Bronisław Sroka SJ (ur. 1936, Bratysława) lata II wojny światowej spędził w Budapeszcie, gdzie jego rodzice pracowali w polskich służbach dyplomatycznych. W sierpniu 1945 rodzina przyjechała do Polski i osiedliła się w Gdańsku, gdzie ojciec objął stanowisko dyrektora administracyjnego Politechniki Gdańskiej. W sierpniu 1952, będąc uczniem IV Liceum Ogólnokształącego w Gdańsku-Brzeźnie, wstąpił do podziemnej organizacji młodzieżowej „Podziemna Kolonia”, w ramach której brał udział w akcjach ulotkowych. W lutym 1953 został aresztowany i osadzony w areszcie na ulicy Okopowej w Gdańsku. W maju 1953 został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy na 5 lat więzienia i wkrótce osadzony w zakładzie karnym w Sztumie. W październiku 1953 przeniesiony do zakładu karnego w Sosnowcu-Radoszach, skąd w grudniu 1953 trafił do Progresywnego Więzienia dla Młodocianych w Jaworznie. Pracował w zakładzie produkcji bloczków betonowych, a następnie w kopalni węgla kamiennego Kościuszko-Nowa. W maju 1955 roku zwolniony. W okresie od grudnia 1956 do października 1958 odbył zasadniczą służbę wojskową jako radiotelegrafista w jednostce artylerii przeciwpancernej w Kwidzyniu. Kontynuował naukę w III Liceum Ogólnokształcącym na ulicy Topolowej w Gdańsku, gdzie w sierpniu 1959 zdał egzamin maturalny. Od października 1959 odbywał nowicjat oo. jezuitów w Kaliszu. W latach 1961-64 studiował na Wydziale Filozoficzym oo. jezuitów w Krakowie, potem ukończył Wydział Teologiczny Towarzystwa Jezusowego Bobolanum w Warszawie. W czerwcu 1967 odebrał święcenia kapłańskie, a w 1974 ukończył Wydział Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W styczniu 1970 został kapelanem podziemnej organizacji „Ruch”. Aresztowany w lipcu 1970, zwolniony w styczniu 1971. W latach 1974-77 duszpasterz akademicki i katecheta w Gdańsku-Wrzeszczu, gdzie przejął (po przeniesionym do Lublina o. Ludwiku Wiśniewskim) opiekę nad grupą gdańskiej młodzieży skupioną wokół Aleksandra Halla, Grzegorza Grzelaka i Arkadiusza Rybickiego. W 1976 uczestnik protestów przeciw zmianom w Konstytucji PRL, sygnatariusz Listu środowisk opozycyjnych Gdańska i Lublina do marszałka Sejmu PRL. Od 1977 uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Publikował w niezależnych pismach: „Bratniaku”, „Opinii”, „Rzeczpospolitej”. W latach 1977-81 pracował jako katecheta w Lublinie. 14 grudnia 1981, podczas strajku okupacyjnego w Stoczni Gdańskiej, odprawił mszę św. w sali BHP. W latach 1982-86 katecheta w Świętej Lipce i Piotrkowie Tryb., a w latach 1986-87 duszpasterz akademicki w Warszawie. Przez kolejne 11 lat (1987-98) był katechetą w Bydgoszczy, a następnie do 2003 w Szczecinie. Mieszka w Kolegium Jezuitów w Gdyni.
more...
less
[00:00:10] W październiku 1953 r. boh. wyjechał ze Sztumu do Jaworzna. Podczas podróży zachorował i leczono go w więzieniu przejściowym w Sosnowcu Radosze. Warunki w więzieniu – oczekiwanie na kolejny transport. Spotkanie z kolegami z Gdańska, którzy również rozlepiali ulotki.
[00:08:40] W grudniu boh. znalazł się w Jaworznie – opis budynku więzienia. Początkowo pracował przy produkcji pustaków, potem poszedł do pracy w kopalni „Kościuszko-Nowa”. Trudne warunki pracy z powodu wody. Szefami ekip więźniów byli wolni górnicy – ich stosunek do pracowników.
