Kamola Bogusław cz. 1
Bogusław Kamola (ur. 1930, Warszawa) walczył w powstaniu warszawskim w Zgrupowaniu Żyrafa na Żoliborzu – był dowódcą granatnika oraz „szczurem kanałowym”. Po kapitulacji znalazł się w Stalagu Altengrabow XIA, skąd został wywieziony do pracy w fabryce w Magdeburgu. Gdy zbliżał się front, razem z kilkoma kolegami uciekł. Do Polski wrócił w sierpniu 1946 roku. Ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim oraz wydział handlowy Szkoły Głównej Planowania i Statystyki. Pracował w Centrali Handlu Zagranicznego Metal-Export, przez wiele lat na placówkach zagranicznych.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r. w Warszawie.
[00:00:16] Ojciec był zawodowym podoficerem WP, do 1937 r. rodzina mieszkała w Warszawie, potem ojca przeniesiono do Trauguttowa koło Brześcia nad Bugiem. W Warszawie mieszkano w koszarach przy ul. Gdańskiej, potem ojciec kupił dom w Młocinach i boh. chodził do szkoły powszechnej w Łomiankach – wspomnienie munduru „Wilczka”. Mieszkając w Trauguttowie boh. chodził do wiejskiej szkoły w Gierszonach.
[00:03:40] 1 września 1939 r. boh. wracając ze szkoły zobaczył strzelającą artylerię – wiadomość o wybuchu wojny. Oddziały stacjonujące w Trauguttowie wyjechały na wschód, w koszarach zostały tylko służby wartownicze, a w osiedlu rodziny wojskowych. Wkroczenie Niemców do Trauguttowa. Matka i boh. zakopali w lesie szablę ojca. W okolicznych lasach były baraki, w których leżały rzeczy poborowych – kradzieże dokonywane przez miejscową ludność.
[00:08:00] Obserwacja wkraczających wojsk radzieckich – postrzelenie psa przez czerwonoarmistę. Wejście żołnierzy do mieszkania – reakcja żołnierza na widok żelazka. Incydent z wartownikiem i dzwonkiem przy drzwiach. Ojciec walczył na Polesiu, dostał się do sowieckiej niewoli, ale zdołał uciec i wrócił do domu [+]. Zaopatrzenie w czasie okupacji – zakupy w piekarni w Brześciu.
[00:13:00] Rodzina musiała opuścić mieszkania w Trauguttowie – wyjazd do Brześcia, rzeczy zabrane przez matkę. NKWD aresztowało polskich żołnierzy – poczucie zagrożenia, okoliczności ocalenia ojca. Sprzedaż zegarka przez matkę. Rodzina wyjechała do Hajnówki, gdzie mieszkał stryj pracujący w tartaku – decyzja o powrocie do Warszawy. [+]
[00:20:00] Organizowanie przejścia do Generalnej Guberni przez „zieloną granicę” – pomoc białoruskiego chłopa. Trudna droga ze stacji kolejowej w Małkini w umówione miejsce – przejście przez zamarznięty Bug. Na stacji kolejowej niemiecki żandarm uznał starszego brata boh. za Żyda – sprawdzanie, czy nie jest obrzezany. Zranienie brata podczas podawania go przez okno do wagonu. [+]
[00:27:22] Po przyjeździe do Warszawy zamieszkano u znajomych przy ul. Złotej, potem przy ul. Kolektorskiej koło szkoły. Ojciec działał w ZWZ, potem w AK. Jako rusznikarz zajmował się uzbrojeniem i w domu było dużo broni. Praca ojca podczas okupacji – warunki w domu.
[00:30:58] Boh. i brat należeli do Zawiszaków, po ukończeniu VII klasy uczyli się na tajnych kompletach. Niedaleko domu znajdowała się olejarnia, przed wojną jej administratorem był spolszczony Niemiec, który utrzymał posadę podczas okupacji. W jego mieszkaniu odbywały się lekcje tajnego nauczania.
