Skłodowski Mikołaj
Ks. Mikołaj Skłodowski (ur. 1945, Ravensbrück) – urodził się w obozie koncentracyjnym Ravensbrück, dokąd jego matka (wraz z matką i siostrą) trafiła w sierpniu 1944, wypędzona z Warszawy po wybuchu powstania warszawskiego. W kwietniu 1945 wraz z matką został ewakuowany do Szwecji w ramach akcji humanitarnej („Białe autobusy”), zorganizowanej przez Szwedzki Czerwony Krzyż. W październiku 1945 wrócili do Polski i zamieszkali w Sopocie, gdzie Mikołaj Skłodowski ukończył szkołę podstawową oraz Liceum Ogólnokształcące nr 1. Po ukończeniu 18 lat zmienił dotychczasowe nazwisko (Peitsch) na nazwisko panieńskie matki. W 1964 roku zdał egzamin maturalny i rozpoczął studia na wydziale weterynarii Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu. Po 2,5 roku był zmuszony przerwać studia ze względów zdrowotnych. Przez kolejne 10 lat pracował jako nauczyciel oraz zastępca dyrektora we wrocławskich szkołach, pełnił też funkcję komendanta Ochotniczych Hufców Pracy. W 1976 roku wystąpił z Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a rok później wstąpił do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Po czterech latach przerwał naukę, a następnie podjął studia w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej na wydziale starokatolickim, zakończone po dwóch latach tytułem magistra teologii starokatolickiej. W 1982 roku otrzymał święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Utrechtu Marinusa Koka. Podjął pracę w Kościele Polskokatolickim, był proboszczem i wikarym w Gdyni, Kotłowie, Tarnowie, dwukrotnie w Łękach Dukielskich oraz w Ostrowie Wielkopolskim. Pełnił jednocześnie funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej. Od 2004 roku na emeryturze. Od 1952 roku jest członkiem Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, od 14 lat pełni funkcję Wiceprezesa Zarządu Głównego tego Związku, jest także Mężem Zaufania organizacji Maximilian-Kolbe-Werk we Freiburgu.
more...
less
[00:00:05] Ur. 25 marca 1945 r. w obozie koncentracyjnym Ravensbrück. Całe życie związane z tym faktem. Babcia, mama boh. oraz siostra mamy były więźniarkami w tym obozie, w domu często się o tym mówiło. Dziadek nie wrócił z obozu Dachau. Szkoła podstawowa nr 7, I LO im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sopocie. Dorastanie bez ojca od czwartego roku życia, młodsza o dwa lata siostra Tatiana.
[00:03:05] Dzieciństwo w cieniu wojny. Przed wojną mieszkanie w Gdyni przy ul. Świętojańskiej 50, budynek zburzony przez bombę, pomoc znajomych z Sopotu – zajęcie mieszkania po Niemcach. Edukacja: wagary, nauka bez problemów. Dojrzewanie – bunt przeciw szkole, spędzanie czasu na plaży, korale z bursztynów dla mamy, powtarzanie klasy.
[00:06:21] Marzenie o weterynarii. Egzaminy do Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu, na 3 roku zdiagnozowanie uczulenia na formalinę, rezygnacja ze studiów. Praca w szkole we Wrocławiu, zdobywanie uprawnień pedagogicznych. Powrót do Sopotu, praca jako komendant OHP w miejscowości Złota Karczma. Wyjazd do Warszawy – pracownik przedsiębiorstwa budownictwa.
[00:08:47] W szkole średniej w Sopocie działalność w ZMS, rozpolitykowana szkoła, pochwała dyrektorki Narudzkiej, zgłoszenie na kandydata do PZPR (1964), dylemat boh., wstąpienie do partii.
