Sadowy Witold
Witold Sadowy (ur. 1920, Warszawa, zm. 2020, Skolimów) – polski aktor teatralny i filmowy. Przed wojną statystował w filmie „Pieśniarz warszawski”. Okupację niemiecką przeżył w Warszawie, a powstanie warszawskie, w którym stracił ojca i brata, w Piasecznie. W styczniu 1945 wrócił z matką do miasta, zarabiali na życie produkcją i sprzedażą papierosów. W maju 1945 zadebiutował jako aktor w przedstawieniu „Burmistrz Stylmondu” w Teatrze Miasta Stołecznego Warszawy. Grał w teatrach warszawskich: Miejskich Teatrach Dramatycznych (1945, 1946–49), Teatrze Polskim (1945–1946
1949–1951), Teatrze Nowym (1951–1953), Teatrze Młodej Warszawy (1953–1957), Teatrze Klasycznym (późniejszym Teatrze Studio, 1957–1972), Teatrze Rozmaitości (1972–1988). Był autorem felietonów teatralnych, publikowanych m.in. w „Życiu Warszawy”, „Expressie Wieczornym” i w ukazującym się w Nowym Jorku „Nowym Dzienniku”. Autor książek i artykułów na temat ludzi teatru i filmu, otrzymał tytuł zasłużonego członka Związku Artystów Scen Polskich. Zmarł 15 listopada 2020 w wieku 100 lat w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich im. Wojciecha Bogusławskiego w Skolimowie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. [na podstawie Wikipedii i wywiadu własnego]
more...
less
[00:00:07] Ur. 7 stycznia 1920 r. w Warszawie. Mama Józefa Wierzchowska, ojciec Stanisław Sadowy. Brat Stefan zginął w powstaniu warszawskim w wieku 17 lat. Rodzice poznali się podczas I wojny światowej w Niemczech, gdzie zostali wywiezieni na roboty u bauera. Ojciec był fotografem, matka zajmowała się wychowaniem dzieci. Przyjazny, zadbany dom rodzinny przy ul. Hożej, zdobywanie wiedzy na podwórku. Anegdota o zamianie noworodków w klinice położniczej.
[00:03:08] Przeprowadzka na ul. Nowowiejską 9, mieszkanie na parterze, wspólna toaleta na podwórku, „piękne panie” z burdelu na I piętrze. Sąsiedzi o różnym statusie majątkowym, stróżówka dozorcy w bramie. Szabasowe modlitwy ortodoksyjnych sąsiadów Żydów, szałasy na podwórku w święto Kuczek. Sklep spożywczy prowadzony przez Żydówkę Chanawaję, „wspaniałe chałki”, córka Chajka/Halina. Zgodne życie lokatorów.
[00:07:24] Gdy wojska niemieckie wkroczyły do Polski, w pośpiechu zdejmowano tablice z orłem w koronie ze ściany urzędu. 7 września [1939] opuszczenie Warszawy na rozkaz płk. Umiastowskiego.
[00:08:26] Warszawa przed wojną. Marzenie o karierze aktorskiej, teatr Tymoteusza Ortyma. Edukacja, ukończenie szkoły powszechnej (ul. Mokotowska 5), prywatne gimnazjum zgromadzenia kupców (ul. Waliców), dodatkowo popołudniami: Filmowo-teatralna Szkoła Hanny Ossori (ul. Smolna). Olga Orleńska nauczycielka śpiewu z Teatru Wielkiego.
[00:13:04] Przedwojenny przemysł filmowy, statystowanie boh. przy filmie „Pieśniarz Warszawy” z Eugeniuszem Bodo. Lanie pasem od ojca po spóźnieniu, gdy zdjęcia na planie się przeciągnęły, „uważałem to za słuszne”. Naiwność dzieci przed wojną. Drugie zbicie przez ojca za zniszczenie palta na wesołym miasteczku w Parku Ujazdowskim.
[00:17:20] Praca na planie filmowym, poznanie Eugeniusza Bodo, Dobiesława Damięckiego, Jadwigi Smosarskiej, Adolfa Dymszy, serdeczność i bezpośredniość aktorów. Praca reportera z gazetki szkolnej. Postawa księdza w szkole: „teatr to rozpusta”.
