Por. Tadeusz Kiełbowski (ur. 1925, Będzin) jest synem przedwojennego oficera wywiadu, uczestnika powstań śląskich Adama Kiełbowskiego. W 1930 roku rodzina przeprowadziła się do Nowych Święcian, gdzie ojciec otrzymał stanowisko służbowe przy Korpusie Ochrony Pogranicza. Po wybuchu II wojny światowej rodzina została internowana w Wiłkomierzu (Ukmergė), a następnie przeniesiona do Żagar (Žagarė). Tam Tadeusz Kiełbowski należał do Szarych Szeregów, do grupy wywiadowczej tzw. „żagarszczyków” dowodzonej przez hm. Stanisława Kiejdo. Wobec zagrożenia aresztowaniem rodzina Kiełbowskich przeniosła się do Wilna, gdzie Tadeusz pracował w warsztatach samochodowych Schliesmanna. Po walkach o Wilno w lipcu 1944, w celu uniknięcia represji ze strony sowietów, Tadeusz Kiełbowski zgłosił się do polskiego wojska. Rekrutów wywieziono na poligon do Siemielowa koło Wiaźmy, gdzie zostali przydzieleni do 73 Zapasowego Białoruskiego Pułku Piechoty Armii Czerwonej. W wyniku buntu Polaków władze sowieckie zdecydowały o przewiezieniu żołnierzy w okolice Siedlec. Pan Tadeusz otrzymał przydział do 37 Pułku Artylerii Lekkiej 8 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego. W pułku pełnił funkcję pisarza i tłumacza, przeszedł przeszkolenie na sanitariusza. W lutym 1945 roku jego jednostka stacjonowała w Warszawie, potem przemaszerowała do Bydgoszczy i Choszczna, a następnie do Wrocławia. W kwietniu 1945 roku Tadeusz Kiełbowski brał udział w forsowaniu Nysy Łużyckiej i bitwie pod Budziszynem, w trakcie której trzykrotnie wydostawał się z okrążenia. Wycieńczony, został znaleziony przez patrol czołgistów radzieckich i trafił do szpitala. Po wojnie wraz ze swoim pułkiem został przeniesiony w okolice Świebodzina, a następnie do Jedlicza i Sanoka. W Bieszczadach brał udział w akcjach przeciw ukraińskim nacjonalistom. W 1946 roku jednostka została przetransportowana do Skierniewic. W lutym 1947 Tadeusz Kiełbowski został zdemobilizowany. Po zdaniu matury rozpoczął studia na Wydziale Geograficznym w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi. W czasie studiów otrzymał asystenturę w Katedrze Geomorfologii WSP. W powodu krytyki członków uczelnianej organizacji partyjnej został pozbawiony asystentury i relegowany z uczelni. Otrzymał nakaz pracy w Szczecinie. W 1951 roku objął posadę w Liceum Pedagogicznym w Szczecinie. Od 1961 roku został zatrudniony w I Seminarium Nauczycielskim w Szczecinie. W 1966 roku powołano go na wizytatora metodyka w Okręgowym Ośrodku Metodycznym. W 1975 rok awansował na kierownika Zakładu Geografii w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych. W 1990 roku przeszedł na emeryturę.
more...
less
[00:00:10] Pożegnanie z kolegami w pułku – przyjazd do rodziny w Końskich, spotkanie z rodzicami i bratem. Sytuacja w okolicy Końskich – działalność podziemia. Dyrektor szkoły, w której pracowała matka, kazał boh. chodzić do liceum w asyście kolegów – ubranie boh. Rozpoczęcie nauki w trzeciej klasie liceum ogólnokształcącego, gdzie boh. prowadził przeszkolenie wojskowe dla kolegów. Wspomnienie szkolnych kolegów, dwóch zostało księżmi, a Żandarowski i Piątkowski urzędnikami.
[00:07:12] Boh. wyjechał do Łodzi i po maturze podjął naukę na Wydziale Geografii w Wyższej Szkole Pedagogicznej, ułatwienia dla byłych żołnierzy. Rektorem uczelni była prof. Natalia Gąsiorowska. W WSP wykładali m.in. Feliks Różycki, Mieczysław Dorywalski, prof. Gercz. Boh. zrobił specjalizację z geomorfologii. Powody problemów na zajęciach z chemii.
[00:12:50] Zadania dla studentów – boh. wyjechał do rodziny mieszkającej w Modliszewicach, gdzie matka pracowała w szkole. Dyrektor szkoły pokazał mu kopiec, z którego dzieciaki zjeżdżały zimą na sankach – badania wykazały, że to stanowisko archeologiczne, z czego ucieszono się w łódzkim muzeum. Wspomnienie profesorostwa Jurczyńskich.
[00:20:16] Boh. należał do Bratniaka – zakres działania. Pewnego dnia przyszło trzech funkcjonariuszy, którzy opieczętowali „Geografię” Srokowskiego. Zarzuty o odchylenia prawicowe wobec profesorów z Wydziału Geografii. Protest Brataniaka wysłany do władz uczelni z powodu zachowania członków partii: prof. Lipko i studenta Znancewicza. Wystąpienie prof. Jurczyńskiego podczas wiecu na uczelni. Profesorowie zadeklarowali oddanie miesięcznej pensji dla potrzebujących Koreańczyków. [+]
[00:29:42] Skutki pomocy koleżance – asystentura u prof. Dorywalskiego. Sytuacja rodzinna asystenta Bajorka. Rektorem uczelni została dr Hanna Szmuszkowicz. Po aferze z prof. Lipko boh. i koledzy z Bratniaka, którzy podpisali petycję w jego sprawie, mieli zostać usunięci z uczelni.