[00:34:05] W 1944 r. boh. trafił z Zawiszaków do Bojowych Szkół Szarych Szeregów. Rozważania na temat żołnierzy-nastolatków. Boh. brał udział w trzydniowej koncentracji w Lasach Chojnowskich – szkolenie wojskowe. Wychodząc z lasu boh. i kilku kolegów natknęli się na niemiecki samochód z karabinem maszynowym – reakcja Niemców.
[00:40:10] Boh., ps. „Hipek”, należał do harcerskiego plutonu Szarych Szeregów 227 w Zgrupowaniu Żyrafa. Pochodzenie pseudonimu.
[00:43:05] Przed wybuchem powstania punktem koncentracyjnym drużyny był dom przy ul. Potockiej, niedaleko niemieckich koszar. Po odwołaniu koncentracji boh. wrócił do domu – mieszkanie znajdowało się koło szkoły zajętej przez Niemców, co miało znaczenie po wybuchu powstania.
[00:44:35] Po powrocie „Żywiciela” z Puszczy Kampinoskiej na Żoliborz boh. dowiedział się, gdzie jest jego pluton i postanowił do niego dołączyć, nic nie mówiąc starszemu bratu i matce. Boh. wykopał pistolet, zabrał amunicję i wyszedł z domu – droga do oddziału.
[00:48:00] Boh. należał do drużyny 400 w plutonie 227 – skład plutonu i jego zadania. Drużyna boh. została przydzielona do utrzymywania łączności w kanałach. Boh. brał udział w przenoszeniu meldunków i przeprowadzaniu ludzi. Pokonywanie trasy Żoliborz-Starówka-Wola, udrażnianie kanałów zasypywanych przez Niemców.
[00:55:15] Najlepszy strój do kanałów. Pułapki zastawiane przez Niemców. W kanałach koło getta mieszkali Żydzi ukrywający się od czasu powstania. Zwłoki Żydów w kanałach i znalezienie zwłok oraz broni niemieckiego żołnierza. Specyfika warty w kanałach – hasła na dany dzień. [+]
[01:00:35] Boh. wraz z kilkoma kolegami brał udział w próbie zburzenia tamy wymurowanej przez Niemców w kanale na Woli – powód alarmu, wycofanie się na Żoliborz. Potem okazało się, że „tama”, której nie zdołano naruszyć, była końcem kanału. Skutki przebywania po wiele godzin w kanałach, rola włazów. [+]
[01:07:15] Po wyjściu z kanałów myto się i przebierano w czystą odzież. Różnice między wejściem do kanału w dzień i w nocy. Boh. po wyjściu z kanału dostał rozkaz wyjścia na barykadę przy ul. Krasińskiego 20. Umowa z kolegą Jerzym Zawadowskim ps. „Tytus” – odnalezienie śpiącego boh. – wymierzona kara. [+]
[01:12:53] Podczas powstania boh. był w łaźni i u fryzjera. Wyprawa na Marymont do pilnowanego przez Ukraińców magazynu bielizny wojskowej. Wśród zabranej odzieży był mundur Hitlerjugend. Przebrany boh. wziął udział w akcji propagandowej grając złapanego Niemca – zagrożenie linczem. Dowódca plutonu ps. „Antek” wysłał boh. i dwóch kolegów na Marymont po żywność – złapanie i uwięzienie przez powstańców.
[01:18:37] Wspomnienie pierwszego wejścia do kanału – droga na Stare Miasto. Dolegliwości osób schodzących do kanałów.
[01:21:20] Do grupy „kanałowej” należeli przedwojenni pracownicy wodociągów i kanalizacji – plany kanałów, liczenie włazów. Syfon w kanale w Alejach Jerozolimskich. Podczas jednej z rocznic wybuchu powstania niemiecka ekipa telewizyjna kręciła film i boh. miał okazję ponownego wejścia do kanałów. W czasie innego nagrania w kanałach przy ul. Karowej boh. poprosił o możliwość wejścia do „swojego” kanału na Żoliborzu przy ul. Krasińskiego – jego reakcja.
