Sienkiewicz Zbigniew
Zbigniew Sienkiewicz (ur. 1935, Białystok), inżynier, specjalista w dziedzinie ruchu lotniczego i badania wypadków lotniczych. Ojciec Władysław Sienkiewicz (1902-1943) pracował w czasach II RP na kolei w Białymstoku, niedługo przed wojną został przeniesiony służbowo do Wilna, gdzie Zbigniew Sienkiewicz spędził dzieciństwo. Miał młodszego brata Józefa (ur. 1937). W czasie pierwszej okupacji sowieckiej (1939-1941) Władysław Sienkiewicz ukrywał się w Mołodecznie, gdzie pracował jako robotnik kolejowy. Po wejściu Niemców w 1941 r. wrócił do Wilna na zajmowane przed wojną stanowisko. We wrześniu 1942 r. został aresztowany przez gestapo, najprawdopodobniej współpracował z Oddziałem II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego przed wojną, mógł mieć również jakieś kontakty z polską konspiracją w Wilnie. Niemcy przetrzymywali go najpierw w więzieniu przy ul. Ofiarnej, potem na Łukiszkach. Został skazany na śmierć, rozstrzelano go w Ponarach wiosną 1943 r. W Wilnie Zbigniew Sienkiewicz ukończył trzy klasy szkoły podstawowej, po czym z mamą i młodszym bratem Józefem przeniósł się do Białegostoku (jesień 1944 r.). Tam dokończył naukę w szkole podstawowej i zdał maturę w liceum ogólnokształcącym w 1953 r. W wieku 16 lat rozpoczął kurs szybowcowy. Studiował technologię budowy maszyn na Politechnice Wrocławskiej, dyplom uzyskał w 1960 r. W tym samym roku ożenił się z Raisą i zamieszkali w Białymstoku. Przez całe życie pracował w Ministerstwie Komunikacji, zajmował się ruchem lotniczym, był członkiem komisji badających wypadki lotnicze. W 1974 r. po raz pierwszy od czasu zakończenia wojny wyjechał do Wilna (był to wyjazd służbowy), od tego czasu regularnie odwiedza Wilno. W 1991 r. był świadkiem obalenia pomnika Włodzimierza Lenina na Placu Łukiskim.
mehr...
weniger
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r.
[00:00:23] Dziadkowie ze strony ojca pod koniec XIX w. pracowali w Złatouście na Uralu. Dziadek był maszynistą, a babcia nauczycielką w czteroklasowej szkole. Dziadkowie mieli pięciu synów i dwie córki. Ojciec, ur. w 1902, był najstarszym dzieckiem. Ukończył gimnazjum w Rosji. Dziadek zmarł w Złatouście, a babcia w 1920 r. wróciła z dziećmi do Polski. Ojciec pracował w Dyrekcji PKP w Białymstoku, skąd przeniesiono go do Wilna, gdzie był zastępcą naczelnika Kolejowej Straży Pożarnej. Po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną ojciec uciekł do Mołodeczna i pracował jako robotnik kolejowy. W czasie okupacji niemieckiej wrócił na swoje przedwojenne stanowisko w Wilnie.
