Leon Skórzewski (ur. 1925, Warszawa) – przed wojną zastępowy w 51 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej im. Stefana Czarnieckiego. Wrzesień 1939 roku spędził na Bródnie w Warszawie, z grupą młodszych harcerzy został przydzielony do Kierownictwa Obrony Cywilnej na Pradze. Był gońcem aż do kapitulacji Warszawy. Uczestnik ruchu oporu: w 51 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej był odpowiedzialny za przeprowadzanie obserwacji, przechodził szkolenia z łączności. W ramach Hufca Bródno dowodził drużyną BR-200 złożoną z młodszej młodzieży. W maju 1944 r. ukończył kurs tajnej Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola”. W czasie okupacji pracował jako praktykant w przedstawicielstwie firmy Bosch. Jego pluton BR-BS został przed powstaniem przemianowany na Pluton 618 Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu na Bródnie, ale już na początku drugiej połowy sierpnia dostał rozkaz przeprowadzenia harcerzy w rejon Choszczówki. Stamtąd mieli udać się do Kampinosu. Ponieważ przy przeprawie przez Wisłę poniesiono duże straty, na rozkaz powrócił z ludźmi na Bródno. Po wejściu Rosjan zmobilizowany do Armii Berlinga. Trafił do I Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Zamościu. W wojsku wcielony do karnej kompanii i wysłany do walk w Berlinie. Zdemobilizowany w 1946 roku. W 1952 roku ukończył wydział mechaniczny Politechniki Warszawskiej. Pracował w Zakładach Mechanicznych „Ursus” – w latach 1976-1982 na stanowisku dyrektora do spraw rozwoju i inwestycji.
more...
less
[00:00:30] Powrót z Choszczówki 28 sierpnia, rozmowa z „Bryzą” o nieudanych, zdziesiątkowanych przeprawach przez Wisłę. Czekanie na Armię Czerwoną. 2 plutony BS z Grochowa i Bródna. Zastrzelenie dowódcy oddziału z Grochowa Artura Tyszki ps. „Albert” 30 lipca 1944 r.
[00:04:09] Polecenie odwrotu z Choszczówki na Bródno, ochrona harcerzy z BS. Wyszukiwanie mężczyzn z Bródna przez Niemców do wywózki na roboty przymusowe. Ustawienie oddziału podczas przemarszu (szperacze, szpica z karabinem maszynowym, oddział przedni) – 28 sierpnia o godz. 21. Zatrzymanie przez Niemców, strzelec Stanisław Bałdysiak zastrzelił dwóch Niemców, trzeci uciekł. Zdobycie karabinu maszynowego LKR 44.
[00:08:40] Amunicja „świetlna”, przestrach harcerzy, ucieczka, rozpierzchnięcie się głównego oddziału. Rozdzielenie oddziału – zastępca Mirek szedł na Bródno, boh. w stronę Annopola z dwoma harcerzami.
[00:13:15] Przejście boh. przez Kanał Żerański w bród. Odprawa na ugorach Bródna – zawieszenie działalności do nadejścia Rosjan. Odgłosy frontu na Pradze. 26-27 sierpnia nagonka niemiecka na Bródnie, wyłapywanie mężczyzn.
[00:15:30] Wejście wojsk radzieckich na Bródno w nocy z 13 na 14 września [1944]. Front na Kanale Żerańskim do 8 listopada, zepchnięcie Niemców w kierunku Nowego Dworu Mazowieckiego.
[00:16:56] Rozerwanie domu boh. przez pocisk katiuszy, rodzina skryta w piwnicy sąsiedniego budynku. Rozwiązanie oddziału przez boh., pożegnanie kolegów. Ostrzał i bombardowanie Bródna przez Niemców. Pojawienie się mężczyzn z opaskami „MO” (Milicja Obywatelska), przepytywanie mieszkańców. Brat boh. był w oddziale saperów praskich, atakował lotnisko.
[00:19:47] Decyzja opuszczenia Bródna – letni domek znajomych w Zielonce. Spotkanie Rosjan – czapki z niebieskim otokami. Zaaresztowanie dwóch kolegów z plutonu. Postanowienie o zaciągnięciu się do wojska polskiego. 16 listopada boh. został „ochotnikiem”. Skierowanie na Majdanek do Lublina. Droga ciężarówką bez plandeki. Zdewastowana droga do Lublina. [+]
[00:24:28] Dojazd do Lublina po ok. 5 godzinach. Kwatery żołnierzy radzieckich, kotły na zupę ze słoniną i pęczakiem [ciecierzycą) z amerykańskich dostaw. Zupa jedzona z beretu.
[00:26:33] Dojście na Majdanek, zakwaterowanie w obozie. Brat trafił do artylerii, boh. do lotnictwa. 1 Oficerska Techniczna Szkoła Lotnicza w Zamościu. Podróż 6 dni – przyjazd w grudniu. Zakwaterowanie w dawnych koszarach kawalerii, prowizoryczne wyposażenie, drewniane „poduszki”, płaszcz na dwóch żołnierzy. Ścinanie trzciny, wyplatanie materacy.
