Borusewicz Bogdan cz. 3

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1392

26 czerwca 2021, Warszawa

1:55

Bogdan Borusewicz (ur. 1949, Lidzbark Warmiński) – jego rodzice pochodzili z Wileńszczyzny, gdzie podczas II wojny św. ojciec działał w strukturach Armii Krajowej. Po wojnie rodzina przyjechała do Lidzbarka Warmińskiego, a następnie do Gdańska. Bogdan Borusewicz w maju 1968 r. jako licealista został aresztowany za sporządzenie i rozpowszechnianie ulotek popierających protesty studenckie. Został skazany na 3 lata pozbawienia wolności, zwolniony na mocy amnestii w lipcu 1969. Studiował na wydziale historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wiosną 1976 brał udział w zbiórce podpisów przeciwko planowanym zmianom w Konstytucji PRL. Po wydarzeniach Czerwca 1976 uczestniczył w akcji pomocy dla represjonowanych robotników Ursusa i Radomia. Od listopada 1976 współpracował z Komitetem Obrony Robotników, następnie KSS KOR. Od 1978 działał w Wolnych Związkach Zawodowych Wybrzeża, redagował niezależne pisma „Robotnik” i „Robotnik Wybrzeża”. Kolporter i drukarz wydawnictw drugiego obiegu.
more...
less