[00:14:40] Początkowo boh. pracował przy wózkach do przewozu stempli, potem jako guzikowy, który pilnował odcinka pasa transmisyjnego do transportu węgla. Brał ze sobą książkę i uczył się przy latarce gazowej.
[00:20:50] Ciężka praca w kopalni. Okoliczności śmiertelnego wypadku, w którym zginął więzień.
[00:23:40] Relacje między więźniami politycznymi i kryminalnymi. Homoseksualizm w więzieniu – wyśmiewanie i bicie homoseksualistów. Stosunek więźniów do donosicieli. Przestępstwa popełnione przez więźniów kryminalnych.
[00:28:28] Przez jakiś czas boh, był najmłodszym więźniem. Potem najmłodszy był Jerzy Jakubowski z Bydgoszczy. Więźniowie polityczni siedzieli za przynależność do organizacji konspiracyjnych, za ulotki i szkalowanie ZSRR. Antoni Więch, kryminalny, pomagał boh.
[00:31:55] Wigilia w 1953 r. – dzielenie się struclem zamiast opłatkiem. Więźniowie nie mogli przyjmować paczek, ale boh. dostawał z domu pieniądze. Więźniowie pracujący w kopalni zarabiali, ale połowę wypłaty zabierało państwo, część odkładano do wyjścia z więzienia, pozostała kwota była do użytku więźnia – zakupy za wypiski. Zachowanie nałogowych palaczy. Zajęcia w wolnym czasie – snucie opowieści, korzystanie z więziennej biblioteki. Boh. był uczniem IX klasy i w wolnym czasie uczył się.
[00:39:30] Działalność kółek samokształceniowych – boh. uczył chemii, Marian Malcherek biologii, uczono matematyki i polskiego. W soboty i niedziele do uczniów przyjeżdżali profesorowie z liceum im. Mickiewicza w Katowicach.
[00:44:33] Stosunek do więźniów skazanych za przynależność do antykomunistycznych organizacji – incydent w stołówce. Kapusie wśród więźniów politycznych. Kolega z celi Leszek Zakrzewski z bydgoskiej organizacji „Biała Tarcza” opowiadał o historii Polski. Po prelekcji o bitwie warszawskiej został zabrany do więzienia w Strzelcach Opolskich. W celi był aptekarz, który miał kontakty z klawiszami i dzięki temu dowiedział się, że doniósł Szuta. Kolega Ryszard Silny wymierzył mu karę. Pogłoski, że innego kapusia zabito w kopalni. [+]
[00:55:38] Wychodzenie do pracy – więźniów, którzy pracowali w czterech kopalniach, gromadzono na placu, gdzie sprawdzano obecność. Przed boh. stał Stanisław Mamełka. Więźniów pakowano do ciężarówek i wieziono do kopalni. W dniu wypuszczenia boh. na wolność w kwietniu 1955 r. przyprowadzono pięciu więźniów, których złapano po ucieczce z więzienia. Po przyjeździe do kopalni boh. szedł pod ziemią 5 km do miejsca pracy. Ubrania górników z kopalni „Kościuszko-Nowa” – nieprzemakalna odzież.
[01:03:05] Werbowanie więźniów, by donosili na kolegów. Pogadanki polityczne. Kary w więzieniu – klawiszem w więzieniu w Gdańsku był sąsiad boh., który przyłapał go na wyglądaniu przez okno. Kara 24 godzin karceru w zimny majowy dzień. W więzieniu przy Kurkowej były szczury, które wchodziły kanalizacją – rozprawa ze szczurami. [+]
[01:12:45] Akt oskarżenia boh. liczył 17 stron zapisanych z jednej strony – notatki dotyczące chemii znaleziono podczas kipiszu i uznano je za szyfr. Karą było 48 godzin karceru. [+]
[01:16:45] Matka przyjeżdżała na widzenia, obydwoje rodzice przyjechali raz. Praca w kartoflarni polegała na obieraniu ziemniaków – robiło to 15 więźniów – maszyna do obierania kartofli. Wśród kolegów było trzech Romów i dwóch Żydów.