[00:03:52] 1 września 1942 boh. poszedł do pierwszej klasy, tego dnia ojca aresztowało gestapo. W domu była rewizja, w czasie której zrywano podłogę szukając radiostacji. Szefem ojca na kolei był Niemiec i matka skontaktowała się z nim. Ojciec był więźniem niemieckiego kontrwywiadu SD – lokalizacja więzienia. Matka znała niemiecki i nie potrzebowała pomocy tłumaczy, Litwinów. Boh. chodził z matką do więzienia. [+]
[00:08:21] W październiku 1942 przyszedł mężczyzna, który siedział z ojcem i wskazał jego celę od ul. Ofiarnej – widok ojca w okienku celi. Matka i boh. zostali zatrzymani i zaprowadzeni do gabinetu, w którym za biurkiem siedział Niemiec, a za nim na ścianie wisiały pejcze. Matka długo rozmawiała z Niemcem, wieczorem ich wypuszczono. Przed wojną ojciec współpracował z Dwójką, ale Niemcy chyba o tym nie wiedzieli. Ojciec wiedział o wsypie, ale nie uciekł ze względu na rodzinę. Domysły co do współwięźnia, który wskazał okienko. [+]
[00:13:32] W drugiej połowie stycznia 1943 przeniesiono ojca na Łukiszki i tu można było podawać paczki. Matka robiła dla ojca smalec z cebulą, garnuszek zachował się do dziś – system przekazywania żywności. Za drugim razem ojcu udało się napisać na garnuszku wiadomość. Za trzecim razem ojca już nie było. Myślano, że zabrano go na roboty albo do obozu koncentracyjnego. Rodzina podjęła próbę wykupienia ojca za złoto, ale spóźniono się. [+]
[00:19:04] Wiosną 1943 pojawiła się lista osób do rozstrzelania, na której było nazwisko ojca i męża znajomej matki. Matka i jej koleżanka zostały wezwane przez Niemców – pokazanie teczek zawierających dokumenty sprawy. Informacja, że mężowie zostali skazani na karę śmierci i wyroki wykonano – udział tłumacza w rozmowie. Kobiety dowiedziały się, że mogą być dumne ze swoich mężów. Sprawa śmierci ojca została wyjaśniona dopiero w 1977 r. [+]
[00:23:27] Rosjanie zajęli miasto w lipcu 1944, we wrześniu przeprowadzono ekshumację w Ponarach i matka tam pojechała, ale nie rozpoznała zwłok ojca. Boh. skończył w Wilnie trzy klasy szkoły podstawowej, w Polsce poszedł do klasy czwartej. W tym czasie trwał proces w Norymberdze, w „Przekroju” ukazywały się sprawozdania – sprawa zbrodni w Ponarach.
[00:25:25] Boh. nie chciał jeździć do Wilna, pierwszy raz pojechał tam służbowo w marcu 1974 – wizyta na Rossie, wspomnienie dziecięcych zabaw. Szczególne znaczenie grobu Piłsudskich. Odwiedziny w Ostrej Bramie – w 1944 po wyzwoleniu boh. i brat służyli do mszy w kościele św. Stefana, potem w kościele Wszystkich Świętych. Po wyzwoleniu w Ostrej Bramie odprawiano krótkie msze dziękczynne – ministrantura. Boh. odwiedził swój dom, gdy spacerował po podwórku wyszła do niego starsza pani, która okazała się szkolną koleżanką. Dzięki niej wszedł do swojego starego mieszkania. Boh. powiedziano, że już nie ma budynku, w którym w czasie okupacji mieściło się gestapo. W czasie posiłku w hotelu „Goeorge” wymknął się i zobaczył, że budynek przy placu Łukiskim stoi. W trakcie pobytu w Wilnie boh. był w Ponarach. Rząd Izraela postawił tam tablice, ale nie było polskich tablic. Mówiono, że to miejsce kaźni Żydów.
[00:35:45] Potem boh. sam jeździł do Wilna i bywał w Ponarach – postawienie pomnika. Zmiany napisów na tablicy na polskim cmentarzu. Stosunki polsko-litewskie. Warunki życia na Litwie – zmiany na początku lat 90. Latem 1991 boh. widział demontaż pomnika Lenina na placu Łukiskim – zachowanie tłumu. Refleksje na temat odchylenia dłoni pomnika Lenina – wskazywane punkty. Boh. nie chciał odwiedzić muzeum w gmachu więzienia przy Ofiarnej, ale pewnego dnia wszedł do celi, w której przetrzymywano ojca.
[00:45:38] W 1950 r. boh. był uczniem liceum w Białymstoku, pewnego dnia do domu przyszli dwaj ubecy szukający ojca. Rewizja w mieszkaniu. Po tym zdarzeniu matka myślała, że ojciec żyje. Matka dostawała niewielkie świadczenia po ojcu, w 1951 r. odebrano je – pismo od władz.