[00:31:22] Zapalenie opłucnej. Kolega z drużyny harcerskiej Jerzy Otyś, późniejszy wykładowca WAT. Dwie kompanie: szkolenie pilotów i awiomechaników. Boh. trafił do awiomechaników. Lotnisko polowe koło Zamościa, latanie kukuruźnikami. Zajęcia teoretyczne, wykładowca radziecki. Warunki nauki – powybijane szyby, spanie w minus 15 st., obowiązkowa poranna gimnastyka w slipkach, częste choroby. Nieleczone przeziębienia – zrosty w opłucnej.
[00:37:06] Demonstracyjne śpiewanie przez część studentów hymnu i „Roty” na apelach. Rozróżnianie tajniaków służących tajnym służbom. Wykładowcy Rosjanie polskojęzyczni. Rozkład dnia w szkole, silne mrozy, chaos. Rozmowy z kolegami – studenci z Podkarpacia, kształtowanie się postaw politycznych, selekcja kandydatów.
[00:43:11] Kolega Witkowski, szpicel „o rozbieganych oczach”, spotkany po wielu latach w Warszawie. Boh. umiał być naturalnym liderem grupy. W 1933 r. (w wieku 8 lat) namówiony przez drużynowego na wyjazd do Pomiechówka na zlot, robienie sprawności kucharza.
[00:47:37] Jerzy Otyś, kolega z pryczy, po przeszkoleniu w Moskwie został zastępcą dowódcy WAT. Jego matka była „Rosjanką” o orientalnej urodzie. „Nie miał charakteru”, podążał za boh. i ostatecznie go zadenuncjował. Dowódca szkoły gen. Smaga, dowódca kompanii awiomechaników Rosjanin [Rożniatowski?]. Studenci z całej Polski. Organizacja zajęć, wolny czas. Przerobiona piosenka, tajniacy, prowokatorzy i agitatorzy.
[00:52:25] Pierwsze informacje o dezercji ze szkoły – w styczniu „31 pułk piechoty uciekł do lasu” do partyzantki. Rotacja studentów, rozmowy z oficerem politycznym. Przepustka „na polski urlop” na Wielkanoc w kwietniu 1945 r. – Jurek Otyś. Zamknięcie boh. na tydzień w areszcie 8 kwietnia, skazanie do karnej kompanii w Warszawie. Ucieczka kilku chłopców koło Otwocka. Otyś nie został ukarany. [+]
[00:57:20] Doprowadzenie na koszarów przy ul. Podchorążych. 15 kwietnia sformowanie karnej kompanii, droga przez zburzoną Warszawę na front. Postój na stacji Krzyż (niem. Kreuz), droga na Berlin. Wysiadka. Zadanie kompanii: oczyszczenie przedpola z min. Chaos działań niemieckich. Boh. ogłuszony po wybuchu miny, pomoc dwóch Żydów z kompanii. Żyd Kasprzycki. Wyposażenie żołnierzy karnej kompanii: zdezelowane pepesze, zdobyczne pistolety Niemców. Rozminowywanie min za pomocą nadeptywania na nie w biegu. Z tyłu maszerowała uzbrojona piechota. [+]
[01:05:53] Na początku w karnej kompanii było ok. 300 żołnierzy, po dojściu do Berlina „oczyszczanie” za pomocą granatów wrzucanych do piwnic („głównie ludność cywilna”). Wycofanie kompanii 2 maja 1945 r., pomocny dowódca. Czołgi wkopane na skrzyżowaniach w Berlinie. Wyprowadzenie w kierunku północno-zachodnim [Wellen, Velten]. 15 maja odczytanie rozkazu o amnestii, przydzielenie do 6 pułku piechoty 2 Dywizji Warszawskiej. Wyszukiwanie przedstawicieli różnych profesji, boh.: szofer.
[01:14:00] Przydzielenie boh. jako kierowcy zastępcy oficera ds. politycznych, pojazd: motocykl zündapp z koszem. Pułk stacjonował na zachód od Berlina. 26 czerwca alarm, wydanie broni, wymarsz przez 10 dni, dojście do Głuchołazów. Boh. jechał motocyklem. Przekroczenie granicy w Gubinie. Marsz 3 kompanii na południe do Nowych Święcian i Głuchołaz. Pilnowanie granicy polsko-czeskiej – plany zajęcia Ziemi Kłodzkiej przez Czechów. [+]
[01:24:06] Przeniesienie pułku do garnizonu w Częstochowie (ok. 15 lipca 1945 r.). Problemy z zaopatrzeniem w paliwo, zmiana pojazdu na ciężarówkę Büssing – NAG, trofea płk Ostapenko z pałacyku myśliwskiego w Głuchołazach.
[01:27:15] Przyjazd do Częstochowy, pożegnanie Ostapenki na przejściu granicznym w Medyce, oddanie samochodu. Powrót boh. do Częstochowy. Przejęcie dowodzenie przez polskiego gen. Waryszaka, „komunistę”. Boh. pracował w sekcji polityczno-wychowawczej 6 pułku. Prości, niewykształceni żołnierze z Kresów wschodnich, przydział na ziemiach zachodnich. Boh. odmówił przyjęcia 10 ha ziemi uprawnej.