[00:20:20] Kino dla młodzieży w resursie. Teatr operetkowy 8,15 [ósma piętnaście] w podwórzu przy ul. Śniadeckich 5, przedstawienie „Krysia leśniczanka” (Lucyna Szczepańska śpiew, Barbara Bitner taniec). Poznane gwiazdy estrady: Karolina Lubieńska, Zbigniew Rakowiecki, Lucyna Mesal, Alina Janowska. Spotkanie Mesal po wojnie w Teatrze Nowym przy ul. Puławskiej 39 (pierwsza operetka warszawska).
[00:25:32] Debiut sceniczny boh. 8 maja 1945 r. Wysiedlenie rodziny w ramach tworzenia dzielnicy niemieckiej w Warszawie, przeprowadzka do przydzielonego pożydowskiego mieszkania przy ul. Grzybowskiej 15. Rozproszenie się rodziny w czasie powstania warszawskiego: ojciec z bratem działali w AK. Po wojnie ogłoszenie w gazecie w Krakowie: mama w Tarnowie poszukuje boh. Tuż przed powstaniem boh. wyprawił się po jedzenie do Piaseczna. Czas powstania w Piasecznie u dra Welke, pieczątka meldunkowa w kenkarcie.
[00:30:00] Łuny pożarów nad Warszawą, brak kontaktu z mamą. Nasłuchiwanie rozgłośni zachodnich. Zamknięcie boh. i kolegi w piwnicy przez granatowych policjantów, przewiezienie ciężarówką do obozu przejściowego w Pruszkowie.
[00:32:50] Z pomocą polskiego strażnika przechytrzenie Niemców, by uniknąć wywózki do obozu: udawanie lekarza. Pożegnanie rodziny Welków, pospieszna ucieczka z Piaseczna.
[00:36:13] Wyjazd do rodziny kolegi Janka do Częstochowy, brak wiadomości o rodzinie boh. Modlitwa dziękczynna za ocalenie na Jasnej Górze [+]. Siedziba gestapo niedaleko klasztoru jasnogórskiego, zatrzymanie przez Niemców.
[00:39:40] Przyjazd do zaprzyjaźnionego redaktora Trepanowskiego do Krakowa, otrzymanie skradzionej niemieckiej legitymacji prasowej, praca korespondenta gazety. Ogłoszenie w krakowskiej gazecie, że poszukuje boh. matka przebywająca na wsi pod Tarnowem.
[00:41:10] Przyjazd do Tarnowa, uratowany z obławy na dworcu dzięki legitymacji prasowej. Odnalezienie matki, wiadomość o śmierci ojca i brata w powstaniu warszawskim: ranny brat trafił do szpitala, kiedy ojciec przyszedł go odwiedzić, na szpital spadła bomba. [+]
[00:42:57] Zamieszkanie boh. z mamą w Łowiczu, dzięki pomocy kolegi zatrudnionego w szwajcarskiej firmie Brown, Boveri &
Cie. Radość z wyzwolenia Warszawy (bimber), powrót do Warszawy 19 stycznia 1945: ruiny, na ulicach trupy zwierząt i ludzi. Dom rodziny częściowo ocalał, mieszkanie dzielone z sąsiadami, opalane kozą.
[00:47:32] Teatr m.st. Warszawy (dziś Powszechny) kierowany przez Jana Mrozińskiego. Przejście przez Wisłę po lodzie, ożywiony handel na Bazarze Różyckiego. Wzruszające spotkanie z Janem Mrozińskim [+], rejestracja w urzędzie miasta przy ul. Wileńskiej jako aktor, listowne wezwanie na próbę, powrót do grania na scenie.
[00:51:07] Budowa mostu pontonowego przez Wisłę. Reżyser Ryszard Wasilewski, sztuka „Burmistrz Stylmondu”. Teatr Polski jako jedyny ocalał, podczas okupacji występowali tam Niemcy, a Polacy grali operetki (balet i chór), dyrygent Walerian Bierdiajew. Pożyczanie kostiumów. 8 maja 1945 r. początek powojennej kariery aktorskiej boh., koleżanka Stefania Wajzner. [+]
[00:54:11] Lekcje w szkole dramatycznej Janusza Strachockiego. Prestiżowy Związek Zawodowy Artystów Scen Polskich. [+]
[00:55:46] Zamach majowy w 1926 r. Sympatie polityczne w domu, śmierć i pogrzeb Piłsudskiego w 1935 r. [+]. Spotkanie z marszałkiem Piłsudskim w przerwie przedstawienia w Łazienkach, boh. poczęstowanym cukierkiem z jedwabnej torebki: „jak się nazywasz, synku?”[+]. Piłsudski spotykany w Al. Ujazdowskich.
