Jan Narożniak (ur. 1950, Warszawa) – matematyk, alpinista. Opowiada o rodzącej się na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego opozycji, drukowaniu niezależnych publikacji w podziemnym wydawnictwie NOWa, aresztowaniu i zwolnieniu na zasadzie tzw. „obywatelskiego poręczenia”. Po wprowadzeniu stanu wojennego uniknął internowania, po kilku miesiącach przy okazji przypadkowego wylegitymowania i próbie ucieczki został postrzelony przez funkcjonariusza ZOMO. W wyniku postrzału został ranny w biodro i stracił palec prawej dłoni. Trafił do szpitala przy ul. Banacha, skąd został „wykradziony” przez grupę działaczy podziemnej „Solidarności”. Brawurowa akcja uwolnienia odbiła się szerokim echem po całym kraju. W szpitalu podczas operacji chirurgicznej został zarażony wirusem żółtaczki typu C. Ukrywał się w żeńskim klasztorze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Łazach pod Warszawą do pierwszej amnestii w 1983 r. Od 1989 roku pracuje jako programista.
[00:00:10] Ur. w 1950 r. w Warszawie. Pierwsze zetknięcie z działalnością opozycyjną w marcu 1968 r., dyrektorka szkoły zakazała wyjazdów do centrum miasta. Droga pod uniwersytet: widok skandujących studentów, akcje milicji, ucieczki – przekonanie o staniu się „zadeklarowanym antykomunistą”. Propaganda partyjna, strzępki informacji o protestach studenckich. XIV LO im. Sempołowskiej na Żoliborzu.
[00:02:56] Rozpoczęcie studiów matematycznych, studenci wyrzuceni z uczelni w marcu 1968 (Lityński, Bieliński, Staszelis). Zjednoczenie organizacji młodzieżowych w 1973 r., protesty studentów, przetrwanie organizacji studenckiej pod nazwą Socjalistyczny Związek Studentów Polskich (SZSP, tzw. „zsyp”).
[00:06:56] W latach 1973-1975 opozycja nie istniała. Zmiana konstytucji, m.in. wpisanie kierowniczej roli partii i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim. Pojawienie się Jacka Kuronia i Adama Michnika, symbolicznych „zdrajców ojczyzny” i „niemieckich sługusów”, początki opozycji. Boh. pracował jako pracownik naukowy UW.
[00:09:02] Strajki robotników w Ursusie i Radomiu. Wyjazdy boh. do Radomia z ramienia KOR, pomagał ofiarom represji i ich rodzinom. Grupę pomocową KOR prowadził Marcin Gugulski (późniejszy rzecznik prasowy w rządzie Jana Olszewskiego). Zbieranie podpisów w proteście przeciw zmianom w konstytucji na UW. Zjednoczenie nieformalnych grupek opozycyjnych pod sztandarem KOR.
[00:12:55] Poznanie Jarosława Kaczyńskiego, zbieranie razem podpisów pod petycją o transmisje mszy w radiu i telewizji. Spotkanie z „Kisielem” i Micewskim. Sąsiedztwo z Kaczyńskim. Lech Kaczyński mieszkał w Gdańsku.
[00:15:35] Powstawanie niezależnego ruchu wydawniczego. Powołanie NOWej, Mirosław Chojecki. Boh. odpowiedzialny za zaopatrzenie w papier i farby, trudności z zaopatrzeniem, „układy” w sklepie papierniczym przy ul. Grzybowskiej – informacje o dostawach. Pomoc kierowców (np. maluch Ewy Milewicz) również działających w opozycji.
[00:18:54] Taksówkarze z „żukami” na Sadach Żoliborskich – pomagali. Składowanie papieru w użyczanych garażach. Farby zdobywane przez znajomych – wykradane z drukarni. Przewożenie papieru, farby, powielacza lub offsetu do „drukarni” – w piwnicach pod Warszawą, w domkach działkowych. Boh. rozwoził wydrukowane materiały do miejsca, gdzie je składano.
[00:21:37] Pisanie doktoratu z matematyki u prof. Hartmana z UWr, przewożenie farby z Wrocławia. W lipcu 1980 r. rozpoczęcie ścisłej współpracy w Jackiem Kuroniem w czasie strajków MZK w Warszawie, strajkujące zajezdnie autobusowe. Strajki gdańskie, wyjazd boh. do Gdańska 16 sierpnia [1980].
[00:25:20] Wejście boh do stoczni, przepustka od Krzysztofa Wyszkowskiego z Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (zabrana przez milicję podczas aresztowania jesienią 1980 r.). Wydarzenia w stoczni: podpisanie porozumienia załogi z dyrekcją, wiec przedstawicieli kilkudziesięciu strajkujących zakładów w proteście przeciw „antysolidarnościowemu” zachowaniu stoczniowców, ogłoszenie przez Wałęsę strajku solidarnościowego w stoczni, utworzenie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (m.in. Wałęsa, Gwiazda, Borusewicz).
[00:28:50] Wyjazd do Elbląga, telefon do Kuronia, przerwanie rozmowy telefonicznej, powrót do stoczni. Rozmowa z filmu „Człowiek z żelaza”, boh. spisywał wywiady m.in. z Janem Borowczakiem, potem opublikowane w piśmie „Solidarność”. Rozpoczęcie wydawania pisma, opracowanie znaczka „S”, nazwę wymyślił Karol Modzelewski.