[01:28:57] Żydzi spotkani w kanałach pod gettem zostali przeprowadzeni na Żoliborz. Boh. nie zna ich dalszych losów. Żydzi mieli konserwy, pili wodę deszczową. [+]
[01:31:32] Oddział nazywano „szczurami kanałowymi”. Poza służbą w kanałach boh. był celowniczym w trzyosobowej obsłudze granatnika z radzieckich zrzutów – trudność przenoszenia ciężkiej broni. Z granatników strzelano do niemieckiej baterii oddalonej o kilkaset metrów – rozbicie kuchni polowej. Oddział kwaterował w budynku przy ul. Krasińskiego 20 – skutki niemieckich ostrzałów. Rola granatników w walce z Niemcami. Zasady strzelania na małe odległości – zaniesienie zepsutego granatnika do rusznikarni przy ul. Suzina. Wycofując się z Krasińskiego boh. zabrał granatnik – nadzieja desantu przez Wisłę, skutki skoku z granatnikiem na plecach. Boh. przyniósł broń do Szklanego Domu i tu okazało się, że nie ma amunicji. Ostatnia broń i ostatnia broniona pozycja. Rozkaz zawieszenia broni.
[01:45:45] Boh. znajdował się w bramie budynku koło barykady, wczesnym rankiem usłyszał nadlatujący pocisk, który upadł koło figury Matki Boskiej i nie eksplodował. Wspomnienie radzieckiego ostrzału po kapitulacji Żoliborza – pocisk upadł między powstańcami i nie wybuchł.
[01:48:20] Okoliczności podjęcia decyzji o kapitulacji Żoliborza. Składanie broni i zdejmowanie niemieckich mundurów. Boh. trafił do niemieckiej niewoli i został wywieziony do obozu przejściowego w Pruszkowie. Problem z naczyniami do zupy, którą przywiozła kuchnia polowa Czerwonego Krzyża – rozebranie pieca kaflowego i użycie kafli jako talerzy.
[01:52:30] Załadowanie jeńców do wagonów – jedzenie na drogę. Warunki w podróży. Po dwóch dniach jeńców wypuszczono w polu – przyjazd do Stalagu w Altengrabow, spisanie jeńców i zrobienie zdjęć. W obozie przebywali jeńcy innych narodowości, którzy dostawali paczki z Czerwonego Krzyża – przerzucanie jedzenia przez druty.
[01:55:00] Najmłodszych powstańców przeniesiono do obozowego lazaretu i w tej grupie znalazł się boh. W lazarecie był włoski ksiądz, który udzielał ostatniego namaszczenia i boh. został jego ministrantem – jedzenie przenoszone pod komżą. [+]
[01:58:30] Papierosy jako obozowa waluta. Przeniesienie z lazaretu do pracy w fabryce w Magdeburgu – głód w obozie. Boh. zgłosił się do pracy przy obrabiarce i został pobity przez majstra, gdy okazało się, że nie potrafi jej obsługiwać. Z powodu zbliżającego się frontu więźniów ewakuowano do Rheinhausen – odgruzowywanie miast po alianckich nalotach dywanowych. Wspomnienie rozbitego wagonu z miodem.
[02:03:06] Sytuacja na frontach – amerykańska ofensywa. Boh. znalazł się w kolumnie więźniów wycofywanych znad Renu. Razem z nim szli powstańcy z Armii Ludowej, zaradni życiowo mieszkańcy Marymontu. Koledzy znaleźli amerykańską ulotkę z opisem sytuacji na froncie – okoliczności ucieczki. Pomoc napotkanej robotnicy przymusowej – Wielkanoc w obórce. Spotkanie z kompanią Niemców – zachowanie dowódcy oddziału, niedługo potem boh. widział jego zwłoki w okopach koło pobliskiego miasteczka. Spotkanie z Amerykanami. [+]
[02:14:40] Uciekinierzy weszli do domu, umyli się i przebrali w czystą odzież. Zawartość amerykańskiej puszki – wspomnienie smaku ananasów. Spotkanie z Polakiem, robotnikiem przymusowym, który ukrył boh. i jego kolegów w gospodarstwie. Pobyt w obozach dla dipisów.