[00:48:25] W ramach Służby Polsce boh. jako czternastolatek poszedł na kurs szybowcowy, który zorganizowano w szkole w Mrągowie. Latano tam na niemieckich szybowcach. Boh. nie należał do organizacji młodzieżowej, więc go zapisano do ZMP. Pewnego dnia boh. wypadł z kieszeni różaniec, który znaleźli mechanicy – pouczenie politruka. Babcia kupiła w 1945 radio od czerwonoarmistów, boh. udawało się łapać wiadomości z Londynu i tak dowiedział się o zrzuceniu bomby atomowej. Pismo „Nowe Drogi” z okładką z okazji XIX zjazdu KPZR.
[00:53:30] Boh. chciał latać i podpisał zobowiązanie, że będzie służył w lotnictwie. W oczekiwaniu na wybuch III wojny światowej Służba Polsce organizowała szkolenie pilotów na szybowcach. Mając 16 lat boh. sam pilotował samoloty, wcześniej odbył siedem lotów z instruktorem. W szybownictwie zdobył stopień mistrza sportu i 1 maja 1964 r. miał otworzyć defiladę sportowców, zapłacono mu za to 400 złotych.
[00:58:10] Zachowane pamiątki po ojcu: książka, miska do golenia i ałun, którego boh. używa do dziś. Zachowało się jajko Wielkanocne zrobione przez matkę w 1942 r.
[01:02:14] W siedzibie gestapo wydano matce zaświadczenie o śmierci ojca. W 1977 r. odbył się w Warszawie proces odpowiedzialnych za zbrodnię w Ponarach, wśród zgromadzonych materiałów była lista rozstrzelanych z nazwiskiem ojca. Wyrok dla człowieka, który podpisał się pod rozkazem rozstrzelania ojca. Kontakt z autorką publikacji o Ponarach. Boh. ma akta sprawy ojca [przeglądanie dokumentów].
[01:12:46] Boh. należał przez pięć lat do ZMP, potem nigdzie nie należał. Wiedział o działalności Rodziny Ponarskiej i spotkał się z działaczką stowarzyszenia, która okazała się córką koleżanki matki, z którą odbierano wyrok śmierci ojca. Kobieta nie wierzyła, że boh. był tam wtedy i znał jej matkę. Uroczystości w Ponarach. Polonia na Litwie, rola księży.
[01:18:05] Matka nie wiedziała, czym zajmował się ojciec, który prawdopodobnie pracował w polskim wywiadzie. W czasie okupacji wiedział o datach transportów. Informacja o śmierci gen. Sikorskiego. Wiedziano o zamachu na Kutscherę i powstaniu warszawskim.
[01:21:10] W czasie operacji „Ostra Brama” kompanie „Szczerbca” wychodziły z Kolonii Wileńskiej. W tym czasie boh. był tam u kuzynów – umundurowanie partyzantów. Boh. pamięta, że śpiewano piosenkę „Rozszumiały się wierzby płaczące”, co po latach udało się potwierdzić. Zdobycie miasta przez akowców. Żołnierki-Rosjanki rozwieszały plakaty propagandowe w Kolonii Wileńskiej. Młodych mężczyzn wcielano do wojska – wywiezienie akowców do Kaługi. Polskie flagi w wyzwolonym mieście. Rosjanie zniszczyli górę Trzykrzyską i Kalwarię. Świadomość wyzwolenia miasta przez Armię Krajową. Wspomnienie pogrzebu gen. Iwana Czerniachowskiego w Wilnie.
[01:27:56] Po zajęciu latem 1944 Wilna przez Rosjan dowiedziano się, że miasto nie będzie należało do Polski – zapisy na repatriację. Wyjazd z Wilna do Białegostoku wiosną 1945. Jeden dzień pociąg stał w Grodnie i matka poszła z synami do znajomej pani Oleksiewiczowej. Gdy po obiedzie wracano na stację, rodzinę zatrzymał sowiecki patrol i zaprowadził do komendantury, a potem do pociągu. Po wyjeździe z Grodna do wagonu weszli sowieci, którzy bagnetami kłuli tobołki. Widok kościoła w Wasilkowie. [+]
[01:32:45] W Białymstoku zamieszkano u babci za strony matki. Tu mieszkała także babcia Sienkiewiczowa, która zmarła w 1955 r.