[00:10:32] W Warszawie oddanie legitymacji partyjnej, decyzja o przystąpieniu do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Rozmowa z ks. Romaniukiem. Poinformowanie rodziny, szok. Rozpacz mamy, pomoc ks. Matulewicza. [+]
[00:13:19] Po studiach rozpoczęcie pracy, ukończenie Chrześcijańskiej Akademii Katolickiej. Późne powołanie, potrzebna zgoda prymasa Wyszyńskiego. Poznanie biskupa Bronisława Dembowskiego, wspólnota losów – jego mama i siostra zginęły w Ravensbrück. Charakterystyka Dembowskiego. Gaszenie pożaru dachu kościoła przy ul. Piwnej w Warszawie.
[00:16:33] Wspólne coroczne odprawianie mszy z biskupem Dembowskim w Ravensbrück, kazanie boh. Boh. niezaangażowany w ruchy odnowy Kościoła katolickiego. Praca magisterska z homiletyki, dobry kontakt z ludźmi. Optymalny czas kazania: 10 minut. Praca społeczna w Polskim Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. Elżbieta Nowak z Gdańska urodziła się w Ravensbrück po boh.
[00:20:09] Boh. jest mężem zaufania niemieckiej organizacji pomocowej Maximilian-Kolbe-Werk – organizuje pomoc materialną i wyjazdy lecznicze dla byłych więźniów. Zmiana nazwiska w wieku 18 lat – w dokumentach obozowych Mikołaj Peitsch (nazwisko ojca), obecnie – nazwisko panieńskie matki.
[00:23:25] Mama ur. w Pucku w 1923 r., jej rodzice: babcia Rosjanka (ur. 1897 r. w rodzinie szlachty rosyjskiej, jej dziadek był generałem, sekretarzem w Pałacu Zimowym. Dziadek boh. był potomkiem Polaków zesłanych do Rosji po powstaniu styczniowym, skończył Instytut Budowy Okrętów, zachował polskie obywatelstwo. Babcia nauczycielka, poznali się w Petersburgu, w czasie rewolucji październikowej uciekli do Polski. Pozostała rodzina wymordowana przez bolszewików. [++]
[00:26:28] Dziadek pracował w Pucku przy budowie okrętów, potem na Oksywiu w Gdyni, mieszkanie rządowe przy ul. Świętojańskiej. Po wejściu Niemców [w 1939] aresztowany, przetrzymywany w kościele NMP, nakaz wyjazdu do Siedlec, przeprowadzka do Warszawy, zamieszkanie przy ul. Ludwiki na Woli. Mama chodziła do szkoły przy ul. Książęcej, gdzie poznała ojca.
[00:28:44] Rodzina ojca pochodziła z Bydgoszczy, dziadek miał garbarnię. Ślub rodziców w lipcu 1944 r., tuż przed powstaniem warszawskim, w sierpniu wywiezienie mamy do KL Ravensbrück. Dziadek wywieziony po ewakuacji Warszawy po powstaniu do Auschwitz, potem do Dachau. Umowa rodzinna: punkt zborny po wojnie w mieszkaniu na Oksywiu.
[00:30:37] Ojciec ewangelik, babcia prawosławna, pozostali rzymscy katolicy. Mama Waleria, jej siostra Weronika, boh. Mikołaj, siostra Tatiana. Tata Stefan Peitsch.
[00:32:38] Po wojnie wyjazd do Szwecji w ramach akcji „Białe autobusy”. Mamę zakwalifikowano do transportu 24 kwietnia 1945 r. – boh. wychudł w obozie, ważył 1,5 kg. Powrót do Polski w październiku 1945 r. Otrzymanie polskiego obywatelstwa w wieku 18 lat, dokument: akt chrztu ze Szwecji. [+]
[00:35:00] Rozstanie rodziców, charakterystyka ojca. Sporadyczne spotkania z ojcem, obietnice, niedotrzymywanie słowa. Pogrzeb ojca. [+]
[00:38:15] Mama z babcia i siostrą trafiły do Ravensbrück z Pruszkowa. Wieści o dziadku (Paweł Skłodowski) po wojnie, odnalezienie jego grobu, zmarł w styczniu 1946 r. Babcia Aleksandra Skłodowska dd. Browcyna. Ciąża matki przeżyta w obozie, przewiezienie do Neubrandenburga, poród w Ravensbrück – przekazanie przez babcię medalika ze św. Mikołajem – schowany w mydle [++]. Historia medalika – amulet rodzinny.
