Narożniak Jan
Jan Narożniak (ur. 1950, Warszawa) – matematyk, alpinista. Opowiada o rodzącej się na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego opozycji, drukowaniu niezależnych publikacji w podziemnym wydawnictwie NOWa, aresztowaniu i zwolnieniu na zasadzie tzw. „obywatelskiego poręczenia”. Po wprowadzeniu stanu wojennego uniknął internowania, po kilku miesiącach przy okazji przypadkowego wylegitymowania i próbie ucieczki został postrzelony przez funkcjonariusza ZOMO. W wyniku postrzału został ranny w biodro i stracił palec prawej dłoni. Trafił do szpitala przy ul. Banacha, skąd został „wykradziony” przez grupę działaczy podziemnej „Solidarności”. Brawurowa akcja uwolnienia odbiła się szerokim echem po całym kraju. W szpitalu podczas operacji chirurgicznej został zarażony wirusem żółtaczki typu C. Ukrywał się w żeńskim klasztorze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Łazach pod Warszawą do pierwszej amnestii w 1983 r. Od 1989 roku pracuje jako programista.
more...
less
[00:00:10] Ur. w 1950 r. w Warszawie. Pierwsze zetknięcie z działalnością opozycyjną w marcu 1968 r., dyrektorka szkoły zakazała wyjazdów do centrum miasta. Droga pod uniwersytet: widok skandujących studentów, akcje milicji, ucieczki – przekonanie o staniu się „zadeklarowanym antykomunistą”. Propaganda partyjna, strzępki informacji o protestach studenckich. XIV LO im. Sempołowskiej na Żoliborzu.
[00:02:56] Rozpoczęcie studiów matematycznych, studenci wyrzuceni z uczelni w marcu 1968 (Lityński, Bieliński, Staszelis). Zjednoczenie organizacji młodzieżowych w 1973 r., protesty studentów, przetrwanie organizacji studenckiej pod nazwą Socjalistyczny Związek Studentów Polskich (SZSP, tzw. „zsyp”).
[00:06:56] W latach 1973-1975 opozycja nie istniała. Zmiana konstytucji, m.in. wpisanie kierowniczej roli partii i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim. Pojawienie się Jacka Kuronia i Adama Michnika, symbolicznych „zdrajców ojczyzny” i „niemieckich sługusów”, początki opozycji. Boh. pracował jako pracownik naukowy UW.
[00:09:02] Strajki robotników w Ursusie i Radomiu. Wyjazdy boh. do Radomia z ramienia KOR, pomagał ofiarom represji i ich rodzinom. Grupę pomocową KOR prowadził Marcin Gugulski (późniejszy rzecznik prasowy w rządzie Jana Olszewskiego). Zbieranie podpisów w proteście przeciw zmianom w konstytucji na UW. Zjednoczenie nieformalnych grupek opozycyjnych pod sztandarem KOR.
[00:12:55] Poznanie Jarosława Kaczyńskiego, zbieranie razem podpisów pod petycją o transmisje mszy w radiu i telewizji. Spotkanie z „Kisielem” i Micewskim. Sąsiedztwo z Kaczyńskim. Lech Kaczyński mieszkał w Gdańsku.
[00:15:35] Powstawanie niezależnego ruchu wydawniczego. Powołanie NOWej, Mirosław Chojecki. Boh. odpowiedzialny za zaopatrzenie w papier i farby, trudności z zaopatrzeniem, „układy” w sklepie papierniczym przy ul. Grzybowskiej – informacje o dostawach. Pomoc kierowców (np. maluch Ewy Milewicz) również działających w opozycji.
[00:18:54] Taksówkarze z „żukami” na Sadach Żoliborskich – pomagali. Składowanie papieru w użyczanych garażach. Farby zdobywane przez znajomych – wykradane z drukarni. Przewożenie papieru, farby, powielacza lub offsetu do „drukarni” – w piwnicach pod Warszawą, w domkach działkowych. Boh. rozwoził wydrukowane materiały do miejsca, gdzie je składano.
[00:21:37] Pisanie doktoratu z matematyki u prof. Hartmana z UWr, przewożenie farby z Wrocławia. W lipcu 1980 r. rozpoczęcie ścisłej współpracy w Jackiem Kuroniem w czasie strajków MZK w Warszawie, strajkujące zajezdnie autobusowe. Strajki gdańskie, wyjazd boh. do Gdańska 16 sierpnia [1980].
[00:25:20] Wejście boh do stoczni, przepustka od Krzysztofa Wyszkowskiego z Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (zabrana przez milicję podczas aresztowania jesienią 1980 r.). Wydarzenia w stoczni: podpisanie porozumienia załogi z dyrekcją, wiec przedstawicieli kilkudziesięciu strajkujących zakładów w proteście przeciw „antysolidarnościowemu” zachowaniu stoczniowców, ogłoszenie przez Wałęsę strajku solidarnościowego w stoczni, utworzenie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (m.in. Wałęsa, Gwiazda, Borusewicz).
[00:28:50] Wyjazd do Elbląga, telefon do Kuronia, przerwanie rozmowy telefonicznej, powrót do stoczni. Rozmowa z filmu „Człowiek z żelaza”, boh. spisywał wywiady m.in. z Janem Borowczakiem, potem opublikowane w piśmie „Solidarność”. Rozpoczęcie wydawania pisma, opracowanie znaczka „S”, nazwę wymyślił Karol Modzelewski.