[01:00:36] Edukacja: szkoła powszechna, gimnazjum w Szkole Zgromadzenia Kupców, tajna matura w czasie okupacji w podziemnym gimnazjum. Poloniści Jerzy Kreczmar i Wanda Żółkiewska, nauka w prywatnych mieszkaniach. Joanna Poraska, lektorka Polskiego Radia, przeczytała komunikat o przekroczeniu polskiej granicy przez Niemców. [+]
[01:05:24] 7 września [1939] rozkaz płk Romana Umiastowskego, żeby wszyscy niezmobilizowani mężczyźni opuścili Warszawę, wyjazd rodziny samochodem w kierunku Lublina, noclegi w stodołach. Zatrzymanie przez Rosjan, opis ubioru, karabiny na sznurkach. Rodzina uratowana przed rozstrzelaniem dzięki nalotowi Niemców i bombardowaniu. Dalsza droga samochodem, brak wspomnień z Lublina. [+] Praca z aktorką Joanną Poraską w kawiarni Dakowskiego – zabranie boh. na Pawiak.
[01:10:02] We wrześniu 1939 r. matka pilnowała domu w Warszawie. Obserwowanie życia w getcie warszawskim podczas przejazdu tramwajem. Po likwidacji getta otwarcie ocalałej części (m.in. kino Femina). Uratowanie Stefana Jaracza i Leona Schillera z getta. Sprzeniewierzenie funduszy na ratowanie Żydów przez żonę Kazimierza Junoszy-Stępowskiego, zastrzelenie przez AK Junoszy broniącego żony narkomanki.
[01:13:28] Ruiny Warszawy, groby na placu Trzech Krzyży. Odnalezienie grobu ojca w zbiorowej mogile: rozpoznanie po marynarce podczas ekshumacji zbiorowej mogiły przed politechniką [+]. Napis na grobie brata: „Stefan Sadowy ps. „Różanek”. Przewiezienie zwłok brata furmanką na Powązki, potem ojca.
[01:16:52] Po powrocie do Warszawy z Lublina zarobkowanie handlem, budka z gazetami i papierosami na bazarze w centrum. Matka kręciła papierosy [+]. Praca w teatrze na Pradze. Wyrzucenie Mrozińskiego, nowy dyrektor Teatru Powszechnego Poreda. Niewielkie powojenne teatry: Mały, Jaskółka (Miniatury), Rozmaitości przy ul. Marszałkowskiej 8. Praca jako kelner w kawiarni Dakowskiego przy Bagateli 5, później w komisie u koleżanki, jako goniec i spedytor w biurze transportowym Hartwig, zdobywanie pieniędzy dla podziemia. Kawiarnie i tramwaje tylko dla Niemców, koncerty w kawiarni Bagatela (dyrygent Bierdiajew). Austriak, żołnierz Wehrmachtu, uratował boh. i towarzyszy z Pawiaka.
[01:23:15] Namiastki normalnego życia miejskiego w czasie okupacji: kawiarnia „Latona”. Praca w kawiarni Dakowskiego dzięki koleżance ze szkoły Ossori Oldze Orleńskiej. Obowiązek rejestracji, posiadania karty pracy. Powojenna euforia, pomaganie sobie. Letni ogródek przy kawiarni Dakowskiego, orkiestra pod dyrekcją Latoszewskiego, konferansjer Witold Zdzitowiecki, przedwojenny reżyser teatralny.
[01:26:43] Aktorzy pracujący u Dakowskiego jako kelnerzy (Joanna Poraska, Lidia Korwin, Halina Sarnawska, księżniczka Murka Woroniecka). Moda na kawę z lodem i rumem. Polacy przychodzący do kawiarni.