[00:43:30] Pamiątka rodzinna – pierścionek przechowany w tubce pasty do zębów. Obrączka mamy zabrana przez Niemkę (szafir i 12 brylancików). [+] Opowieści mamy o obozie. Nadwrażliwość ciotki po obozie, mama lepiej sobie radziła. Dokumenty, wspomnienia spisane przez mamę.
[00:46:58] Wspomnienia mamy: o stosunkach między kobietami w obozie, o wzajemnej pomocy, oceny postaw ludzkich. Pomocna siostra [Siri]. Pielęgnacja niemowlaka w Ravensbrück: mycie w kawie, pierwsza kąpiel boh. dopiero w Szwecji. W obozie dzieci oddzielone od matek, szczury i myszy obgryzały dzieciom nosy, uszy… [++]
[00:49:53] Poznawanie prawdy o Ravensbrück z opowieści mamy i lektur. Babcia z ciotką zostały w Neubrandenburgu, potem pracowały u bauera koło Schwerina. Mama nie doczekała wyzwolenia Ravensbrück – wyjechała wcześniej do Szwecji do ośrodków w Malmö i Landskronie. Rozdzielenie dzieci od matek w Szwecji – boh. nie rozpoznawał mamy, karmiony przez mamkę Cygankę. [+] Ojcowie chrzestni – dwóch Szwedów. Międzynarodowy obóz w Kopenhadze, wycieczki do Szwecji.
[00:54:04] Kontakty listowne [z siostrą Siri], chrzestny Tore Svensson zabiegający o względy mamy. Więźniarki z Ravensbrück pozostawały ze sobą w kontakcie, spotkania w domu w Sopocie. Kontakty dwunastki dzieci urodzonych w obozach.
[00:57:50] Wpływ pobytu w obozie na życie boh. – przewija się przez całe życie. Stypendium na studia od premiera Cyrankiewicza.
[01:00:12] Reakcje ludzi na miejsce urodzenia, wpisane w dowodzie osobistym. [+] Rozmowy w domu o obozie, poszukiwanie dziadka, korespondencja z organizacjami w Europie. Babcia nienawidziła Niemców. Przyjazd z mamą do obozu – po obłóczynach boh., w 50. rocznicę wyzwolenia obozu. Zgoda prymasa Wyszyńskiego na wyjazd.
[01:03:58] Silne przeżycia mamy w trakcie odwiedzin, traumatyczne przejście do bramy w szpalerze salutujących pionierów z organizacji Ernsta Thälmanna [+]. Miejsce w domu na indywidualne odczucia. Boh. lubił wyjazdy do Niemiec.
[01:07:15] Terapeutyczne spotkanie na niemieckiej wsi, napięcie wśród uczestników. Trauma wojenna trwa przez następne pokolenia. Dobry kontakt z Niemcami z RFN, ci z NRD trzymali się z Czechami.
[01:10:19] Do 1956 r. w Ravensbrück stacjonowały wojska radzieckie, zniszczono budynki i wiele pamiątek. Msze odprawiane w bunkrze, świeczki stawiane przed krematorium. Krzyż w miejscu rozstrzeliwania kobiet w Ravensbrück. Jezioro, w którym Niemcy topili prochy spalonych – zbiorowa mogiła, kwiaty rzucane do wody. Brzmienie języka niemieckiego dla mamy.
[01:14:37] Obecnie obóz jest miejscem pamięci, nie muzeum, zachowało się niewiele budynków (szwalnia, komendantura, kwatery personelu). Muzeum w bunkrze – cele poszczególnych grup narodowościowych, także polskiej.