[00:32:10] Początkowe obawy stoczniowców przed penetracją przez UB, brak zaufania do innych zakładów pracy. Modzelewski namawiał do utworzenia jednego związku ogólnopolskiego. Dołączenie się związków branżowych do „S”.
[00:35:21] Organizowanie przez boh. poligrafii w Regionie Mazowsze „S”, przerwanie doktoratu w 1981 r. Otrzymanie kserografu od firmy Rank Xerox. Krzysztof Łoziński przyniósł dokument z prokuratury generalnej dotyczący niejawnych metod zwalczania NSZZ „S” (instrukcja Czubińskiego wykradziona drukarzowi) – odbitka ksero, ujawnienie instrukcji.
[00:39:42] Donos, przyjście prokurator Bardonowej – oskarżenie boh. o ujawnienie tajemnicy państwowej. Metodyka rozmów z prokuraturą i przesłuchań według zaleceń opozycyjnych „odmawiam udzielenia odpowiedzi”.
[00:42:34] Wybuch strajków w zakładach Regionu Mazowsze w proteście wobec aresztowania boh., uwolnienie „za poręczeniem społecznym” – formuła Stefana Bratkowskiego. Zawiezienie boh. do Ursusa przez Bratkowskiego i Dziewanowskiego, oprowadzenie po fabryce, złe warunki pracy. Przekonania polityczne: obalenie komunizmu i wprowadzenie demokracji. Mgliste pojęcie o ustroju gospodarczym. Konieczność przeciwstawienia się złu.
[00:46:06] Wymieranie kolejnych przywódców ZSRR. Delikatne reformy Gorbaczowa. Hasło „Dziś Narożniak, jutro Wałęsa”. Po wyjściu z aresztu udział w działalności Regionu Mazowsze, przechodzenie pracowników na etaty, boh. nie chciał. Słabnięcie „S”, niewydolność systemu, władza tworzyła napięcia, żeby ludzie się wypalali.
[00:50:52] Rozwarstwienie w związku: radykalni przywódcy na rozmaitych poziomach, kontrkandydaci Wałęsy. Jarosław Kaczyński pracował z Macierewiczem w biurze analiz przy regionie Mazowsze przy ul. Szpitalnej. Otrzymanie siedziby na ul. Mokotowskiej. Spontaniczne początki „S”.
[00:53:15] Niepewność jutra boh. Zbieranie szyszek w lesie pod Zielona Górą – wiadomość o stanie wojennym od leśniczego. Groźba aresztowania, ukrywanie się u znajomych, kontakt z Pawłem [Zbigniewem] Janasem z Ursusa. Grupa z zajezdni przy ul. Pożarowej na Pradze, wydawanie pisma „Syrenka” do maja 1982 r., kiedy boh. został zatrzymany.
[00:57:18] Przypadkowa sytuacja w parku Żeromskiego przy pl. Wilsona – zomowcy legitymowali dwóch „meneli”, zatrzymanie boh., brak pieczątki o zatrudnieniu. Negocjowanie cena wypuszczenia (kilka tysięcy zł). Próba ucieczki, strzał „z kałacha” w biodro, przestrzelenie kości małego palca prawej ręki.
[01:04:00] Przyjazd pogotowia, operacja biodra w szpitalu przy ul. Banacha. Uszkodzenie kolca biodrowego, utrata palca. Nagłośnienie sytuacji: pilnowanie przez milicjantów, liczne odwiedziny, propozycja ucieczki. Organizacja Zbigniewa Romaszewskiego. Dr Siwiec (przewodniczący NSZZ „Solidarność” w szpitalu na Banacha, autor koncepcji odbicia), druga była grupa Krzysztofa Łozińskiego, przeciek do SB. Przeniesienie boh. do izolatki, pilnowanie non stop.
[01:09:33] Przebieg ucieczki, pretekst: zabieg na bloku operacyjnym. Interwencja lekarza Sankowskiego. Udający sanitariuszy [Adam] Borowski i Bogumił przeprowadzili akcję, zmiana strojów z sanitariuszy na stroje pracowników kostnicy. Zmylenie milicji, podziemne przejście do kostnicy, przejazd samochodem na Żoliborz, mieszkanie Ewy Osowskiej, nauka chodzenia.
[01:15:30] Przewiezienie do klasztoru żeńskiego koło Raszyna [Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, Łazy] przez Romaszewskich. Przygotowywanie strajku generalnego przez Romaszewskiego, izolowanie boh. przeciwnego strajkom. Ukrywanie się boh. do września 1983 r., zachorowanie na żółtaczkę typu C w zakonie, wycofanie się z działalności konspiracyjnej. Mec. Szczuka wynegocjował uwolnienie, oskarżenie o próbę przekupstwa funkcjonariuszy.
[01:19:59] Mąż zaufania w wyborach 1989 r. Dr Sankowski i dr Siwiec osadzeni w więzieniu na kilka miesięcy za pomoc w ucieczce w czerwcu 1982. Inni zatrzymani: praktykant salowy – pchał łóżko. UB wiedziała o planowanej akcji uwolnienia najprawdopodobniej z grupy Łozińskiego.
[01:23:27] W 1988 r. praca programisty komputerowego dla amerykańskiej firmy, możliwość pracy w domu. Zaangażowanie polityczne w Radzie Programowej Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Zarażenie się żółtaczką podczas transfuzji w szpitalu. Nauka programowania, praca do dziś. Działanie przypadku w życiu: wyjazd do stoczni, aresztowanie, postrzelenie – działania przypadkowe. „Jestem z siebie dumny”.
more...
less