[00:32:10] Początkowe obawy stoczniowców przed penetracją przez UB, brak zaufania do innych zakładów pracy. Modzelewski namawiał do utworzenia jednego związku ogólnopolskiego. Dołączenie się związków branżowych do „S”.
[00:35:21] Organizowanie przez boh. poligrafii w Regionie Mazowsze „S”, przerwanie doktoratu w 1981 r. Otrzymanie kserografu od firmy Rank Xerox. Krzysztof Łoziński przyniósł dokument z prokuratury generalnej dotyczący niejawnych metod zwalczania NSZZ „S” (instrukcja Czubińskiego wykradziona drukarzowi) – odbitka ksero, ujawnienie instrukcji.
[00:39:42] Donos, przyjście prokurator Bardonowej – oskarżenie boh. o ujawnienie tajemnicy państwowej. Metodyka rozmów z prokuraturą i przesłuchań według zaleceń opozycyjnych „odmawiam udzielenia odpowiedzi”.
[00:42:34] Wybuch strajków w zakładach Regionu Mazowsze w proteście wobec aresztowania boh., uwolnienie „za poręczeniem społecznym” – formuła Stefana Bratkowskiego. Zawiezienie boh. do Ursusa przez Bratkowskiego i Dziewanowskiego, oprowadzenie po fabryce, złe warunki pracy. Przekonania polityczne: obalenie komunizmu i wprowadzenie demokracji. Mgliste pojęcie o ustroju gospodarczym. Konieczność przeciwstawienia się złu.
[00:46:06] Wymieranie kolejnych przywódców ZSRR. Delikatne reformy Gorbaczowa. Hasło „Dziś Narożniak, jutro Wałęsa”. Po wyjściu z aresztu udział w działalności Regionu Mazowsze, przechodzenie pracowników na etaty, boh. nie chciał. Słabnięcie „S”, niewydolność systemu, władza tworzyła napięcia, żeby ludzie się wypalali.
[00:50:52] Rozwarstwienie w związku: radykalni przywódcy na rozmaitych poziomach, kontrkandydaci Wałęsy. Jarosław Kaczyński pracował z Macierewiczem w biurze analiz przy regionie Mazowsze przy ul. Szpitalnej. Otrzymanie siedziby na ul. Mokotowskiej. Spontaniczne początki „S”.
[00:53:15] Niepewność jutra boh. Zbieranie szyszek w lesie pod Zielona Górą – wiadomość o stanie wojennym od leśniczego. Groźba aresztowania, ukrywanie się u znajomych, kontakt z Pawłem [Zbigniewem] Janasem z Ursusa. Grupa z zajezdni przy ul. Pożarowej na Pradze, wydawanie pisma „Syrenka” do maja 1982 r., kiedy boh. został zatrzymany.
[00:57:18] Przypadkowa sytuacja w parku Żeromskiego przy pl. Wilsona – zomowcy legitymowali dwóch „meneli”, zatrzymanie boh., brak pieczątki o zatrudnieniu. Negocjowanie cena wypuszczenia (kilka tysięcy zł). Próba ucieczki, strzał „z kałacha” w biodro, przestrzelenie kości małego palca prawej ręki.
[01:04:00] Przyjazd pogotowia, operacja biodra w szpitalu przy ul. Banacha. Uszkodzenie kolca biodrowego, utrata palca. Nagłośnienie sytuacji: pilnowanie przez milicjantów, liczne odwiedziny, propozycja ucieczki. Organizacja Zbigniewa Romaszewskiego. Dr Siwiec (przewodniczący NSZZ „Solidarność” w szpitalu na Banacha, autor koncepcji odbicia), druga była grupa Krzysztofa Łozińskiego, przeciek do SB. Przeniesienie boh. do izolatki, pilnowanie non stop.
[01:09:33] Przebieg ucieczki, pretekst: zabieg na bloku operacyjnym. Interwencja lekarza Sankowskiego. Udający sanitariuszy [Adam] Borowski i Bogumił przeprowadzili akcję, zmiana strojów z sanitariuszy na stroje pracowników kostnicy. Zmylenie milicji, podziemne przejście do kostnicy, przejazd samochodem na Żoliborz, mieszkanie Ewy Osowskiej, nauka chodzenia.
[01:15:30] Przewiezienie do klasztoru żeńskiego koło Raszyna [Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, Łazy] przez Romaszewskich. Przygotowywanie strajku generalnego przez Romaszewskiego, izolowanie boh. przeciwnego strajkom. Ukrywanie się boh. do września 1983 r., zachorowanie na żółtaczkę typu C w zakonie, wycofanie się z działalności konspiracyjnej. Mec. Szczuka wynegocjował uwolnienie, oskarżenie o próbę przekupstwa funkcjonariuszy.
[01:19:59] Mąż zaufania w wyborach 1989 r. Dr Sankowski i dr Siwiec osadzeni w więzieniu na kilka miesięcy za pomoc w ucieczce w czerwcu 1982. Inni zatrzymani: praktykant salowy – pchał łóżko. UB wiedziała o planowanej akcji uwolnienia najprawdopodobniej z grupy Łozińskiego.
[01:23:27] W 1988 r. praca programisty komputerowego dla amerykańskiej firmy, możliwość pracy w domu. Zaangażowanie polityczne w Radzie Programowej Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Zarażenie się żółtaczką podczas transfuzji w szpitalu. Nauka programowania, praca do dziś. Działanie przypadku w życiu: wyjazd do stoczni, aresztowanie, postrzelenie – działania przypadkowe. „Jestem z siebie dumny”.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.