[01:30:00] Częste łapanki, złapanie boh. w kawiarni i wywiezienie ciężarówką na Pawiak. Procedury więzienne: spisywanie danych przez maszynistki niemieckie, ubranie więzienne. Wygląd 20-osobowej celi, codzienne sprzątanie toalety, znajomy Alek Alkow. Codzienne przesłuchania więźniów, „nie wiem, jak to myśmy przeżyli”. Po 2 miesiącach wyjście z więzienia, powrót do Dakowskiego, wiadomość o wstawiennictwie żołnierza Austriaka. [+]
[01:36:00] Koleżanka Stefania Wysokińska-Wajzner (mąż Niemiec Jan Wajzner rozstrzelany w Palmirach), zatrudnienie boh. w sklepiku przy ul. Sadowej, sprzedaż komisowa.
[01:38:38] Praca gońca w biurze transportowym Hartwig przy ul. Świętokrzyskiej, współpraca z podziemiem: dostarczanie gazetek i wysyłanie przesyłek. [+]
[01:41:00] Życie towarzyskie i kulturalne w okupowanej Warszawie. „Wielkie aktorki nie chciały grać w teatrze”, zezwolenie od okupanta na prowadzenie „Kawiarni u Aktorek”: Ćwiklińska (sprzedawała papierosy), Romanówna. Poniżanie aktorek przez Niemców. Po wojnie represjonowanie aktorów występujących podczas okupacji niemieckiej w GG, pozytywna weryfikacja tych występujących na terenach zaanektowanych przez ZSRR.
[01:43:19] Historia „bardzo wziętego” aktora Igo Syma. Teatr Rewia przy ul. Karowej. Sym: Reichsdeutsch zlikwidowany przez podziemie. Ocena Wałęsy i Leppera.
[01:45:50] Pobyt na Pawiaku: bez przesłuchań. „Nie boję się śmierci”.
[01:48:02] Działalność ojca i brata w AK, brat jeździł rykszą. Przygotowanie do powstania warszawskiego, obawy brata o słabe uzbrojenie. Słaba znajomość rodziny ojca, pochodził ze wsi Wierzchuca n. Bugiem [Nadbużna]. Kuzynka Lidia Sadowy, majątek Stępkowskich. „Nie czułem potrzeby” przynależności do organizacji podziemnej. [+]
[01:52:01] Strach przed łapankami w czasie wojny. „Życie toczyło się normalnie”, chodzenie do kina i teatrów (Józef Węgrzyn, Stępowski, Ina Benita, Maria Chmurkowska, Adolf Dymsza), niezależnie od powtarzanego hasła „tylko świnie siedzą w kinie, a bogatsze to w teatrze”. Ostrzeganie się ludzi przed łapankami
[01:53:45] „Jestem dzieckiem szczęścia”, pozytywne podsumowanie życia zawodowego i osobistego. Szacunek dla aktorów w czasach PRL, wyjazdy zagraniczne na Zachód (Londyn, Paryż, Grecja, Tajlandia), zdobywanie paszportu, diety dewizowe [+]. Wyjazdy do krajów demoludu. Uciążliwe procedury wizowe. Przechodzenie do Berlina Zachodniego. Handel karakułami i tekstyliami, „jakoś trzeba było żyć”. [+]
[01:59:10] Cenzurowanie spektakli, „zawsze była cenzura”. Zdjęcie przez cenzurę sztuk „Termopile polskie” Micińskiego, „Kaligula” Camusa w Teatrze Powszechnym, „Don Juan” Moliera („fałszywy przekaz polityczny”).
[02:01:10] Przemysł filmowy skupiony w Łodzi. Rola boh. w filmie „Zakazane piosenki” – autentyczna postać. „Nie miałem szczęścia do filmu”.
[02:03:35] Krytyczna ocena aktorów, którzy przybyli do Warszawy z Łodzi. Naiwność i łatwowierność boh. Postać z „Zakazanych piosenek”: skrzypek na usługach Niemców zawsze stawał tyłem, nigdy nie pokazywał twarzy.
[02:06:10] Ocena współczesnej polskiej kinematografii, profesjonalizacja zawodu. Postawy moralne ludzi teatru (Schiller, Osterwa). Uznanie dla aktora Michała Znicza. [+]
[02:09:18] Serial „Bodo” – „straszny, dno”. Krytyka współczesnych polskich filmów. Krytyka ograniczania wolności obywatelskich (film „Kler”, handel w niedziele, prawo do aborcji) w czasie rządów PiS. Niesmak po obejrzeniu serialu „Bodo” i polskich kabaretów „dla ćwierćinteligentów”. „Durnym narodem się świetnie operuje” [+].
more...
less