Anastazja Sobocińska z d. Czyżewska (ur. 1931, Białobrzegi), najstarsza z sześciorga dzieci Konstantego i Heleny Czyżewskich. Jej ojciec przed wojną zajmował się m.in. handlem rybami, pracował u niego wówczas Jan Szostak, późniejszy funkcjonariusz UB, znany jako „kat Augustowa”. Oprócz tego Konstanty Czyżewski był dzierżawcą części Kanału Augustowskiego i pobierał podatki za korzystanie z tego odcinka. We wrześniu 1939 r. Konstanty Czyżewski dostał powołanie do wojska, ale niebawem wrócił do domu. W 1941 r. po wejściu Niemców gospodarstwo rodziny p. Anastazji doszczętnie spłonęło i przenieśli się do Augustowa. Anastazja Sobocińska uczestniczyła wówczas w tajnych kompletach, pomagała też mamie przy gospodarstwie w nowym domu, bo ojciec został aresztowany za zabicie wieprza. W 1944 r. Niemcy wypędzili ich z Augustowa i do stycznia 1945 r. ukrywali się u rodziny i znajomych we wsiach na północ od Augustowa. W styczniu 1945 rodzina wróciła do domu w Augustowie, ojciec założył sklep z butami i materiałami odzieżowymi oraz prowadził gospodarstwo. Ostrzeżony przed aresztowaniem, uciekł do Łodzi. Anastazja Sobocińska po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczęła naukę w Liceum Administracyjno-Handlowym w Żyrardowie – w ten sposób była bliżej ukrywającego się ojca. Uczyła się w Żyrardowie w latach 1951-1952, ale nie ukończyła tej szkoły i wróciła do Augustowa. W 1953 r. rozpoczęła naukę w szkole zawodowej, jednocześnie pracowała jako księgowa w internacie. W 1954 r. przeniosła się do Wojskowego Domu Wypoczynkowego, gdzie pełniła funkcję księgowej i bibliotekarki. W latach 1955-1976 była księgową w Augustowskim Przedsiębiorstwie Budowlanym. W 1960 r. wyszła za mąż.
more...
less
[00:00:07] Przed wojną ojciec boh. dzierżawił Kanał Augustowski i miał sklep rybny – sposób przechowywania żywych ryb. Skrzyń z rybami pilnowali mieszkający nad rzeką bracia Szostakowie: Piotr i Jan, którzy zajmowali się także dostarczaniem zamówionego towaru do odbiorców. Boh. mieszkała i chodziła do szkoły w Białobrzegach, nie miała więc częstego kontaktu z braćmi Szostakami.
[00:03:36] W 1941 r. zostały zniszczone zabudowania w Białobrzegach i rodzina przeniosła się do Augustowa. Po wyzwoleniu miasta stacjonowało w nim NKWD, potem miało siedzibę UB i obydwaj Szostakowie tam pracowali. Pomagała im znajomość okolicznych stosunków wyniesiona z działalności partyzanckiej podczas okupacji. Dwie kuzynki: Todzia i Lodzia, zostały aresztowane pod zarzutem narzeczonych w partyzantce, obie odsiedziały wieloletnie wyroki.
[00:06:47] Rola Kanału Augustowskiego. Przed wojną boh. nie była w Yacht Clubie. Wspomnienie zabicia dziewięciu polskich żołnierzy w 1939 r. Dwóch było rannych, jeden z nich przyszedł do domu i matka się nim opiekowała, na drugi dzień żołnierz został zabrany do szpitala.