[00:00:35] Koniec studiów w 1975 r., obrona pracy magisterskiej dwa lata później. Przejazdy z Gdańska do Lublina. Poznanie Jacka Kuronia przez dr. socjologii Stanowskiego z KUL, powstańca warszawskiego. Praca seminaryjna na temat odrodzenia harcerstwa po 1959 r. Harcerstwo komunistyczne Kuronia, kolektywne wychowanie. Aleksander Kamiński, Ewa Zarzycka.
[00:04:41] Ćwiczenia u dr. Stanowskiego, korzystanie z prasy, samokształcenie. Współpraca z Mirosławem Chojeckim przy pomaganiu robotnikom z Radomia, rodzina Brożyny, niejasna śmierć księdza Kotlarza. Trudna weryfikacja informacji o wydarzeniach radomskiego Czerwca [1976].
[00:09:53] Stosunek Kościoła do wydarzeń w Radomiu – brak zainteresowania. Biskup nie chciał rozmawiać z Zofią Romaszewską, wyrzucił ją. [++]
[00:11:13] Dwaj członkowie duszpasterstwa akademickiego z Radomia byli pomocni – dawali nocleg. W 1975 r. aresztowanie Stanisława Kruszyńskiego, w Gdańsku i Lublinie organizowanie pomocy dla jego rodziny.
[00:13:38] Protesty przeciwko wpisaniu do Konstytucji PRL „przyjaźni z ZSRR i kierowniczej roli PZPR”, zbieranie podpisów w Warszawie, Gdańsku, Lublinie
[00:15:40] Tworzenie własnego środowiska w Gdańsku, studenci Politechniki Gdańskiej: Stanisław Śmigiel, Antoni Mężydło pochodzili z okolic Torunia – tam po studiach przenieśli opozycję. Zaangażowanie młodych robotników. Aleksander Hall, Samsonowicz, bracia Rybiccy założyli Ruch Młodej Polski. Rozrastanie się opozycji.
[00:17:49] Wejście do struktur KOR, który był podstawą opozycji, z tej grupy powstała „Solidarność”. „Jacek Kuroń - papież opozycji”. Wydawanie pisma „Robotnik” w Warszawie w nakładzie kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy – sitodruk – Witold Łuczywo. Kolportaż w całym kraju. Boh. przewoził 1,5 tysiąca egzemplarzy co dwa tygodnie głównie do Stoczni Gdańskiej.
[00:20:20] Przed wojną pismo „Robotnik” było wydawane przez PPS, nawiązanie do Piłsudskiego. Artykuł [Kuronia] w „Kulturze” nt. opozycji jako środowiska. Po stalinizmie był nieco wyższy poziom praworządności w PRL.
[00:23:23] Działacze Ruchu Młodej Polski założyli ROPCiO, intensywna praca z robotnikami w Gdańsku od 1977 r. razem z Andrzejem Gwiazdą i Lechem Kaczyńskim, osłabienie kontaktów z Lublinem i KOR. Prewencyjne aresztowanie boh. podczas kupowania włoszczyzny. Częste unikanie zatrzymań przez esbeków, ucieczki do lasu. [+]
[00:27:50] Spotkanie esbeka w lesie. Przekupienie robotnika przez SB (choroba wibracyjna). [+]
[00:31:25] Zebrania w kościele jezuitów, ks. Sroka, ucieczka na dach altanki działkowej. Stała obserwacja boh. przez esbeków. 17 września 1977 r. Cudze dowody osobiste schowane w przewodzie wentylacyjnym. [+]
[00:36:39] Fałszywe dowody osobiste – w czasie stanu wojennego dowód marynarza Jana Gruszki. Śledzenie pod domem Kuronia, zaczepki esbeka. Naprzeciwko mieszkała rodzina Kaczyńskich. Pobicie esbeka. [+]
[00:40:47] Agresja ebeków: dwukrotne pobicie boh. Spotkanie z II sekretarzem ambasady brytyjskiej, pobicie podczas przesłuchania. Tajny agent Edwin Myszek spowodował poważne straty, archiwum boh. przechowywane w piwnicy sąsiadki.
[00:43:08] Przyjazd do Warszawy z Myszkiem po bibułę od Henryka Wujca, zatrzymanie w Sopocie, pozorowany opór Myszka, pobicie boh. Inne akcje z udziałem Myszka, wykrywanie agentów.
[00:48:08] Kpt. Adam Hodysz wskazywał agentów bezpieki, analizowanie każdej wpadki w poszukiwaniu agentów. Sposoby działania bezpieki. Historia Hodysza – zgłosił się do Aleksandra Halla w 1978, kiedy wypuszczał go z aresztu przy ul. Białej. Lepszy koc w areszcie dla Myszka – stopniowa dekonspiracja Myszka. [+]
[00:53:37] Współpracownicy Hodysza w służbie bezpieczeństwa, stałe informacje od Hodysza. W stanie wojennym kobiety jeździły po mieście samochodami ze skanerami do podsłuchu – koordynował to Jan Krzysztof Bielecki (Mało-Czarny). Aresztowanie Hodysza. Akcje podsłuchowe służby bezpieczeństwa, podsłuch w lesie.
[00:57:36] Zorganizowanie podziemia na masową skalę w całym kraju: manifestacje, druk i kolportaż prasy podziemnej, elementy kontrwywiadu, system mieszkań kontaktowych, lokali dla ukrywających się – na podobieństwo tych powstania styczniowego i czasu okupacji – działało kilkadziesiąt tysięcy osób.
[01:01:09] Stopniowe osłabianie struktur podziemnych. W 1988 skrajne wyczerpanie. Potężna manifestacja 31 sierpnia 1982 r., zginął mężczyzna postrzelony z rakietnicy we Wrzeszczu, w całym kraju zginęło 31 osób.