[01:17:04] Mama bała się sama odwiedzać Ravensbrück. Wezwanie boh. do Pałacu Prymasowskiego, rozmowa z kapelanem Prymasa ks. Piaseckim, instruktaż. W NRD wtedy (1977) nie można było chodzić w sutannie.
[01:19:10] Wezwanie na przesłuchanie do Pałacu Mostowskich po złożeniu papierów na studia do seminarium, namawianie do zmiany decyzji. Rozmowa z rektorem. [+] Śledzenie przez tajniaków poza seminarium, agitacja kleryków, inwigilacja. Interwencja matki. Teczki ubeckie na kleryków. [+]
[01:24:33] W czasie wizyt w Ravensbrück „opieka” tajniaka, kazanie: „Bracia i siostry, i wy, którzy jesteście tu służbowo”. Nie istnieje już barak, w którym boh. przyszedł na świat. W 1964 r. traumatyczne spotkanie w Ernst Thälman Pioneerlager w 1964 r. ze strażniczką więzienną opiekująca się w Ravensbrück niemowlakami, „wy jesteście nasze dzieci”. [+]
[01:27:42] Mama prowadziła archiwum więźniarek. Boh. zapalał siódmy znicz pod pomnikiem na Westerplatte – wzywanie przez ogólnopolskie radio. [+] Sceptycyzm mamy.
[01:30:13] Trudny okres ciąży mamy w obozie (omdlenia i słabnięcia na apelach, pomoc koleżanek, podczas odgruzowywania lotniska w Neubrandenburgu żołnierz Wehrmachtu wstawił się za nią u esesmana). Solidarność między więźniarkami pomimo ciągłej walki o byt. [+]
[01:33:32] Lekarka pomagała kobietom w połogu. Rozkradanie paczek z UNRRA przez załogę obozu, mama karmiła boh. własnymi racjami. Suszenie szmat służących za pieluchy na własnym ciele (styczeń), mycie dzieci w kawie. [++]. Brak jakiejkolwiek opieki medycznej, umieranie noworodków. Mama Elżbiety Nowak nie zdecydowała się na wyjazd do Szwecji, bała się podstępu. Decyzja mamy boh. o wyjeździe.
[01:36:27] Koleżanki mamy z obozu – warszawianki z powstania warszawskiego, wiele ciężarnych. W pierwszym okresie obozu noworodki gazowano i palono w krematoriach. Z czasem utworzono rewir dla położnic.
[01:39:09] „Króliczki doświadczalne” – kobiety, na których przeprowadzano eksperymenty pseudomedyczne, mieszkały w innym rewirze, były wszystkie przeznaczone na śmierć. Bunt „króliczek” – uciekły, schowały się w innych barakach i nielicznym udało im się przeżyć.
[01:41:03] Trauma obozowa, „zrąbana psychika”, leczenie, lęk przed ciemnością, awantury mamy o budowę muru, kłótnie z sąsiadami. Przekazywanie historii synowi, znaczek więźniarski na grobie. Pobyt w obozie położył się cieniem na całym życiu, nerwowość, fobie nie do przezwyciężenia. Znaczek organizacji PZBWPHWiOK.
[01:45:21] Mama działała w PZBWPHWiOK przez 12 lat, była skarbniczką w Sopocie, boh. prowadzi księgowość w oddziale w Sopocie, jest wiceprezesem w zarządzie głównym. Krzyż Polonia Restituta dla mamy. Obecnie w związku ok. 3000 osób, w Trójmieście ok. 60 osób powyżej 90. roku życia. Wolontariusze z Niemiec i Ukrainy do opieki w domach. Zapomogi od organizacji Maximilian-Kolbe-Werk, organizacja wczasów. Zmiana statutu związku, sytuacja dawniej i obecnie. Józef Cyrankiewicz – członek związku. Wykorzystywanie byłych więźniów i związku do doraźnych celów politycznych.