[01:33:45] Helikoptery wykorzystywane przez milicję w NRD produkowano w Ufie w Związku Radzieckim. W drodze do Niemiec maszyny lądowały w Białymstoku. Boh. pracował w lotnictwie, początkowo jako kontroler ruchu. Rozmowy z radzieckimi pilotami.
[01:35:28] Matka czekała na ojca przez całe życie i chodziła na dworzec wypatrując go – nadzieje po wizycie ubeków w 1950 r. Kserokopia listy rozstrzelanych z nazwiskiem ojca. Rozstrzelano go, gdy miał 40 lat. Niemcy wywozili ludzi na roboty i do obozów koncentracyjnych. Sprawa odebrania Polsce Kresów. Rozważania na temat polityki w czasach wojny.
[01:40:35] Boh. był świadkiem deportacji z Wilna w czasie okupacji sowieckiej, widział ludzi wchodzących do wagonów. Znajomy matki, profesor wileńskiego Uniwersytetu, został aresztowany w 1944 r. i do Polski przyjechał po trzech latach. Deportacja stryjecznej siostry, która wróciła z Kazachstanu w 1947 r. Siostra utrzymywała kontakt z rodziną, u której mieszkała i zaprosiła ich do Polski po przemianach ustrojowych.
[01:44:30] W 1951 r. postawiono w Warszawie pomnik Dzierżyńskiego. Boh. przyjeżdżał wtedy do stolicy na kurs na lotnisku na Gocławiu. Wysiadał rano z pociągu na Dworcu Wileńskim i przesiadał się na Placu Bankowym. Pewnego poranka oglądał pomnik, a gdy zaczął biec do tramwaju, został zatrzymany przez milicjantów, którzy skontrolowali jego teczkę. [+]
[01:48:27] W lutym 1991 boh. przyjechał pociągiem z Pekinu do Moskwy i poszedł obejrzeć Łubiankę, koło której stał pomnik Dzierżyńskiego. Kolejki po chleb. Na terenie lotniska na Gocławiu wybudowano osiedla mieszkaniowe.
[01:51:30] Stosunki polsko-litewskie przed wojną. Boh. chodził w czasie okupacji do polskiej szkoły. Incydent z Litwinem wiele lat po wojnie. Opinia profesora, znajomego matki, na temat elit litewskich. Litwini współpracujący z Niemcami uciekli razem z nimi na zachód.
[01:54:10] Sytuacja na Wileńszczyźnie po wejściu sowietów w 1939 r. i w czasie ataku Niemiec na Związek Radziecki – zaskoczenie Rosjan. Jeden z czerwonoarmistów nie zdążył uciec i ukrywał się razem z Żydówką w ogrodzie koło kamienicy – jego zdanie na temat panującej sytuacji. W 1992 boh. gościł rodzinę przyjaciela Litwina, rozważania na temat prezydenta Adamkusa. Wspomnienie ukrywającej się Żydówki, boh. nie wie, co się z nią stało.
[02:00:22] Pierwsza Wigilia bez ojca w grudniu 1942. Z powodu zaciemniania okien zrobiono ją w sypialni, której okno wychodziło na ścianę sąsiedniego budynku. W trakcie Wigilii do mieszkania przyszedł żołnierz niemiecki, który siadł z rodziną do stołu. [+]
[02:01:55] Wygląd niemieckich żołnierzy wracających w styczniu 1943 z frontu wschodniego. Wspomnienie czerwonoarmisty, który gotował kaszę na ognisku biorąc wodę z kałuży, a potem skręcił papierosa z gazety [+]. Po latach boh. poznał Polaka, pułkownika Armii Radzieckiej, który obraził się z powodu opowieści o zwycięskiej Armii Czerwonej.
mehr...
weniger