Majewska Maria Grażyna
Maria Grażyna Majewska z d. Michalska (ur. 1928, Zielonka) wspomina okupację, działalność konspiracyjną na Żoliborzu, liczne koleżanki Żydówki, wybuch powstania warszawskiego i służbę jako łączniczki, a także pobyt z matką w obozie koncentracyjnym Ravensbrück i powrót do Warszawy.
[00:00:20] Ur. 23.08.1928 r. w Zielonce, zagrożona śmiercią niemowlęcą. Mama Janina Grochowska, ojciec Władysław Michalski. Boh. najmłodsza w szkole, jedynaczka. Mama zmobilizowana przed wybuchem II wojny światowej jako siostra chirurgiczna. Tata pracował w banku rolnym.
[00:05:00] Wybuch II wojny światowej: boh. została bez mamy, nauka w szkole sióstr zmartwychwstanek, obiady w willi babci na Bielanach przy ul. Lipińskiej (konspiracja), system odbierania telefonów. Droga tramwajem, spotkania z ojcem. Pierwsza miesiączka, duma dziewczynki. [+]
[00:09:55] 1 września 1939 r. – mama zmobilizowana, przebywała w szpitalu, tata wyprowadził się do Kielc, zmienił nazwisko. Duma z zostania kobietą. Mama wróciła do domu ok. 12 listopada [1939] po likwidacji szpitala wojskowego. Koleżanka mamy Breza. Opieka sąsiadek, koleżanek pod nieobecność mamy.
[00:14:30] [Powstanie warszawskie] Rozbity oddział 226, część żołnierzy poszła do Kampinosu, boh. była w służbie ogniowej. Uderzenie Niemców na barykadę przy ul. Krechowieckiej, przejście boh. z koleżanką do punktu kontaktowego przy ul. Suzina po dalsze rozkazy. Działki na terenie wojskowym ciągnącym się do Powązek.
[00:18:22] Zatrzymanie na punkcie patrolowym, przyjście do domu koleżanki-pielęgniarki z ul. Krechowieckiej 5 – ostrzał. Przekonanie o własnej niezniszczalności.
[00:21:45] Boh. chciała iść do Kampinosu, Zofia Breza z „Żywiciela” zatrzymała ją w mieście na prośbę matki. Pierwsze zadanie: przejście na ul. Pogonowskiego po wyposażenie szpitalne, szpital ss. zmartwychwstanek. Zdobyty posterunek niemiecki przy ul. Mierosławskiego. Droga do szpitala, powrót do domu.
[00:26:33] Bycie nastolatkiem w czasie wojny. Pseudonim bojowy „Kruszynka” – tak mówiono w domu. Zbiorowa przysięga na początku powstania przed księdzem Trószyńskim w lokalu przy ul. Suzina, „wszyscy chcieli walczyć”.
[00:29:16] W sąsiednim domu mieszkała rodzina Nowotków. Postać księdza Trószyńskiego z Marymontu. Przechodzenie powstańców do Kampinosu, boh. została łączniczką między szpitalami. Mama była przydzielona do szpitali żoliborskich razem z ciotką. Koniec powstania, Niemcy w kościele Stanisława Kostki, ostrzał w kierunku boh., ucieczka do domu ciotki przy pl. Wilsona, utrata przytomności, uratowana przez mamę i ciotkę. Wyjście z ludnością cywilną Warszawy.
[00:37:55] Ważny moment – przysięga. Własne ścieżki na Żoliborzu, topografia dzielnicy. Bombardowanie: pierwsze „szafy” zrzucane na szpital, człowiek wychodzący z komina. [+]
[00:40:56] Zbombardowana kuchnia polowa obsługiwana m.in. przez profesorkę matematyki. Ranny w brzuch mężczyzna. Wydostanie się do domu. Wygnanie ludności cywilnej z ul. Krasińskiego 16, plan ewakuacji. Przejście do Powązek. Brak wątpliwości, jak postępować, „pani by też tak zrobiła”.
[00:44:38] Wsypa, rewizja u koleżanki Hanki, zabicie jej dziadków „pochodzenia żydowskiego”. Rozmowa z gestapowcem. Powrót do domu. [+]
[00:48:27] Zawiadomienie chłopaka Hanki, spotkanie z Hanką. Śmierć rodziców Hanki. Pomoc Żydów. Hanna Tarska, jej mama działała w konspiracji, związana z PPS. Historia Hanki. Tajne komplety.
[00:53:26] Szkoła u ss. zmartwychwstanek, zadania łączniczki. Pomoc przy operacji amputacji ręki. Cała rodzina działała w konspiracji. Mama Janina ps. „Nina”, ojciec Władysław Michalski ps. „Korczak”. Ojciec wrócił do Warszawy, zamieszkał dawnej gospodyni babci, zmienił nazwisko i zawód.
[00:57:22] Zofia Breza, koleżanka mamy, ps. „Dorota”. Podlegała jej „cała rehabilitacja w «Żywicielu»”. Zamożny mąż, dwóch synów. Po powstaniu unikała kontaktu z boh. Na jej mieszkaniu widniała tabliczka „Nie wchodzić, tyfus”, odbywały się tam tajne zebrania.
[01:03:27] Nocleg u koleżanki Kristin, jej mama była zamożną Żydówką, ukrywała się. Była w Polsce z synem, Kristin przyjechała z gosposią z Paryża w trakcie okupacji. Podziemne przejścia między domami. Zatrzymanie przez gestapo brata Kristin i uwolnienie. Pomoc sąsiadki. Kristin Ordęga. Zarówno ona, jak i jej matka i brat przeżyli powstanie i wojnę.
[01:12:00] Koleżanki Żydówki (Ryfka, córka aptekarza Fabiszewskiego, Hanna Tarska), dawno zasymilowane rodziny żydowskie na Żoliborzu, uchroniły się przed gettem. Pomoc wzajemna.
[01:15:03] Koniec powstania, wyjście razem z ludnością cywilną. Brak strachu. Dotarcie do Pruszkowa, stamtąd długi transport do Ravensbrück. Zmiany dat urodzenia. Zachorowanie na szkarlatynę, zamknięcie w izolatce. W Prenzlau pomoc polskiego oficera. Pobicie mamy przez Niemca pod koniec wojny. Wypędzenie przez bauera, skarga na Niemca za pobicie.
[01:24:56] Zabranie mamy z boh. do Czechosłowacji, ucieczka Polaków od bauera. Dotarcie do pociągu wiozącego czołgi w stronę ZSRR. Wysiadka w Poznaniu, przejazd do Warszawy. Pokój z kozą w 3-osobowym mieszkaniu WSM na Żoliborzu, zdobycie łóżka.
[01:30:02] Dalsza edukacja u ss. zmartwychwstanek, mama pracowała w szpitalu. Babcia ocalała na Bielanach. Pomoc sąsiadki, palto dla boh.
[01:32:30] Praca mamy w SPB [Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane]. Śmierć mamy w 1946 r. Ciotka pracowała u Schichta, robiła mydło. Matka jeździła na wieś, zamieniała na żywność. Handel wymienny. Noszenie wspólnego palta z mamą. [+]
[01:36:01] Szkoła ogrodnicza przy pl. Inwalidów [Prywatna Szkoła Ogrodnicza Marii Wipszyckiej] w budynku XVI Gimnazjum im. Aleksandry Piłsudskiej.
[01:38:37] Wybuch powstania na Żoliborzu – boh. mieszkała przy ul. Suzina, przebieg wydarzeń. Chłopcy z Marymontu przebrani w mundury niemieckie. Jedność żoliborzan, poleganie na sobie. [+]
more...
less