[01:53:09] W latach 90. wiadomość o losach dziadka w Dachau w liście z archiwum Arolsen, podanie miejsce pochówku, babcia już nie żyła. Pobyt u arcybiskupa Marksa z Monachium, odwiedziny na cmentarzu. Przez lata przekonanie babci o tym, że dziadek żyje. Długi, trudny powrót babci i ciotki z obozu, zabieranie koni przez Rosjan. Dokument ze Stargardu Szczecińskiego.
[01:57:57] Mama rzadko wspominała getto warszawskie. Pracowała w [firmie Wawelberga], kradła elementy radiowe, przekazywała organizacji podziemnej do budowy radiostacji. Mama chciała wrócić na Wybrzeże. W domu mamy mówiło się po rosyjsku (babcia i dziadek), na ulicy po kaszubsku, w szkole uczyło się po polsku. Czuli się Polakami.
[02:01:15] Losy ojca boh.: wędrowny tryb życia między garbarniami dziadka w Bydgoszczy i Radomiu. W czasie wojny mieszkał w Bydgoszczy, jego brat uwięziony na Pawiaku. Po wojnie w 1946 r. odszukał mamę w Sopocie, w 1947 r. urodziła się siostra boh. Poznawanie przez ojca historii mamy i boh. Rozstanie rodziców, rozwód w 1952 r. Słaba pamięć o ojcu. Dobre stosunki ojca z babcią.
[02:04:03] Mama pracowała jako księgowa w zakładach budowlanych, potem w Gdańskich Zakładach Papierniczych we Wrzeszczu, potem w Hydrobudowie. Dorabiała na drutach, chałupnicze zajęcie całej rodziny: klejenie kopert na tabletki Atacetu. Wspaniałe dzieciństwo w Sopocie, w domu dyscyplina, lęki mamy i babci – pilnowanie boh. i siostry. Zabawy podwórkowe przy ul. Mokwy 14, koło Grand Hotelu, plażowanie z mamą i babcią. Bezproblemowe dzieciństwo, proste jedzenie.
[02:09:03] Sąsiedzi – zbieranina po wojnie, znajomi babci. Przyjaźnie z dzieciństwa przetrwały do dziś. Zmiany nazwy ulicy Mokwy, przeprowadzka do obecnego mieszkania. Choroba mamy, cztery zatory w mózgu, boh. sam się nią opiekował do śmierci. [+]
[02:12:30] Wyjazd na studia do Wrocławia „jak najdalej od domu” – tam mieszkał brat ojca. 10 osób w pokoju w akademiku, odwiedziny mamy, nauka osteologii. Pasja biologiczna. Psy, koty, świnki morskie i króliki w domu – boh. opiekował się szkolnymi zwierzętami podczas wakacji.
[02:16:00] Częste wyjazdy Szczecin-Białystok, tęsknota za psem. Program TV „Niesamowity doktor Pol”. Trudny moment rezygnacji z weterynarii. Praca w szkole – nauczanie fizyki i chemii, stanowisko zastępcy dyrektora w wieku 25 lat. Modne ubiory, anegdoty szkolne. W szkole 1700 dzieci – praca na 3 zmiany, basen szkolny. Dzisiejsza praca nauczycieli, rezygnacja z nauki religii w szkole.
[02:23:33] Marzenie o powrocie do Wrocławia [+]. Sporadyczne odwiedzanie Sopotu. Wyższa Szkoła Rolnicza, tzw. „Wysrol”, wykładowcy z Kresów Wschodnich. [+] Botanik prof. Tołpa, zoolog prof. Chudoba, „uczelnia była sanktuarium”. Ruiny we Wrocławiu w latach 60. Bilet tramwajowy za 15 groszy.
[02:27:45] Ubogie życie studenta, przebranie na juwenalia – z kozą w tramwaju. Picie piwa pod pomnikiem Fredry. [+]. Dokończenie studiów na wydziale chemii – Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta. Po studiach nauczanie w szkole, posada dyrektora.