[00:10:05] Po wojnie kuzyn matki namówił ojca do założenia sklepu z materiałami. Po zajęciu dwóch pokoi przez Służbę Polsce ojciec przeniósł sklep na ul. 3 Maja. Na górze miała siedzibę PPR – kolejna zmiana lokalizacji sklepu. Sekretarzem PPR był znajomy ojca, który pracował przy budowie domu dziadków w Białobrzegach – ostrzeżenie ojca przed aresztowaniem. Poszukiwanie ojca przez UB – okoliczności uniknięcia aresztowania, pomoc państwa Klebanowskich. Nocą ojciec wyjechał do Ełku, potem do Łodzi – tam ukrywał się przez sześć lat, czasem wyjeżdżając do Radomia i Częstochowy. Tylko boh. miała z nim kontakt. [+]
[00:19:51] Powody podjęcia nauki w Liceum Administracyjno-Gospodarczym w Żyrardowie – spotkania z ojcem z zachowaniem zasad konpiracji. Boh. zdała maturę w 1953 r. Zakup butów w Warszawie i kłopoty finansowe boh. Matka nie znała adresu córki w Żyrardowie. Rodzina była inwigilowana przez UB – podsłuchiwanie pod oknami i podglądanie członków rodziny.
[00:30:00] Boh. zorganizowała spotkanie rodziców w Częstochowie. Ucieczka ojca przed znajomym ubekiem. Pod nieobecność ojca matka zamknęła sklep i zajmowała się dziećmi.
[00:33:22] W szkole w Augustowie tylko jeden kolega z klasy należał do ZMP, dyrektor Jaworski był członkiem partii. W żyrardowskim liceum boh., jako jedyna w klasie, nie wstąpiła do ZMP.
[00:37:05] Ojciec wrócił do domu w 1956 r. po amnestii. Ukrywając się używał dokumentów zmarłego kuzyna Czyżewskiego. Stanowiska pracy Jana Szostaka po zlikwidowaniu UB, uwięzienie za malwersacje w masarni – słowa podczas procesu pokazowego w kinie „Łowiczanka”, twórczość rzeźbiarska po wyjściu z więzienia. Po likwidacji UB Piotr Szostak wyjechał do Wrocławia – wpływ pracy w UB na jego zdrowie psychiczne.
[00:44:24] Ojciec po powrocie nie opowiadał o tym, jak się ukrywał. Rodzeństwo nie miało kontaktu z ojcem przez sześć lat. W domu nie rozmawiano o ojcu, ponieważ wiadomo było, że rodzina jest podsłuchiwana i podglądana przez funkcjonariuszy UB. Przypadkowe oblanie ubeka brudną wodą.
[00:47:36] Ojciec ukrywając się pracował na fermie lisów, po powrocie do Augustowa założył własną fermę – okoliczności kupna placu, zachowanie lisów. W Łodzi ojciec pracował w fabryce włókienniczej jako nocny stróż, gdy wrócił do domu, odkryto w fabryce kradzieże, ojca aresztowano i przez rok siedział w więzieniu. Skóry na indywidualne zlecenia wyprawiano w zakładzie w Warszawie, pozostałe sprzedawano na skupie skór w Białymstoku.
[01:00:20] Po powrocie z Żyrardowa boh. nie mogła iść do pracy, utrudniał jej to urzędnik Banaś. Praca w fermentowni, potem jako księgowa w internacie i Wojskowym Domu Wypoczynkowym – tu zimą boh. pracowała w bibliotece. Odejście z WDW do Augustowskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego. Powody odejścia z APB do PTTK – i powrót do APB, gdzie boh. pracowała do emerytury.
[01:12:25] Postawa urzędnika Banasia, interwencja dyrektora APB Franciszka Kozłowskiego – wojenne losy jego przyszłej żony, teść był dyrektorem Urzędu Skarbowego. Nakaz zdjęcia krzyży w biurze APB – w księgowości krzyża nie zdjęto, ale zniknął i boh. go nie znalazła. Konflikty w pracy, rozmowa z przedstawicielem partii.
[01:21:40] Boh. wyszła za mąż za Tadeusza Sobocińskiego w 1960 r. Augustów w okresie PRL. Z powodu sytuacji rodzinnej boh. jako nastolatka nie chodziła na zabawy – spędzanie wolnego czasu. Przygoda na kajakach.
[01:26:00] W Augustowskim Przedsiębiorstwie Budowlanym boh. namawiano, by wstąpiła do partii – partyjni koledzy w pracy. Sytuacja w latach 80. Rozważania na temat strachu podczas okupacji i w czasach powojennych. Spędzanie wolnego czasu w Augustowie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.