – spacerowe łodzie wiosłowe z ruchomym siedzeniem. Wspólne budowanie z listewek łódki typu Omega. Znajomi z przystani jachtowej: miotacz kulą Gerutto, oszczepnik Lokajski, żeglarz Jensz, olimpijczyk z Berlina w 1936 r. Życie towarzyskie, sportowe i konspiracyjne wokół Wisły. Wysepki na rzece, pływanie między nimi kajakami. Żeglarz Antek Godlewski, właściciel pięknej łodzi kabinowej, którą sam zbudował na Solcu. Pomoc Godlewskiego przy nauce żeglarstwa – pływanie w górę rzeki. [+]
[02:27:58] Spotkanie Antka Godlewskiego („Antek Ropylacz”) w oddziale rtm Władysława Olszowskiego ps. „Sokół”, jego przyjaciel „Maciek”. „Rozpylacz” – nazwa potoczna pistoletu maszynowego. Sylwetka Godlewskiego, lubiany, odważny, poległ w akcji 8 sierpnia na rogu Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich, ikona powstania. [+]
[02:41:18] Uroczysty pogrzeb 8 sierpnia, sten Godlewskiego: „kto walczył tym pistoletem, ten zginął” [+]. Niedostatek broni w oddziale. Przygotowywanie butelek z benzyną, dostarczanie na barykadę przy ul. Brackiej. Ataki na barykadę, odstraszanie czołgów butelkami z benzyną. Oddziały PIAT-ów (granatników). Niezbędni w powstaniu łącznicy.
[02:47:28] Poruszanie się podczas powstania – na niektórych ulicach przejścia w piwnicach przygotowane przez mieszkańców. Obławy na „gołębiarzy” – snajperów niemieckich. Gołębiarz na ul. Wilczej strzelał do boh. [+]
[02:52:00] Najstarsze wciąż stosowane leki: kwas acetylosalicylowy (aspiryna, polopiryna). Praca w laboratorium „Herbapolu” przy ul. Rakowieckiej, szef laboratorium dr Brzeziński. Żmudne badania nad drażetką Raphacholinu. Nagroda za lek „pomysł racjonalizatorski” 5 tys. zł w dwóch ratach (pensja miesięczna 3 tys. zł). Marzenie o motocyklu WSM za 6 tys. zł. Skład Raphacholinu: czarna rzepa, olejek miętowy, acetylocholina, węgiel. [+]
[02:55:55] Brat Jerzy Laube był farmaceutą w fabryce Polfa Tarchomin, opracował i opatentował preparat osłonowy do powlekania drażetek, który nie rozpuszcza się w żołądku, tylko w jelicie. Nagroda za ten patent miała wynieść 150 tys. zł (dwa Fiaty 125p). Postawa dyrekcji, zmiana przepisów regulujących wypłatę, reakcja brata. [++]
more...
less