Gryta Jan cz. 2
Jan Gryta (ur. 1927, Studzianki) pochodzi z rodziny wielodzietnej: miał czworo rodzeństwa z pierwszego małżeństwa ojca (Władysław, ur. 1916, Stanisław 1918, Bolesław 1919, Aleksander 1921) i czworo z drugiego (Cecylia 1930, Zofia 1935, Izydor 1937 i Teofila 1940). Ojciec Franciszek Gryta był rolnikiem małorolnym oraz muzykiem, matka Katarzyna z domu Małek wykonywała wraz z dziećmi większość prac w gospodarstwie domowym i na roli. W 1934 roku Jan Gryta rozpoczął naukę w Szkole Podstawowej w Studziankach, którą ukończył w 1940 roku. Po wywiezieniu starszych braci na roboty przymusowe do Rzeszy (po wojnie nie wrócili do Polski, osiedlili się w Australii) Jan z matką prowadził gospodarstwo, jednocześnie działając w szeregach Armii Ludowej (m.in. jako łącznik pomiędzy oddziałami). W 1945 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Ogólnokształcącym w Kraśniku. W 1949 roku dostał się na studia wyższe (prawo administracyjne) na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W okresie studiów wstąpił do PZPR. Po studiach ukończył roczną Centralną Szkołę Partyjną Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej im. Juliana Marchlewskiego w Łodzi, gdzie zaprzyjaźnił ze Stanisławem Kanią, późniejszym I Sekretarzem KC PZPR. W 1948 roku Jan podjął pracę jako referent handlowy w Centrali Produktów Handlowych w Lublinie. W czasie studiów pracował w Zakładach Graficznych w Lublinie. Następnie został kierownikiem działu stacji benzynowych w woj. lubelskim. Na początku lat 50. objął funkcję zastępcy dyrektora ds. politycznych w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Gościeradowie. Jednocześnie został członkiem Egzekutywy Komitetu Powiatowego PZPR w Kraśniku. W roku 1954 został w gościeradowskim POM-ie dyrektorem ds. politycznych, a następnie zastępcą dyrektora
organizował też POM w Stróży k. Kraśnika. W drugiej połowie lat 50. piastował stanowisko dyrektora Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Kraśniku, a do lat 60. kierownika Kraśnickich Zakładów Materiałów Budowlanych. W latach 60. był kierownikiem Zakładów Przemysłu Poligraficznego w Lublinie. W latach 80. przeszedł na emeryturę. W 1947 roku ożenił się z urodzoną w Rzeczycy Ziemiańskiej w 1931 roku Barbarą Köhler. W 1951 roku urodził się im najstarszy syn Waldemar, nauczyciel, jeden z założycieli Wojewódzkiej Rady Towarzystw Regionalnych w Lublinie, obecnie dyrektor Szkoły Podstawowej w Szczecynie. W 1953 roku urodziła się im córka Lidia, mieszkająca w Australii. W 1955 roku urodził się syn Radosław, który ukończył studia artystyczne w Leningradzie, a obecnie jest dziekanem Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Helsinkach. Najmłodszy syn państwa Grytów urodził się w 1967 roku, ukończył studia wyższe, jest elektronikiem, mieszka w Kraśniku. Jan ożenił się ponownie w roku 1975 z urodzoną w 1931 roku w Rzeczycy Ziemiańskiej Janiną Wiesiołek z d. Siewierską. Jan Gryta był również samorządowcem i społecznikiem: przewodniczącym Związków Zawodowych Lubelskich Zakładów Graficznych i Związku Poligraficznego w Lublinie, a w latach 50. radnym Gromadzkiej Rady Narodowej w Gościeradowie. W latach 60. współzakładał Kraśnickie Towarzystwo Regionalne, którego członkiem jest do chwili obecnej. Był członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, do 2021 roku pełnił funkcję Prezesa Koła Miejskiego Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Kraśniku. Jest założycielem Chóru Kombatant „Kolorowa Jesień” przy kole ZKRPiBWP w Kraśniku i Klubie Seniora „Złoty Wiek”. Był odznaczany wieloma odznakami i medalami, m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi i Złotym Krzyżem Zasługi za działalność na rzecz państwa i obywateli.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. we wsi Studzianki.
