Irena Citko z d. Juszkiewicz (ur. 1931, Dalny Las), córka Aleksandra Juszkiewicza, zamordowanego w czasie Obławy Augustowskiej. Jej rodzice prowadzili gospodarstwo rolne w Dalnym Lasie w Puszczy Augustowskiej. W czasie wojny rodzina zajmowała się gospodarką, ojciec był członkiem Armii Krajowej (ps. „Olcha”), miał także kontakty z partyzantką sowiecką. W maju 1945 r. Irena Citko brała udział w uroczystościach odpustowych w Sanktuarium w Studzienniczej, podczas których NKDW aresztowało kilkadziesiąt osób. 17 lipca 1945 r. NKWD zabrało jej ojca Aleksandra Juszkiewicza - miał pomóc w kopaniu okopów i wrócić wieczorem. Nie wrócił nigdy. Po wojnie Irena Citko ukończyła szkołę podstawową i wyszła za mąż za swojego nauczyciela Bolesława Citko. W 1952 r. zamieszkali w Krasnem koło Lipska nad Biebrzą, w 1964 r. przenieśli się do Jeziorek, a w 1984 r. do Augustowa – w tych miejscach jako nauczyciel pracował mąż p. Ireny. Ona zajmowała się domem i trójką dzieci (Mieczysławem, Edwardem i Danutą).
more...
less
[00:00:06] Ojciec prowadził gospodarstwo rolne i był komendantem straży pożarnej. Po wybuchu wojny strażacy oddali mundury, które potem odbierali. Podczas okupacji stryj i ojciec byli łącznikami w partyzantce. Po wojnie nie rozmawiano w domu o ich działalności w ruchu oporu.
[00:03:22] W lipcu przed nadejściem frontu rodzinę wypędzono do lasu, matka dawała jedzenie radzieckim partyzantom. Komunikaty nadawane przez radio po rosyjsku. Rodzina uciekła z lasu i przebywała przez trzy miesiące we wsi Gatne.
[00:06:35] Po wyzwoleniu w domu zamieszkała nauczycielka Wasilewska, która uczyła wiejskie dzieciaki. Potem mówiono, że współpracowała z Urzędem Bezpieczeństwa. Matka widziała ją w siedzibie UB. Podczas obławy do nauczycielki przychodzili sowieccy oficerowie.
[00:09:25] Boh. była na pierwszym po wojnie odpuście w Studzienicznej. Podczas kazania przyjechały samochody i zaczęła się strzelanina – część osób uciekła do lasu, boh. znalazła się w grupie, która schroniła się w kościele. Zachowanie radzieckiego oficera. Atmosfera po przerwanym odpuście. [+]
[00:16:30] Wprowadzenie godziny policyjnej. Podczas obławy zabrano pięć osób z Dalnego Lasu, w tym ojca boh. Franciszek Puczyłowski był podczas okupacji w partyzantce. Zadania boh. jako łączniczki. Józef Ślużyński wstąpił do milicji, ale potem uciekł do lasu, gdzie go złapano. Jednego z aresztowanych wypuszczono i matka z nim rozmawiała.
[00:21:50] Starania matki o uzyskanie informacji o ojcu – nauczycielka pani Pająk pisała listy i podania, także do Stalina. Odpowiedź z Czerwonego Krzyża.
[00:23:06] Wspomnienie ojca. Opinie miejscowych o ludziach zabranych podczas obławy. Boh. i rodzeństwo byli nazywani „dziećmi bandyty”. Matka nie dostawała darów z UNRRA. Rolnicy płacili wysokie podatki gruntowe.
[00:28:45] Po ślubie w 1949 r. boh. mieszkała z mężem w Dalnym Lesie, potem w Krasnem. Okoliczności spotkania z Edmundem Krysiukiem. Atmosfera we wsi po jego aresztowaniu. W okolicy ukrywało się dwóch Skoków, Krysiuk i Makarewicz, którego córka nie chodziła do szkoły – interwencja męża boh.
[00:33:45] Podczas ślubu kuzynki Krysiuk przyszedł na skraj lasu i tam zaniesiono mu poczęstunek, potem weselników przesłuchiwało UB. Sposób rozpoznawania partyzantów przez miejscową ludność. [+]
[00:35:20] Mąż Bolesław Citko była nauczycielem. Spotkanie z Alicją Maciejowską, która w latach 80. rozmawiała z rodzinami ofiar obławy. Starania o akt zgonu ojca w IPN w Białymstoku. Podczas obławy zginęło kilku członków rodziny boh.
[00:42:20] W Dalnym Lesie nie mieszkali Żydzi. Matka pochodziła we wsi Kopanica, w której mieszkało wielu staroobrzędowców. Sytuacja w domu po zabraniu ojca. Nadzieje na jego powrót. Boh. mieszkała z mężem w Krasnem, potem w Jeziorkach.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.