[01:20:48] Wrażenia po wyjściu na wolność, obiad w barze. Kupno czapki, w której boh. chodził przez wiele lat. Wzruszenia po przyjeździe do Gdańska. Rodzice nie spodziewali się, że boh. wróci tego dnia do domu – przywitanie z matką, reakcja ojca.
[01:28:07] Współczesne przejawy więziennej traumy – chowanie chleba. Chodzenie do lasu jako forma terapii. Na spotkanie do domu Zygmunta Hinca przyszedł Edek, dzięki któremu nastąpiła wpadka – zachowanie kolegów. Boh. pojechał do Katowic i zdał egzamin kończący IX klasę.
[01:33:25] Skutki głodu w więzieniu – halucynacje i objawy fizyczne. [+]
[01:36:02] Rola modlitwy, nauki wyniesione z więzienia. Lekcje polskiego na kółkach samokształceniowych. Po powrocie do domu boh. uczył się w liceum wieczorowym i pracował dorywczo w stoczni jako stolarz. Boh. nie pamięta nazwisk nauczycieli z Katowic, który wywalczyli możliwość nauczania w więzieniu. Zmiany po śmierci Stalina. Boh. zdał maturę w „Topolówce” w 1959 r. – dobre oceny z chemii, geografii i historii. W szkole było kilku byłych partyzantów.
[01:44:45] Boh. w więzieniu nie myślał o tym, że chce zostać zakonnikiem, dopiero w wojsku zdał sobie sprawę z powołania. Szefem studium wojskowego na politechnice był płk. Grzenia-Romanowski i ojciec załatwił synowi zwolnienie z wojska. Boh. nie skorzystał i w grudniu 1956 r. rozpoczął służbę wojskową, która trwała do jesieni 1958 r. Boh. był radiotelegrafistą w jednostce artylerii przeciwpancernej w Kwidzynie – jego styl nadawania.
[01:50:48] Incydent po manewrach armijnych w 1957 r. – kara wymierzona boh. przez dowódcę pułku płk Borówko za uderzenie przełożonego, kaprala Salamona. Wstrzymanie awansu. Zdarzenie na poligonie podczas nocnego strzelania – wina por. Barszcza. Interwencja u płk. z powodu schabowego w piątek. Wyjazdy na poligon koło Drawska Pomorskiego. [+]
[02:03:33] Boh. chciał wstąpić do zakonu kapucynów, ale matka chodziła do kościoła jezuitów i znała o. Franciszka Przybylskiego – jego wpływ na boh. – wstąpienie do nowicjatu w Kaliszu w 1959 r. Studia filozoficzne w Krakowie i teologiczne w Warszawie. Otrzymanie święceń kapłańskich.
[02:11:55] Boh. chciał być misjonarzem w ZSRR i podjął studia na KUL. Jednym z wykładowców na kierunku teologii orientalnej był późniejszy kardynał Stanisław Nagy. Podczas studiów boh. został aresztowany, gdy wyszedł z więzienia chciał kontynuować studia – spotkanie z ks. Nagy. Ukończenie studiów w 1974 r. – praca katechetyczna z młodzieżą.
[02:15:38] Sytuacja rodzinna boh. – opieka nad matką. Rezygnacja z możliwości wyjazdu jako misjonarz na Ukrainę.
[02:19:05] Refleksje na temat młodzieży – omówienie bitwy warszawskiej 1920 r. podczas katechezy, zakładanie kółek samokształceniowych. Boh. był katechetą do 2003 r. – wpływ komputeryzacji na zmianę nastawienia młodzieży w latach 90., praca w Bydgoszczy. Katecheza w szkołach, walka o ucznia.
[02:29:50] Radość matki z powołania boh. – wizyty rodziców w kaliskim nowicjacie. Wstąpienie do zakonu w wieku 23 lat – koledzy z nowicjatu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.