[00:00:23] Przedstawienie rodziców: Katarzyny i Franciszka. Boh. miał czterech starszych przyrodnich braci i czwórkę rodzeństwa z drugiego małżeństwa ojca: trzy siostry i brata.
[00:03:40] W 1947 r. boh. ożenił się z Barbarą Kohler, teść był z pochodzenia Niemcem, nauczycielem – jego postawa wobec Polski, powody zmiany nazwiska na Rzeczycki. Teść urodził się w Jarosławiu, tam ukończył seminarium nauczycielskie i podjął pracę w Rzeczycy Ziemiańskiej. Podczas okupacji współpracował z Armią Ludową. Z powody lewicowej partyzantki Rzeczycę nazywano „Moskwą”. Teść został skierowany przez Niemców do pracy w niemieckiej szkole w Kraśniku Fabrycznym, potem pracował we wsi Dorbozy, gdzie mieszkali niemieccy koloniści, którzy już nie mówili po niemiecku – ich zachowanie wobec władz okupacyjnych. Po wojnie teść pracował w administracji, był sekretarzem gminy w Trzydniku Dużym, potem w Annopolu. [+]
[00:10:14] Żona boh. urodziła się w Rzeczycy, podczas okupacji została wywieziona do Niemiec, skąd uciekła i ukrywała się w Przemyślu. Tam ukończyła szkołę średnią.
[00:11:55] Teść, z pochodzenia Niemiec, był polskim patriotą. W czasie okupacji chronił mieszkańców Rzeczyc, z których wielu należało do partyzantki. Z Rzeczycy pochodził Aleksander Szymański ps. „Ali”, działacz komunistyczny i partyzant. Podczas okupacji boh. był łącznikiem i bywał w Rzeczycy. Podczas okupacji teść uczył dzieci niemieckie w Kraśniku.
[00:15:30] Przedstawienie czwórki dzieci boh. i ich losy – syn Radosław studiował rzeźbę w Leningradzie, ożenił się z Finką i zamieszkał w Helsinkach.
[00:20:15] Boh. ukończył szkołę powszechną w Studziankach w 1940 r. W 1945 r. dzięki pomocy Łapińskiego poszedł do gimnazjum w Kraśniku, które skończył w 1949 r. Boh. studiował prawo na UMSC w Lublinie – skierowanie do rocznej szkoły partyjnej w Łodzi. Kolegą był Stanisław Kania, po latach I Sekretarz KC PZPR. Kania był pełnomocnikiem skupu zboża w powiecie kraśnickim, a boh. jego zastępcą – wyjazd na jedną noc do rodzinnej wioski na Podkarpaciu [Wrocanka].
[00:25:45] Boh. w dzień pracował, a wieczorami studiował na UMCS prawo administracyjne. W 1948 r. podjął pracę jako referent handlowy w Centrali Produktów Naftowych w Lublinie – awans na kierownika działu stacji benzynowych w województwie. Przełożonym był Izydor Hewelt. Praca w Lubelskich Zakładach Graficznych, boh. był przewodniczącym związków zawodowych w zakładzie. Po ukończeniu szkoły partyjnej w Łodzi pracował jako zastępca dyrektora d.s. politycznych w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Gościeradowie.
[00:33:28] W pałacu w Gościeradowie w latach 50. mieściło się prewentorium dla dzieci. Stan budynku. Początkowo POM mieścił się w budynkach dworskich, potem biuro przeniesiono do pałacu.
[00:37:04] Jako kierownik wydziału politycznego boh. był zastępcą dyrektora POM, Kąkola, jednocześnie był członkiem Egzekutywy Komitetu Powiatowego PZPR – realna władza, zatwierdzanie dyrektorów partyjnych i bezpartyjnych. Skutki zarzucenia boh. „naleciałości drobnomieszczańskich”. Wykluczenie z partii. Przejawy „lewicowości” boh.
[00:43:10] Współpraca z ludźmi z Annopola – znajomość z Wilkiem, który pracował w PZGS. Współpraca z wnukiem Wojciechem Wilkiem, burmistrzem Kraśnika.