[00:38:40] Spotkanie znajomego nauczyciela ze szkoły w Żagarach, który w łódzkiej WSP wykładał matematykę – okoliczności, w jakich babcia boh. uratowała mu życie. [+]
[00:42:35] Ministerstwo przysłało na uczelnię aktorkę Ryszardę Hanin, by zorganizowała życie kulturalne studentom – wyjścia do teatru i dyskusje. Wzajemna sympatia z powodu frontowej przeszłości. Spotkanie z dziewczyną, która była w wileńskim wywiadzie AK.
[00:50:02] Proceder wylewania chemicznych odpadów przez działające w mieście zakłady chemiczne. Spotkanie w aptece z Józkiem Piekarskim, kolegą z Kowna, którego ojciec był folksdojczem. Boh. nie chciał podtrzymywać tej znajomości. Wspomnienie wykładów prof. Adama Schaffa – atmosfera lat powojennych, walka z analfabetyzmem, udział w odbudowie Warszawy i budowie Nowej Huty.
[00:56:32] Sekretarka z rektoratu powiedziała boh., że zostanie wyrzucony z uczelni – jego obrona przez pracowników. Otrzymanie nakazu pracy do Szczecina – przydział do pracy w Liceum Pedagogicznym. Wyjazd do Kamienia Pomorskiego, gdzie boh. prowadził wakacyjne kursy dla nauczycieli. Dyrektorem liceum był Bolesław Sadaj, wielu kolegów było więźniami obozów koncentracyjnych albo żołnierzami lub partyzantami. Poniemieckie pomoce naukowe – wizytacja prof. Mikołajskiego.
[01:05:22] Boh. wstąpił do Towarzystwa Geograficznego. Pozyskiwanie zbiorów geologicznych przez uczniów. W piwnicach Muzeum w Szczecinie odkryto zbiory geologiczne, które badali dwaj fachowcy z Instytutu Geologii w Warszawie oraz boh., którego zatrudniono ze względu na ładny charakter pisma.
[01:08:30] Boh. chciał dokończyć studia, ale Ministerstwo Oświaty nie wyraziło zgody – likwidacja liceów pedagogicznych. Gdy boh. zaczynał studia w Łodzi, na roku były 32 osoby, wydział geografii ukończyło siedem osób. Sekcja zwłok na łódzkiej Akademii Medycznej – zwłoki młodych kobiet w formalinie, potem okazało się, że to ciała powieszonych więźniarek z obozu w Radogoszczu. Boh. musiał wypreparować nerkę.
[01:14:07] Zgoda na roczny urlop – wyjazd do Żukowa koło Gdańska. Boh. kontynuował studia w Zakładzie Geografii i Geomorfologii, kierownikiem zakładu był prof. Piasecki, uczestnik kampanii wrześniowej, członek Armii Krajowej, wykładowca podziemnego Uniwersytetu w Warszawie. Po wojnie prof. Piasecki został aresztowany przez UB, potem miał trudności ze znalezieniem pracy.
[01:19:30] Wyzwania związane z pisaniem pracy magisterskiej na temat cofania się wybrzeża morskiego – prace terenowe od Trzęsacza do Niechorza. Analiza pracy dokonana w terenie przez prof. Piaseckiego. Po kilku miesiącach boh. został poinformowany, że ma się stawić na sesji naukowej razem z prof. Pazdro – powody, dla których boh. nie dostał urlopu na wyjazd do Gdańska. Delegacja z demoludów – rozmowa z Niemcem. Na sesji naukowej UG zatwierdzono uśrednione wyniki cofania się lądu wg badań prof. Pazdro oraz boh. – dane te były ściśle tajne. [+]
[01:31:55] Opinia wystawiona przez prof. Dorywalskiego z Łodzi oraz prof. Dylikową. Na napisanie doktoratu o sprawach dotyczących granicy państwa potrzebna była zgoda Ministerstwa Obrony Narodowej – zmiana tematu – badanie rzeki Płoni. Wizyta milicjantów, którzy pytali o znajomego inżyniera – ich reakcja na widok map rozłożonych w mieszkaniu. Powody rezygnacji z pisania doktoratu.
[01:39:40] Po likwidacji liceów pedagogicznych boh. wykładał geografię w Studium Nauczycielskim. Kierownikiem szkoły był Jerzy Brinken, podczas okupacji biorący udział w tajnym nauczaniu. Powstanie Uniwersytetu Szczecińskiego – spotkanie z I sekretarzem KW PZPR Jerzym Brychem. Na Uniwersytecie nie utworzono wydziału geografii i boh. dostał pracę w Zakładzie Geomorfologii Instytutu Kształcenia Nauczycieli. Boh. był inicjatorem powstania stacji meteorologicznej.
[01:48:50] Boh. podał w publikacji położenie geograficzne budynku poczty w Szczecinie – kłopoty z Urzędem Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk, ponieważ dane te były tajne. Działalność w Towarzystwie Geograficznym – współpraca z prof. Mikołajskim.
[01:53:30] Działalność w Związku Kombatantów i Osób Represjonowanych – wyjazdy do miejsc pamięci. Wizyta w Podgajach, gdzie zamordowano [w 1945 r.] grupę polskich jeńców. Pomniki na cmentarzu, kwatery kombatantów. Refleksje nad wymazywaniem ze współczesnej historii wysiłku wojennego 1 i 2 Armii WP.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.