[02:20:18] Rodzina w Polsce poszukiwała boh. przez Czerwony Krzyż. Do obozu przyjechał oficer łącznikowy 1 Dywizji Pancernej, który szukał polskiej młodzieży – nauka w polskim gimnazjum utworzonym przy Dywizji w Lippstadt. W obozie dla dipisów boh. mieszkał z Polakami, którzy chodzili na szaber. Pewnego dnia boh. został poproszony o dokonanie wymiany zegarka na spirytus – skutki degustacji.
[02:25:00] Amerykanie tworzyli korpus do okupacji Japonii i boh. się do niego zgłosił – wiadomość od rodziny w Polsce. Boh. wrócił do Warszawy i zamieszkał z rodziną na Żoliborzu – warunki mieszkaniowe. Ojciec prowadził warsztat mechaniczny. Boh. w 1949 r. zdał maturę i chciał studiować na SGH, które w tym czasie zmieniło nazwę na SGPiS. Skutki pójścia na egzamin w angielskim mundurze. Spotkanie na Uniwersytecie Warszawskim z kolegą powstańcem, który w nowej rzeczywistości został działaczem młodzieżowym. Dzięki jego pomocy zaliczono boh. egzamin z SGPiS na wydziale prawa – rozpoczęcie studiów prawniczych.
[02:30:38] W gimnazjum im. Poniatowskiego boh. został stypendystą Wydawnictwa „Czytelnik” dla byłych powstańców – kontynuacja stypendium w czasie studiów. Dzięki temu i pracy ojca boh. nie musiał pracować. Ojciec naprawiał broń ubekom i miał znajomości w tym środowisku. Życie studenckie – kary za żucie gumy i chodzenie w szpilkach. Boh. należał do klubu motocyklowego, pewnego dnia przyjechał na wykłady „Jawą” – skutki żartu, podejrzenie o szpiegostwo.
[02:35:04] Koledzy ze studiów prawniczych – wielu z nich służyło potem systemowi. Ubecy chodzili na wykłady z bronią. Po zakończeniu studiów boh. dostał nakaz pracy do Ministerstwa Spraw Zagranicznych – nadzieje związane z przyszłą pracą. Po tygodniu dowiedział się, że nie został przyjęty. Przebieg drugiej komisji – zatrudniono wszystkich absolwentów poza boh. i hrabią Dziechcińskim. Okoliczności skierowania do pracy w Urzędzie Rady Ministrów – wymiana dokumentów przez kadrowca urzędu. [+]
[02:44:10] Specyfika pracy w Urzędzie Rady Ministrów. Po zakończeniu pracy z nakazu boh. planował m.in. ucieczkę z Polski. Spotkanie z kolegą z czasów okupacji, Żydem uratowanym z getta, który wrócił ze Szwecji i pracował w Centrali Handlu Zagranicznego „Metalexport”. Dyrektorem przedsiębiorstwa był przedwojenny kapitan Rakowicz. Boh. podjął pracę w CHZ, nauka hiszpańskiego. Wyjazd na placówkę do Hawany, gdzie boh. spędził pięć lat.
[02:47:41] Po wojnie UB penetrowała środowiska młodzieżowe i boh. został aresztowany.
[02:49:20] Różnice wielkości kanałów, poruszanie się w nich.
[02:51:02] Boh. uciekł do powstania zostawiając w domu starszego brata Zbyszka – powody podjętej decyzji. Po zniszczeniu domu brat i matka wyszli z miasta z ludnością cywilną i przebywali na wsi koło Krakowa.
[02:53:06] Ludność cywilna w powstaniu warszawskim – zmiana nastawienie do powstańców. Podczas marszu śmierci więźniów pilnowali m.in. Ukraińcy, którzy prowadzili tabory.
more...
less