[00:45:32] Kolejne stanowiska pracy – boh. był dyrektorem Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Kraśniku i szefem Kraśnickich Zakładów Materiałów Budowlanych. Praca w kraśnickim oddziale Lubelskich Zakładów Przemysłu Poligraficznego do emerytury.
[00:49:05] Medale i odznaczenia boh. przyznawane na wniosek zakładu pracy. Działalność społeczna – założenie Stowarzyszenia Ziemi Kraśnickiej, rola Wita Szymanka, Sekretarza d.s. Propagandy kraśnickiego Komitetu Powiatowego. Boh. był w zarządzie Stowarzyszenia.
[00:53:35] Po wybuchu wojny starsi bracia zostali zmobilizowani i boh. został z matką na gospodarstwie. Ojciec był muzykiem i nie zajmował się pracą w polu. Relacje w rodzinie, stosunek braci przyrodnich do macochy.
[00:55:44] Pierwsze spotkanie z niemieckim żołnierzem. Boh. został złapany i bał się, że zostanie wywieziony na roboty, ale wybronił go sekretarz gminy. Brat Stanisław trafił na roboty, a Bolesław do niewoli niemieckiej. Bracia mieli ze sobą kontakt na terenie Niemiec i po wojnie wyjechali do Australii. Po latach boh. jeździł do nich w odwiedziny
[01:01:40] Przed wojną ludzie na wsi wspominali carskie czasy i niewielkie podatki. Ojciec i stryj służyli w armii carskiej, stryj ożenił się na terenie obecnej Ukrainy i tam został. W 1914 r. ojciec odwiedził brata, który pytał go barszcz gotowany przez matkę. Front koło Kraśnika w 1914 r.
[01:05:30] Mogiły powstańców w okolicy. Brat Aleksander został wzięty do wojska w 1944 r., po wojnie prowadził gospodarstwo w Studziankach.
[01:08:40] Życie codzienne podczas okupacji – oddawanie kontyngentów ustalonych przez komisje. Zachowanie niemieckich osadników wobec władz okupacyjnych. Po wojnie siostry wyjechały do Łodzi – przeprowadzka rodziców do Aleksandrowa Łódzkiego.
[01:12:00] W 1944 r. w Studziankach było lotnisko, ale Niemcy go nie bombardowali. Gdy front ruszył, lotnisko przeniesiono do Ratoszyna. Boh. pomagał przy ładowaniu bomb i naprawach samolotów. Pas startowy był ułożony z metalowych krat. Samoloty dwupłatowe bombardowały nocami. [+]
[01:17:23] Relacje z czerwonoarmistami – interwencja podczas zabawy, w czasie której piloci napastowali dziewczyny. Przyspieszone dorastanie w czasie wojny.
[01:19:50] Podczas okupacji boh. należał do konspiracji, jego dowódcą był Leon Gnat. Partyzantka ludowa na Lubelszczyźnie. Boh. znał Kaźmiraka ps. „Cień”, którego oddział Gwardii Ludowej działał w okolicy. W sierpniu 1943 r. boh. został zaprzysiężony w Armii Ludowej. Służba wojskowa po wojnie – boh. dosłużył się stopnia plutonowego podchorążego – późniejszy awans na porucznika.
[01:26:32] Boh. nosił meldunki do okolicznych wiosek, utrzymywał kontakt z dowódcą Leonem Plichtą i Henrykiem Kabasą. Powód rezygnacji z noszenia broni. Boh. przeprowadzał oddział radzieckiej partyzantki, który wysadził tory kolejowe koło Szastarki. Realia życia partyzanckiego – żywność i odzież.
[01:32:08] Relacje między oddziałami różnych opcji politycznych – mord dokonany 9 sierpnia 1943 r. koło Borowa na partyzantach Gwardii Ludowej przez oddział NSZ. Boh. znał rodziny osób zabitych pod Borowem.
[01:38:08] Boh. był prezesem kraśnickiego koła Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, wcześniej należał do ZBOWiD-u. Obecnie w Kraśniku jest pięciu żyjących kombatantów.
more...
less