[02:32:06] W szkole przynależność do POP PZPR. Oddanie legitymacji w 1976 r. „Udusiłem się propagandą”, potrzeba niezależnego myślenia. Grudzień 1970 przeżyty na Wybrzeżu, „szok”, w 1976 r. wydarzenia radomskie, „zauważyłem rozbieżność”, brak sensownej idei. Podejście merkantylne, puste ideologicznie. Ks. Dembowski zajęcie z marksizmu w seminarium, czytanie pierwszego wydania „Kapitału” Marksa.
[02:36:10] Długie podejmowanie decyzji o wstąpieniu do seminarium – 2 lata. Decyzja podejmowana samodzielnie, boh. mieszkał u matki chrzestnej przy ul. Wilczej, pracował w zjednoczeniu budowlanym. Poinformowanie ciotki i matki. Opiekun duchowy w seminarium. Potrzeba zmiany – w 1977 r. studia w seminarium zaczęło ok. 50 osób, do święceń doszło 17. Obecnie brak powołań.
[02:39:34] Nieoczekiwane, nagłe zbliżenie do kościoła, msze w kościele seminaryjnym – początek od nabożeństwa majowego, „wsiąkłem, zaczęło mi być tam dobrze”. Samodzielne podejmowanie „karkołomnej” decyzji, obawy matki. Odznaczenie Polonia Restituta dla matki, odejście na emeryturę.
[02:42:32] Odejście z PZPR: napisanie podania informującego, rozmowa z I sekretarzem POP, „trzęsienie ziemi”, unikanie spotkań. Po roku odejście z pracy.
[02:44:48] Trudne początki w seminarium, dojrzały wiek, przydzielanie degradujących zadań – czyszczenie piwnic, codzienne mycie świń, prace ogrodnicze. „Nie było czasu na myślenie”. Codzienne rygory, czas odliczany przez „dzwonki i gwizdki”, „człowiek wrzucony w kierat”, ciągły nadzór licznych przełożonych.
[02:48:05] Większość seminarzystów pochodziła ze wsi. Rejonizacja seminariów – konieczna zgoda ordynariusza na studiowanie poza Gdańskiem Oliwą. Obecnie w Warszawie dwa seminaria (metropolitalne – kardynał Nycz i diecezji warszawsko-praskiej – bp Romuald Kamiński, kolega seminaryjny).
[02:49:59] Grudzień 1970 „to była tragedia”, zginęli koledzy i koleżanki, kolega Orczykowski pobity śmiertelnie przed swoim domem przy ul. Bieruta w Sopocie. Szok, obserwowanie z bliska tragicznych wydarzeń, dla młodych ludzi „rozsypał się świat”. Zakłamanie władzy, początek samodzielnego myślenia i postrzegania rzeczywistości.
[02:53:39] Reakcja na wydarzenia radomskie w 1976 roku. Rozmowy z uczestnikami wydarzeń. Znajomość z ks. Twardowskim – legenda seminaryjna, wykładał język polski, „poezję języka”. Poezja Twardowskiego, postać Twardowskiego: stare kapcie, postrzępiona sutanna, zniszczona teczka. Żywa legenda, piękna polszczyzna, uroda żywej poezji. Zaliczanie zajęć. [++]
[02:58:54] Odprawianie mszy u ss. wizytek – nauka „rozmowy z kościołem”, krótkie kazania Twardowskiego. Jego grób w Świątyni Opatrzności Bożej – nie tam, gdzie chciał. Legenda księdza Twardowskiego. [+]
[03:01:35] Inni wykładowcy seminarium: prof. dr Dembowski – legendarna postać, znał język aramejski, studiował w Izraelu, rektor seminarium. Bp Romaniuk, bp Kędziora. Kontrowersje wokół ks. Zieji. Sprawa księdza Jankowskiego: „przecież wiedzieli o tym wszystkim”.
[03:04:41] Fotografia, którą mama przywiozła z Ravensbrück – krzyż w miejscu kaźni kobiet, zanim powstało krematorium – egzekucje karabinem maszynowym. Płyta pamiątkowa poświęcona przez Jana Pawła II. [+]
more...
less