[01:03:42] Ofiary demonstracji ulicznych w Polsce (Gdańsk, Lubin, Nowa Huta).
[01:05:44] Odprężenie czasów Gierka, konferencja z Helsinek – przestrzeganie praw człowieka. Pojawienie się opozycji w ZSRR – Andriej Sacharow. Powstanie KOR w 1976, Karta 77 w Czechosłowacji powstała w 1977.
[01:07:55] Wyjazd Romaszewskiego do Moskwy na spotkanie z Sacharowem. Spotkania z Havlem i Kartą 77 – stopniowe rozszerzanie się „płomienia rewolucji” poza Polskę. Działania na Białostocczyźnie – aktywizacja mniejszości białoruskiej i ukraińskiej ukrócona przez lokalny Kościół i działaczy „S”.
[01:11:20] „S” z założenia była ruchem otwartym, izolowanie działaczy przez władze NRD, Czechosłowacji i ZSRR, ograniczanie bezwizowego ruchu transgranicznego. Wpływ paryskiej „Kultury”, nienaruszalność granic państw.
[01:13:52] Otwarcie światopoglądowe, wpisanie nauki społecznej Kościoła do ideologii „S” w latach 1992-93, działania inkluzywne – zakaz przystępowania do związku wydany przez PZPR – Bogdan Lis. Wsparcie z całego świata od organizacji prawicowych i lewicowych – otwarcie dla wszystkich.
[01:16:18] W styczniu 1980 represjonowanie robotników z grupy boh. Wrzucenie Wałęsy z pracy. Zwolnienie Andrzeja Kołodzieja ze Stoczni Gdańskiej za rozdawanie ulotek na przerwie śniadaniowej oraz 4 robotników ze Stoczni Północnej produkującej okręty wojenne, represje wobec Aliny Pienkowskiej – przeniesienie do Elmoru.
[01:19:15] Sprzeciw robotników Elmoru wobec zwolnienia Aliny Pienkowskiej (172 podpisy). Wyrzucenie Anny Walentynowicz w sierpniu 1980 r. [+] Decyzja o wystąpieniu w jej obronie, nastroje strajkowe.
[01:21:50] Wprowadzenie przez rząd cichych podwyżek cen żywności (sklepy komercyjne, stołówki zakładowe). Strajki w zakładach w całym kraju poza Gdańskiem i Gdynią. Wybory do sejmu w lutym 1980 – wezwanie do bojkotu. Trudne do dostrzeżenia efekty działalności konspiracyjnej. „Byłem zawodowym rewolucjonistą”. 10 dolarów przysyłane przez mamę ze Stanów Zjednoczonych wystarczało na życie przez miesiąc.
[01:26:30] Wezwanie do bojkotu w wyborów do sejmu (frekwencja 98 procent w kraju, 92 procent w Gdańsku), rozdawanie ulotek, kolportaż „Robotnika”. Realny wpływ na ludzi na dużą skalę. Decyzja o strajku, przekonanie trzech robotników: Borowczak, Felski, Prądzyński. Zebrania w mieszkaniu rodziców Felskiego.
[01:29:49] Rozpoczęcie strajku przed II śniadaniem, w szatni. 15 600 pracowników w stoczni, rozdawanie ulotek w obronie Anny Walentynowicz. Grupy ulotkowe rozdawały ulotki rano, w drodze do pracy. Przygotowanie transparentów. Strategia przygotowania strajku, niepokój, taktyka rozwoju wydarzeń. Przywrócenie Walentynowicz, powrót Wałęsy do stoczni.
[01:35:32] Dalsze trwanie strajku, pochód po stoczni. Alina Pienkowska poinformowała o strajku Kuronia z telefonu w stoczniowej przychodni zdrowia. Informacja z RWE. Pienkowska rozpoczęła zbiórkę żywności w okolicznych blokach. Furgonetka chleba od piekarza dla strajkujących. [+]
[01:39:02] Grupy ulotkowe boh. zaczynały rozdawać ulotki od stacji Sopot Kamienny Potok, każdy czytał. Od strony Tczewa rozdawała grupa Wałęsy. Rozdano 8,5 tys. ulotek wydrukowanych przez Piotra Kapczyńskiego w jego Wydawnictwie Alternatywy.
[01:41:37] Edward Gierek był wtedy na Krymie, nie miał kto podjąć decyzji. Boh. dołączył do strajku w stoczni gdyńskiej, który rozpoczął 20-letni Andrzej Kołodziej – drugiego dnia swojej pracy. Samokształcenie robotników, przygotowanie Kołodzieja.
[01:45:20] Pierwszy dzień strajku w stoczni gdyńskiej: studenci przebrani za robotników, zajęcie przez Kołodzieja drukarni stoczniowej i radiowęzła. Zamknięcie dyrektora stoczni w gabinecie. Publiczne kajanie się kierowników i dyrektorów. Ucieczka kierowników kanałem portowym na styropianach, organizacja POP PZPR działała w podziemiu.
[01:48:00] Odcięcie telefonów, wysłanie delegatów do Stoczni Gdańskiej, wejście boh. do stoczni gdańskiej. Zasady funkcjonowania strajku (m.in. prohibicja, dbałość o mienie stoczni), decyzja o wpuszczeniu polskich dziennikarzy, oświadczenie dziennikarzy popierające strajk, wyrzucenie ze stoczni [dziennikarki „Trybuny Ludu”] Ireny Dryll oraz szefa Intepressu. Stoczniowcy wyrzucili dziennikarkę ośrodka gdańskiego TVP. [+]
[01:51:26] „Strajk był długi i ciężki”, miał wiele dramatycznych momentów.
more...
less

Czerniak Grzegorz

Czerniak Grzegorz

Instytut Pileckiego

Film