[01:32:49] Przysłanie przez Amerykanów dzikich koni preriowych dla osiedleńców [+]. Skargi na otrzymane gospodarstwa – boh. odpowiadał na skargi, umiał pisać na maszynie, prowadził korespondencję, interweniował u władz. Reprymenda od dowódcy. [+]
[01:37:10] Referendum 3xTAK w 1946 r., zbiorowe głosowanie w jednostce, plebiscyt „z wielkim przekrętem”. Możliwość zwolnienia wojska. Pomniki zwycięstwa dla Armii Czerwonej. Patrole nocne w Częstochowie, żołnierze polscy i radzieccy. Kolega Jasio, awantury między patrolującymi, pobicie Rosjanina kolbą. [+]
[01:40:40] 5 pułk piechoty 2 dywizji warszawskiej skierowany do walki z UPA w okolice Przemyśla. Początek demobilizacji w 1946 r. Boh zwolniony w grudniu 1946 r., namawianie do pozostania w wojsku, propozycja nauki w podoficerskiej szkole w Łodzi.
[01:45:44] Rozpoczęcie działalności komisji likwidacyjnej „Radosława” – dawała zaświadczenie o działalności w AK. Oficer Księski z wybitym okiem. Otrzymanie zaświadczenia. Świętowanie wyjścia do cywila, pamiątkowy portret. Otrzymanie garnituru z pokrzyw. [+]
[01:50:30] Spotkanie na ulicy Bródna szkolnej koleżanki Benity Kowalskiej – zaproszenie na ślub. Zamieszkanie w domu brata mamy.
[01:52:45] Pobyt w areszcie w szkole w Zamościu, podejrzenie kolegi Jerzego Otysia, „on mnie sypnął”. Brak formalnego oskarżenia. Akta boh. w IPN.
[01:58:23] Spotkanie z Otysiem po latach, ok. 1948 r. – propozycja objęcia prowadzenia zajęć w akademii wojskowej w Moskwie, losy Otysia w ZSRR.
[02:01:49] Częste wyjazdy boh. na Zachód od 1964 r., obstawa tajniaka, obsługa licencji Massey-Ferguson, kontakty z Brytyjczykami.
[02:03:45] Po wyjściu z Berlina karna kompania dawała schronienie kobietom niemieckim [+], uciekały z domów w obawie przed Rosjanami. Ucieczki z karnej kompanii.
[02:08:02] Wyprawy boh. do „niebieskich domów”, oblewanie schowanych ubrań oliwą i przetworami owocowymi. Ucieczka przez granicę na rzece Elbie [Łabie] – wzmożony ruch ludzi w obie strony przez pierwsze dni po wojnie.
[02:11:22] Ok. 60 proc. karnej kompanii tworzyli byli akowcy. Byli też Żydzi (kwatermistrzowie). Boh. odmówił ucieczki do sektora amerykańskiego. Łatwość zdobycia ubrania cywilnego w domach niemieckich.
[02:14:22] 2 maja 1945 r. wyłączenie karnej kompanii z głównych walk. Przemarsz przez miasto, wyjście na północny zachód. Zostało w kompanii ok. 150-200 osób (połowa składu początkowego z Warszawy). Żądza zemsty na Berlinie „za powstanie warszawskie”. [+] Nawyki ze szkoły podchorążych, wyuczona znieczulica, podążanie za rozkazem. [++]
[02:20:27] Wiadomość o kapitulacji III Rzeszy, brak kontaktu ze światem zewnętrznym. Na początku wojny starsi bracia ruszyli na wschód – opisy żołnierzy radzieckich z karabinami na sznurkach. Pierwsze spotkanie z Rosjanami we wrześniu 1944 r. – niebezpieczni oficerowie „razwiedki” GRU (wywiadu), propaganda o „wolnej i niezależnej Polsce”.
[02:25:24] Przekonanie o kolejnej okupacji po „wyzwoleniu” – radzieckiej. Feliks Kędziorek, sąsiad boh., nie brał udziału w powstaniu warszawskim, wykonywał wyroki z ramienia KPP, przyłączył się do Armii Czerwonej na Grochowie
pracował na kolei.
[02:28:53] Negatywne nastawienie do propagandy sowieckiej, poczucie bezradności, świadomość pozycji „królika doświadczalnego” wobec Armii Czerwonej.
[02:32:12] Potrzeba działania, kiedy „Warszawa płonie”, zagrożenie: aresztowanie dwóch kolegów z oddziału. Schronienie się boh. i brata w wojsku. [+] Nabór żołnierzy do różnych jednostek wojska polskiego w Majdanku („kupowanie”). Pobyt w obozie na Majdanku: odpoczynek, ulga. Ok. 20 chłopców z Bródna w jednostce, kolega [Jan] Rysiński trafił do chóru wojskowego.
[02:37:40] Używanie intuicji, zachowawcze zachowanie boh., unikanie kłamców.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.